Köy (Torbalı-Orman Köy) Kahvehane Anlatımları
Köy (Torbalı-Orman Köy) Kahvehane Anlatımları :
Köylerde kahveler hemen hemen her şeyin konuşulduğu, bilgi alınıp verildiği mekânlar haline gelmiş, toplumu bir nevi eğiten, toplumda adap ve muaşeret kurallarının öğretildiği, örnek alındığı yerler olmuştur. Köylerde kahveler mekân olarak açılmadan önce, insanlar kahve takımlarını yanlarında taşırmış. Bazıları bellerindeki kuşaklarda küçük bir cezve, fincan, şeker ve kahveyi bulundurur, istediği yerde hemen bir ateş yakar, kahvesini pişirir, tiryakiliğini böylece yer ve mekân sının olmadan sürdürürmüş. Kahve pişirmek ayrı bir hüner istediğinde, özellikle hayırlı işlerde kızın kahve pişirme si ve gelen misafirlere ikram etmesi ayrı bir hava verirmiş. Köy yerlerinde kahveler açılmadan önce, köyün ileri gelenlerinin her türlü ihtiyacını kar ı-layığı, gelen misafir ve yolcuların ağırlandığı odalar varmış. Bu odalarda insanlar toplanır, günlük yaşamlarını sürdürürlermiş.
Kahveler açılmaya başlandıktan sonra devamlı bu işi yapanlara lakaplar da verilmeye başlanmış. Kahvelerin açılması, toplumda çay içiminin yaygınlaşmasıyla beraber artmaya başlamış. Köy yerlerinde kahveler sabah ezan zamanı açılır, kahvenin açıldığı belli olsun diye sobada saman yakılır, üzeri hafif yollu ıslatılır, çıkan duman evden bakıldığında görülmüştür. Dumanın çıkması bir işaret olarak algılanırmış. Köyde oturanlar sabah çayını kahvede içerler, eve dönüp sabah yemeğini (kahvaltı, genellikle çorba) yedikten sonra tarlalarına giderlermiş. Kahve sabah saat 07.00-08.00 civarında kapanır, akşamüstü yeniden açılırmış.
Kahvelerde iki bölüm bulunurmuş: Sedir ve masalar bölümü... Yaşlılar için bir tarafa sedir yapılır, gelen yaşlılar burada bağdaş kurarak otururlarmış. Yaşlılar hayatta başlarından geçenleri tatlı tatlı anlatırken etraflarına diğer kişiler bir halka halinde dizilir, anlatılanları can kulağı ile dinlerlermiş. Tam anlatımın en can alıcı yerinde anlatımcı kendisine ısmarlanan kahveden bir yudum alır, o arada geçen zaman dinleyiciler için adeta saatler gibi olurmuş. Televizyonun daha her tarafa girmediği zamanlarda en önemli iletişim aracı radyoymuş. Saat 13.00 ve akşam saat 19.00 haberleri zamanı radyo açılır, ajans haberleri dikkatlice dinlenirmiş. Bu sırada kahve içinde sessizlik hâkim olurmuş. Kazaya (ilçe) ya da şehre giden birisi yanında getirdiği gazeteyi kahveye bırakır, ta ki yeni bir gazete gelene kadar o gazete evirilir çevrilir, tekrar okunurmuş. Okuma bilmeyenlere okuma bilenler okurmuş.
Askere gitmemiş olanlar kesinlikle kahveye alınmaz, gelenler toplumdaki hiyerarşik konumuna göre otururlar, kendisinden yaş ve makamca büyük kişinin önüne oturmak ayıplanırmış. Kahvelerde oyun, ancak aileden birileri yoksa oynanırcı. Genellikle dama, 66, bom, domino, altı kol iskarnbil" sık oynanan oyunlardandı. Oyunlar çayına, lokumuna oynanırmış. Bazen de iddialı olduğunda tüm kahvede bulunanlara ısmarlanmak üzere oynamamı. Elektriğin olmağı kahvelerde idare lambaları, sonraları gaz lambaları, en son gazyağı ile pompalı lüks lambaları kullanılmış. Lüks lambalarının gazı yaklaşık 2 saat ortamı aydınlatır, tekrar gazyağı takviyesi yapılırmış. Ancak bu takviye genellikle akşam saat 20.00-21.00 civarında yapılırmış ki yaşlı kesim evlerine gitsin, gençlere oyun oynamak için ortam hazırlansın.
Köylerde elektrik ve su şebekesinin olmadığı zamanlarda kahveler, yazın ailelerle birlikte bir dere kenarı veya alan olarak adlandırılan arazinin merkezi bir yerinde, büyük bir ağaç altına kurulmuş çardak kahvelere taşınırdı. Taşınma, genellikle mayıs ayında olur ve eylül ayı ortalarında geri taşınılmayla son bulunurdu. Bu dönemde köydeki evler bağ evlerine taşınırdı. Kahveler, öğle saatlerinde çevredeki köylerden gelenlerle dolup taşardı. Kahve ile beraber köyün bakkalı, berberi, varsa diğer esnaf grupları da çardak kahvenin etrafında yerini alırdı. Köylere elektrik ve su şebekesinin bağlanması ile bu taşınma işlemleri de son buldu.
Kahvehaneler aynı zamanda köy düğünlerinin de vazgeçilmez ortamlarındandır. Zaman zaman da olsa kişilerin birbirleriyle olan husumetlerinin ortaya döküldüğü yerlerdenmiş. İlk önceleri kişilere ait yerler açılırken sonraları köy sandığı olarak tabir edilen köy tüzel kişiliklerine de ait yerler kahveye dönüştürülmüş. Buralar açık artırma ile yıllık icara satılır, elde edilen gelir köy işlerine harcanırmış. Bu uygulama halen devam etmektedir.'?
Köylerde kahveler hemen hemen her şeyin konuşulduğu, bilgi alınıp verildiği mekânlar haline gelmiş, toplumu bir nevi eğiten, toplumda adap ve muaşeret kurallarının öğretildiği, örnek alındığı yerler olmuştur. Köylerde kahveler mekân olarak açılmadan önce, insanlar kahve takımlarını yanlarında taşırmış. Bazıları bellerindeki kuşaklarda küçük bir cezve, fincan, şeker ve kahveyi bulundurur, istediği yerde hemen bir ateş yakar, kahvesini pişirir, tiryakiliğini böylece yer ve mekân sının olmadan sürdürürmüş. Kahve pişirmek ayrı bir hüner istediğinde, özellikle hayırlı işlerde kızın kahve pişirme si ve gelen misafirlere ikram etmesi ayrı bir hava verirmiş. Köy yerlerinde kahveler açılmadan önce, köyün ileri gelenlerinin her türlü ihtiyacını kar ı-layığı, gelen misafir ve yolcuların ağırlandığı odalar varmış. Bu odalarda insanlar toplanır, günlük yaşamlarını sürdürürlermiş.
Kahveler açılmaya başlandıktan sonra devamlı bu işi yapanlara lakaplar da verilmeye başlanmış. Kahvelerin açılması, toplumda çay içiminin yaygınlaşmasıyla beraber artmaya başlamış. Köy yerlerinde kahveler sabah ezan zamanı açılır, kahvenin açıldığı belli olsun diye sobada saman yakılır, üzeri hafif yollu ıslatılır, çıkan duman evden bakıldığında görülmüştür. Dumanın çıkması bir işaret olarak algılanırmış. Köyde oturanlar sabah çayını kahvede içerler, eve dönüp sabah yemeğini (kahvaltı, genellikle çorba) yedikten sonra tarlalarına giderlermiş. Kahve sabah saat 07.00-08.00 civarında kapanır, akşamüstü yeniden açılırmış.
Kahvelerde iki bölüm bulunurmuş: Sedir ve masalar bölümü... Yaşlılar için bir tarafa sedir yapılır, gelen yaşlılar burada bağdaş kurarak otururlarmış. Yaşlılar hayatta başlarından geçenleri tatlı tatlı anlatırken etraflarına diğer kişiler bir halka halinde dizilir, anlatılanları can kulağı ile dinlerlermiş. Tam anlatımın en can alıcı yerinde anlatımcı kendisine ısmarlanan kahveden bir yudum alır, o arada geçen zaman dinleyiciler için adeta saatler gibi olurmuş. Televizyonun daha her tarafa girmediği zamanlarda en önemli iletişim aracı radyoymuş. Saat 13.00 ve akşam saat 19.00 haberleri zamanı radyo açılır, ajans haberleri dikkatlice dinlenirmiş. Bu sırada kahve içinde sessizlik hâkim olurmuş. Kazaya (ilçe) ya da şehre giden birisi yanında getirdiği gazeteyi kahveye bırakır, ta ki yeni bir gazete gelene kadar o gazete evirilir çevrilir, tekrar okunurmuş. Okuma bilmeyenlere okuma bilenler okurmuş.
Askere gitmemiş olanlar kesinlikle kahveye alınmaz, gelenler toplumdaki hiyerarşik konumuna göre otururlar, kendisinden yaş ve makamca büyük kişinin önüne oturmak ayıplanırmış. Kahvelerde oyun, ancak aileden birileri yoksa oynanırcı. Genellikle dama, 66, bom, domino, altı kol iskarnbil" sık oynanan oyunlardandı. Oyunlar çayına, lokumuna oynanırmış. Bazen de iddialı olduğunda tüm kahvede bulunanlara ısmarlanmak üzere oynamamı. Elektriğin olmağı kahvelerde idare lambaları, sonraları gaz lambaları, en son gazyağı ile pompalı lüks lambaları kullanılmış. Lüks lambalarının gazı yaklaşık 2 saat ortamı aydınlatır, tekrar gazyağı takviyesi yapılırmış. Ancak bu takviye genellikle akşam saat 20.00-21.00 civarında yapılırmış ki yaşlı kesim evlerine gitsin, gençlere oyun oynamak için ortam hazırlansın.
Köylerde elektrik ve su şebekesinin olmadığı zamanlarda kahveler, yazın ailelerle birlikte bir dere kenarı veya alan olarak adlandırılan arazinin merkezi bir yerinde, büyük bir ağaç altına kurulmuş çardak kahvelere taşınırdı. Taşınma, genellikle mayıs ayında olur ve eylül ayı ortalarında geri taşınılmayla son bulunurdu. Bu dönemde köydeki evler bağ evlerine taşınırdı. Kahveler, öğle saatlerinde çevredeki köylerden gelenlerle dolup taşardı. Kahve ile beraber köyün bakkalı, berberi, varsa diğer esnaf grupları da çardak kahvenin etrafında yerini alırdı. Köylere elektrik ve su şebekesinin bağlanması ile bu taşınma işlemleri de son buldu.
Kahvehaneler aynı zamanda köy düğünlerinin de vazgeçilmez ortamlarındandır. Zaman zaman da olsa kişilerin birbirleriyle olan husumetlerinin ortaya döküldüğü yerlerdenmiş. İlk önceleri kişilere ait yerler açılırken sonraları köy sandığı olarak tabir edilen köy tüzel kişiliklerine de ait yerler kahveye dönüştürülmüş. Buralar açık artırma ile yıllık icara satılır, elde edilen gelir köy işlerine harcanırmış. Bu uygulama halen devam etmektedir.'?
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR