Kahve ve fincanın imge olarak kullanılması
Kahve ve fincanın imge olarak kullanılması : Kahve ve fincanının aya benzetilmesi; imge zenginliği açısından özgün bir örnektir. Gökyüzündeki ayın, hilal şeklindeyken, şekil itibariyle at nalına, kavun dilimine, hançere, kulağa benzetilmesi, 16. asır ortalanna kadar yaygın iken, 16. yüzyıl şairlerinden SÜIüki, şu beytinde hilali, içi kahve dolu fincana benzetmektedir:
Ayda bir fincanını kahveyle mahun toldurur
Kahvenün benzer Sülüki çarha çıktı şöhreti
Beyitte de görüldüğü gibi hilalin ortasındaki karanlık, renk itibariyle siyah kahveye; hilal ise, parlak rengi ve değirmi şekliyle kahve fincanına benzetilmiştir. Bu kurgulamada, renk ve şekil ilişkisi söz konusu olup 16. yüzyıla kadar yaygın olan imge kurgulamasının dışında, yeni ve özgün bir kurgulama yapılmıştır. Tabii ki mbeytin söylenme amacı, bu ilişki değil, toplum hayatına henüz girmiş olan kahve'nin toplumsal kabuldeki hızını tespit etmektir. Şairin bunu yaparken, bir şeyin yaygınlaşmasını ifade etmek üzere kullanılan "ayyuka çıkmak" deyimini çağrıştıracak bir şekilde kurgulama yapması ve bunun için de hilal ile kahve dolu fincanı iliş-kili kavramların diğer tarafına koyması, Klasik Türk şiiri için yeni bir imge zenginliği olmuştur.
Gene 16. yüzyıl şairlerinden Nakkaş Sa'i, aşağıdaki beytinde, ay tutulması ile kahve dolu fincan arasında renk ve şekil ilişkisi sergileyen bir imge kurgulamıştır:
Ya ay tutıldı ya destinde kahve fincanı
Cihana velvele saldı o hüsn-i şehr-aşüb
Bilindiği gibi ay tutulmasında, dünyanın gölgesi ayın üstüne düşerek ayın bir kısmını karartır; ayın geri kalanı da hilal şeklini alır. Nakkaş Sa'i bu beytinde, ayın üzerine düşen dünya gölgesini renk itibariyle fincanın içindeki siyah kahveye, hilali de fincanın parlaklığına ve değirmi şekline benzeten bir imge kurgulaması yapmıştır. Şair, bu kurgulamadan başka, ay tutulmasında çıkarılan gürültü ile bir güzelin şehre saldığı karmaşa arasındada ilişki kurarak yeni ve özgün bir imge kurgulaması örneği vermiştir.
Semendireli Cinani. aşağıdaki beytinde, büyükçe olduğu tahmin edilen kahve fincanını şekil itibariyle Azak Denizi'ne benzeterek Klasik Türk şiirinin imge zenginleşmesine, kahve merkezli birkatkıda bulunur:
Kahve-furüş sanma bu kahve çanağıdur
Fincan degül Karadeniz'in bir kulağıdur
Ayda bir fincanını kahveyle mahun toldurur
Kahvenün benzer Sülüki çarha çıktı şöhreti
Beyitte de görüldüğü gibi hilalin ortasındaki karanlık, renk itibariyle siyah kahveye; hilal ise, parlak rengi ve değirmi şekliyle kahve fincanına benzetilmiştir. Bu kurgulamada, renk ve şekil ilişkisi söz konusu olup 16. yüzyıla kadar yaygın olan imge kurgulamasının dışında, yeni ve özgün bir kurgulama yapılmıştır. Tabii ki mbeytin söylenme amacı, bu ilişki değil, toplum hayatına henüz girmiş olan kahve'nin toplumsal kabuldeki hızını tespit etmektir. Şairin bunu yaparken, bir şeyin yaygınlaşmasını ifade etmek üzere kullanılan "ayyuka çıkmak" deyimini çağrıştıracak bir şekilde kurgulama yapması ve bunun için de hilal ile kahve dolu fincanı iliş-kili kavramların diğer tarafına koyması, Klasik Türk şiiri için yeni bir imge zenginliği olmuştur.
Gene 16. yüzyıl şairlerinden Nakkaş Sa'i, aşağıdaki beytinde, ay tutulması ile kahve dolu fincan arasında renk ve şekil ilişkisi sergileyen bir imge kurgulamıştır:
Ya ay tutıldı ya destinde kahve fincanı
Cihana velvele saldı o hüsn-i şehr-aşüb
Bilindiği gibi ay tutulmasında, dünyanın gölgesi ayın üstüne düşerek ayın bir kısmını karartır; ayın geri kalanı da hilal şeklini alır. Nakkaş Sa'i bu beytinde, ayın üzerine düşen dünya gölgesini renk itibariyle fincanın içindeki siyah kahveye, hilali de fincanın parlaklığına ve değirmi şekline benzeten bir imge kurgulaması yapmıştır. Şair, bu kurgulamadan başka, ay tutulmasında çıkarılan gürültü ile bir güzelin şehre saldığı karmaşa arasındada ilişki kurarak yeni ve özgün bir imge kurgulaması örneği vermiştir.
Semendireli Cinani. aşağıdaki beytinde, büyükçe olduğu tahmin edilen kahve fincanını şekil itibariyle Azak Denizi'ne benzeterek Klasik Türk şiirinin imge zenginleşmesine, kahve merkezli birkatkıda bulunur:
Kahve-furüş sanma bu kahve çanağıdur
Fincan degül Karadeniz'in bir kulağıdur
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR