Çocukluğumuzdan Yadigar Bir Tembih Kahve İçme Arap Olursun
Çocukluğumuzdan Yadigar Bir Tembih Kahve İçme Arap Olursun : İsmi, içimiyle müsemma. Böylesi bir içeceğe bundan daha iyi isim konulamazdı. Nedir o? Kahve. Sert bir giriş sonrasında yumu-şak bir geçiş ve başlangıcındaki tüm sertliğe rağmen tüy gibi bir bitiş. Ağzı, genzi ve mideyi ürpertmeden vuslata erdiren ... !
Gönül ne kahve ister ne kahvehane
Gönül sohbet ister kahve bahane
Bir dost bir dostla konuşacağı zaman hep "bir kahve içelimmi?" diye soruyor. Karşısındaki anlıyor ki konuşulacak bir şey var. Belki ortaya dökülecek dertler, belki de paylaşılacak sevinçler; ama var bir şeyler, yani kahve bahane. Komşuların sabah kahvesine gelmekten muradı, bir acı kahve içmekten ziyade dostlarla sohbet etmek, arkadaşlarla birlikte olmanın keyfini kahvenin köpüğünü höpürdeterek çıkarmak. Sorulsa; kahve bahane, muhabbet şahane. Diyelim ders çalışılacak, çok önemli bir sınav var ufukta, illaki sabahlanacak; kimdir en kadim dost, en acısından? Sorulsa amaç uyku kaçırmak, kahve bahane. Uzun lafın kısası kime sorulsa kahve bahane. Kahve bahane mi yoksa şahane bir sosyal araç mı kahve severlerin takdirine kalmış; ancak şurası bir gerçek ki hiçbir mecliste,ne dost sohbetlerinde, ne komşu gezmelerinde, ne başka bir yerde; hatta evde bile çocukların kahve içmesi hoş görülmemiş, ısrarcı çocuklar da "Arap olmakla" korkutulmuş.
Bir yemen dilberi, mahbüb-ı cihandır kahve
Bir siyeh cameli esmerce civandır kahve
Kahveden caydırmak için çocukların Arap olmakla korkutulması çok enteresan olmakla birlikte aslında" Arap" motifi atasözlerinde, deyimlerde sık sık karşımıza çıkan, edebiyatta geniş yer bulmuş bir simgedir." Bunun başlıca nedeni, açık tenli Türkler için Arap imgesinin geçmiş asırlarda oldukça egzotik oluşudur. Yağ-mur yağarken Arap kızı camdan bakar, masallar bir dudağı yerde bir dudağı gökte bir Arapla başlar ... Her kız çocuğunun tutkuyla sahiplendiği bir Arap bebeği vardır. "Arap" bir milleti değil tüm koyu renkli insanları anlatan bir kelimedir; çocuklara "kahve içme kararırsın" da denilmektedir. Hal böyleyken "Arap" olmak korkulacak bir şey midir? Elbette değildir, bu da çocuklar için uydurulmuş yüzlerce hurafeden biridir sadece. Bu sözde inceden güdülmüş bir ırkçılık olsa, "Arap" korkulacak bir varlık olsa, şüphesiz Vehbi, kahveyi siyah libaslı, esmerce bir Yemen dilberine benzeterek bütün alemin sevgilisi olduğunu söylemezdi.
Türk kahvesi çekilmesi, pişirilmesi, sunumu, hatta falıyla hiçbir kahve kültürüne benzemeyen bir seremoniyle hazırlanır ve tüketilir. Birbirinden özel fincanlar ve en güzel pişiren cezvelerle ekipmanı tamamlanan kahveyi pişirmeden önce "kahvenizi nasıl içersiniz" diye sorulur. Kimi sade, kimi orta şekerli ... Zaten az şekerli ve şekerli de eklenince seçenekler dördün üzerine çıkar. Türk kahvesi öyle hemen çabucak da pişmez. Cezvede karıştırılıp ateşe sürülen kahvenin tiryakilere yaraşır olanı, çok kısık ateşte 15-20 dakikada hazırlanır. Kabaran köpük fincana dökülüp bir taşım daha pişirilir ve fincana boşaltılır. Yanında bir bardak su, isteğe göre fincanın tabağında küçük bir lokum ile ikram edilir. Fal bakılmadan Türk kahvesinin tadı çıkmaz. İyi niyetler, denizatları, yunuslar, gözyaşı döktüren haberler, üç vakte kadar olacak hayırlı işler ... En çok da çocukken etkilenilen ve büyümenin bir göstergesi olarak kabul gören kahve serernonisi, çocuklara kahve içme Arap olursun denerek belli bir yaşa kadar ertelenir. Daha doğrusu çocuklar, bu yalana inanmayacak yaşa gelene kadar. .. Böylesine titizlikle hazırlanan ve törensel bir ed ayla sunulan kahve, ancak yetişkinler için uygun görülmüştür.
Tutup ke' sin kenürından zerafet birle höpürdet
Desinler kahve içmekde şu dayı amma môhir her
Kahve içmenin olduğu gibi kahve içerken yapılan tatlı sohbetlerin de uyulması gereken nezaket kuralları vardır." Birinin lafını kesrnek söz konusu bile olamaz ama sözü başkasına vermemek de büyük saygısızlıktır." Tabii çocukların bu ve daha pek çok nezaket kuralını, konuşma adabıru kavrayacak olgunluğa erişene kadar kararmak gibi bahanelerle kahve içmekten men edilmiş olması doğaldır.
Arap olmakla yahut karatmakla özellikle kız çocukları korkutulmuştur. Bu sözdeki örtük ileti, açık tenin kız çocuklar için daha makbul görülmesidir. Koyu ten, egzotik olmakla birlikte yaygın değildir, sıra dışıdır. Bıyıkların ters çıkar sözü ise bu sözün erkeklere söylenen versiyonudur. Kızlar, aynı şekilde kahve içmekten men etmek için bıyıkları çıkmakla da korkutulmuştur.
Türk örf ve adetlerine göre büyüklerin karşısında sakız çiğne mek, bacak bacak üstüne atmak, sigara içmek, kahve içmek gibi bazı davranışlar hoş karşılanmaz. A.daba aykırı olduğu için toplumsal kuralları kavrayacak olgunluğa erişene kadar kızlar, özellikle yetişkinlerin yanında sakız çiğnediklerinde. kahve içmek istediklerinde bıyıkları çıkmakla korkutulur; örtülü biçimde örf ve anane öğretilir. Büyüklerin karşısında bir çocuğun, kız olsun erkek olsun,höpürdeterek kahve içmesi, yerli yersiz söze girmesi örf ve adete aykırıdır. Çocukları kahve içmekten men etmek için zamanla kahve içme Arap olursun sözünün, (kızlar için) kahve içme bıyıkların çıkar yahut (erkekler için) kahve içme bıyıkların ters çıkar, kahve içme karnın ağrır, kahve içme çocuğun olmaz gibi farklı versiyonları da ortaya çıkmıştır."
Türlü türlü derd içün vardır şiffisı kahvenin
Hem sezüdır kim yapılsa bin sendsı kahoenin'
Kahvenin insan sağlığı üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri vardır. Şeyh Ömer bin El-Şazili, kahvenin, "Tıpkı zemzem gibi ne niyetle içilirse ona yaradığım" söyler." Hazmı kolaylaştırır, hayali geliştirir, hafızaya güç verir, gevşekliği giderir, kalp gücünü arttı-rır, insana canlılık verir." Ancak kahvenin içindeki kafein, ilk baş-ta demir olmak üzere vücuttaki birçok minerali de götürür." Bunun yam sıra tansiyonu arttırınası, bütün damarların kasılıp daralmasına neden olması, çarpınh yapması, bağımlılık yaratması gibi olumsuz etkileri de vardır. Yetişkinler, çocukları kararmakla, bıyıklarının ters çıkmasıyla korkutarak belli bir yaşa kadar onları kahvenin zararlı etkilerinden koruyabilirler, kendileri de kahvenin uyarıcı etkisiyle iyiden iyiye hiperaktifleşmiş, uykusu kaçmış çocuklar yüzünden karşılaşabilecekleri güç durumlardan kurtulmuş olurlar.
Olalı kahve-i Rumi nümdyfin
Nohüdi-meşreb oldı cümle yfirfin
İmamlar, müezzinler, sahte sufiler ve halk, kahvehanelere dadandılar. Mescit1ere kimse uğramaz oldu deniliyordu. Din bilginleri ise "kötülükler yuvasıdır, kahveye gitmektense meyhaneye gitmek daha iyi olur." diye laflar söylüyorlardı. Özellikle vaizler yasak edilmesi için çok çaba gösterdiler. Müftüler de "Yanarak kömür haline gelen şey düpedüz haramdır." diye fetva verdiler." YÖneticiler de işsiz güçsüz takımının kahve bahanesiyle bir araya gelip fitne çıkardığına inandığından. devlet adamlarının kahveden ziyade kahvehanede toplanan halka karşı olan tutumları yüzünden, kahve zaman zaman yasaklanır. İstanbul'a kahve getiren bazı gemilerin yükleri denize dökülür. ıs Bazen de keyif verici bir madde olduğundan ağır vergiler alımr kahveden. Tüm bu sebeplerden ötürü, karaborsaya düştüğünde halka kahvenin fiyatına zam yapanlar kahve gibi azap çeksin, önce kahve gibi kavrulsun da yüzü simsiyah olsun sonra da suya batıp boğulsun dedirtecek kadar kahve kıtlığı yaşanmıştır." Elbette nohutla karışhrılacak kadar az bulunan bu değerli içeceği, yetişkinler dururken çocukların tüketmesi hoş karşılanamazdı.
Çocukların Türk kahvesi içmesinin hoş görülmemesinin muhtemel başlıca nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
a) Türk kahvesinin; çekilmesi, pişirilmesi, sunumu ve falıyla başka kültürlerde bulunmayan bir seremoni oluşu ve oldukça zahmetli bir hazırlanma sürecinden sonra servis edilmesi
b) Büyüklerin yanında çocukların kahve içmesinin Türk örf ve adetlerine aykırı kabul edilmesi
c) Kahvenin muhtemel zararlı etkilerinden çocukları korumak
d) Çocukların kafein nedeniyle hiperaktifleşmesinin, uykularının kaçmasının önüne geçmek
e) Yasaklamalar ve yüksek vergiler gibi nedenlerle zaman zaman kahvenin az bulunan, değerli ve yalnız yetişkinlere layık görülebilecek bir içecek olması
III. Murad devrinde İstanbul' da kahve; tütün ve içki gibi yasaklanır, kahve içtiği tespit edilenler asılır. II. Charles, 1675'te kahvehaneleri "hükümete karşı kötü fikirler, yalan iddialar besleyen kişilerin toplandığı ve halkın huzuru için zararlı olan yerler" oldu-ğu gerekçesiyle İngiltere' de yasaklar. Kahve, dünyanın hemen her yerinde yasaklanır, hepsi gelir geçer, yalnız biri baki kalır: "Kahve içen çocuklar Arap olur!
Gönül ne kahve ister ne kahvehane
Gönül sohbet ister kahve bahane
Bir dost bir dostla konuşacağı zaman hep "bir kahve içelimmi?" diye soruyor. Karşısındaki anlıyor ki konuşulacak bir şey var. Belki ortaya dökülecek dertler, belki de paylaşılacak sevinçler; ama var bir şeyler, yani kahve bahane. Komşuların sabah kahvesine gelmekten muradı, bir acı kahve içmekten ziyade dostlarla sohbet etmek, arkadaşlarla birlikte olmanın keyfini kahvenin köpüğünü höpürdeterek çıkarmak. Sorulsa; kahve bahane, muhabbet şahane. Diyelim ders çalışılacak, çok önemli bir sınav var ufukta, illaki sabahlanacak; kimdir en kadim dost, en acısından? Sorulsa amaç uyku kaçırmak, kahve bahane. Uzun lafın kısası kime sorulsa kahve bahane. Kahve bahane mi yoksa şahane bir sosyal araç mı kahve severlerin takdirine kalmış; ancak şurası bir gerçek ki hiçbir mecliste,ne dost sohbetlerinde, ne komşu gezmelerinde, ne başka bir yerde; hatta evde bile çocukların kahve içmesi hoş görülmemiş, ısrarcı çocuklar da "Arap olmakla" korkutulmuş.
Bir yemen dilberi, mahbüb-ı cihandır kahve
Bir siyeh cameli esmerce civandır kahve
Kahveden caydırmak için çocukların Arap olmakla korkutulması çok enteresan olmakla birlikte aslında" Arap" motifi atasözlerinde, deyimlerde sık sık karşımıza çıkan, edebiyatta geniş yer bulmuş bir simgedir." Bunun başlıca nedeni, açık tenli Türkler için Arap imgesinin geçmiş asırlarda oldukça egzotik oluşudur. Yağ-mur yağarken Arap kızı camdan bakar, masallar bir dudağı yerde bir dudağı gökte bir Arapla başlar ... Her kız çocuğunun tutkuyla sahiplendiği bir Arap bebeği vardır. "Arap" bir milleti değil tüm koyu renkli insanları anlatan bir kelimedir; çocuklara "kahve içme kararırsın" da denilmektedir. Hal böyleyken "Arap" olmak korkulacak bir şey midir? Elbette değildir, bu da çocuklar için uydurulmuş yüzlerce hurafeden biridir sadece. Bu sözde inceden güdülmüş bir ırkçılık olsa, "Arap" korkulacak bir varlık olsa, şüphesiz Vehbi, kahveyi siyah libaslı, esmerce bir Yemen dilberine benzeterek bütün alemin sevgilisi olduğunu söylemezdi.
Türk kahvesi çekilmesi, pişirilmesi, sunumu, hatta falıyla hiçbir kahve kültürüne benzemeyen bir seremoniyle hazırlanır ve tüketilir. Birbirinden özel fincanlar ve en güzel pişiren cezvelerle ekipmanı tamamlanan kahveyi pişirmeden önce "kahvenizi nasıl içersiniz" diye sorulur. Kimi sade, kimi orta şekerli ... Zaten az şekerli ve şekerli de eklenince seçenekler dördün üzerine çıkar. Türk kahvesi öyle hemen çabucak da pişmez. Cezvede karıştırılıp ateşe sürülen kahvenin tiryakilere yaraşır olanı, çok kısık ateşte 15-20 dakikada hazırlanır. Kabaran köpük fincana dökülüp bir taşım daha pişirilir ve fincana boşaltılır. Yanında bir bardak su, isteğe göre fincanın tabağında küçük bir lokum ile ikram edilir. Fal bakılmadan Türk kahvesinin tadı çıkmaz. İyi niyetler, denizatları, yunuslar, gözyaşı döktüren haberler, üç vakte kadar olacak hayırlı işler ... En çok da çocukken etkilenilen ve büyümenin bir göstergesi olarak kabul gören kahve serernonisi, çocuklara kahve içme Arap olursun denerek belli bir yaşa kadar ertelenir. Daha doğrusu çocuklar, bu yalana inanmayacak yaşa gelene kadar. .. Böylesine titizlikle hazırlanan ve törensel bir ed ayla sunulan kahve, ancak yetişkinler için uygun görülmüştür.
Tutup ke' sin kenürından zerafet birle höpürdet
Desinler kahve içmekde şu dayı amma môhir her
Kahve içmenin olduğu gibi kahve içerken yapılan tatlı sohbetlerin de uyulması gereken nezaket kuralları vardır." Birinin lafını kesrnek söz konusu bile olamaz ama sözü başkasına vermemek de büyük saygısızlıktır." Tabii çocukların bu ve daha pek çok nezaket kuralını, konuşma adabıru kavrayacak olgunluğa erişene kadar kararmak gibi bahanelerle kahve içmekten men edilmiş olması doğaldır.
Arap olmakla yahut karatmakla özellikle kız çocukları korkutulmuştur. Bu sözdeki örtük ileti, açık tenin kız çocuklar için daha makbul görülmesidir. Koyu ten, egzotik olmakla birlikte yaygın değildir, sıra dışıdır. Bıyıkların ters çıkar sözü ise bu sözün erkeklere söylenen versiyonudur. Kızlar, aynı şekilde kahve içmekten men etmek için bıyıkları çıkmakla da korkutulmuştur.
Türk örf ve adetlerine göre büyüklerin karşısında sakız çiğne mek, bacak bacak üstüne atmak, sigara içmek, kahve içmek gibi bazı davranışlar hoş karşılanmaz. A.daba aykırı olduğu için toplumsal kuralları kavrayacak olgunluğa erişene kadar kızlar, özellikle yetişkinlerin yanında sakız çiğnediklerinde. kahve içmek istediklerinde bıyıkları çıkmakla korkutulur; örtülü biçimde örf ve anane öğretilir. Büyüklerin karşısında bir çocuğun, kız olsun erkek olsun,höpürdeterek kahve içmesi, yerli yersiz söze girmesi örf ve adete aykırıdır. Çocukları kahve içmekten men etmek için zamanla kahve içme Arap olursun sözünün, (kızlar için) kahve içme bıyıkların çıkar yahut (erkekler için) kahve içme bıyıkların ters çıkar, kahve içme karnın ağrır, kahve içme çocuğun olmaz gibi farklı versiyonları da ortaya çıkmıştır."
Türlü türlü derd içün vardır şiffisı kahvenin
Hem sezüdır kim yapılsa bin sendsı kahoenin'
Kahvenin insan sağlığı üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri vardır. Şeyh Ömer bin El-Şazili, kahvenin, "Tıpkı zemzem gibi ne niyetle içilirse ona yaradığım" söyler." Hazmı kolaylaştırır, hayali geliştirir, hafızaya güç verir, gevşekliği giderir, kalp gücünü arttı-rır, insana canlılık verir." Ancak kahvenin içindeki kafein, ilk baş-ta demir olmak üzere vücuttaki birçok minerali de götürür." Bunun yam sıra tansiyonu arttırınası, bütün damarların kasılıp daralmasına neden olması, çarpınh yapması, bağımlılık yaratması gibi olumsuz etkileri de vardır. Yetişkinler, çocukları kararmakla, bıyıklarının ters çıkmasıyla korkutarak belli bir yaşa kadar onları kahvenin zararlı etkilerinden koruyabilirler, kendileri de kahvenin uyarıcı etkisiyle iyiden iyiye hiperaktifleşmiş, uykusu kaçmış çocuklar yüzünden karşılaşabilecekleri güç durumlardan kurtulmuş olurlar.
Olalı kahve-i Rumi nümdyfin
Nohüdi-meşreb oldı cümle yfirfin
İmamlar, müezzinler, sahte sufiler ve halk, kahvehanelere dadandılar. Mescit1ere kimse uğramaz oldu deniliyordu. Din bilginleri ise "kötülükler yuvasıdır, kahveye gitmektense meyhaneye gitmek daha iyi olur." diye laflar söylüyorlardı. Özellikle vaizler yasak edilmesi için çok çaba gösterdiler. Müftüler de "Yanarak kömür haline gelen şey düpedüz haramdır." diye fetva verdiler." YÖneticiler de işsiz güçsüz takımının kahve bahanesiyle bir araya gelip fitne çıkardığına inandığından. devlet adamlarının kahveden ziyade kahvehanede toplanan halka karşı olan tutumları yüzünden, kahve zaman zaman yasaklanır. İstanbul'a kahve getiren bazı gemilerin yükleri denize dökülür. ıs Bazen de keyif verici bir madde olduğundan ağır vergiler alımr kahveden. Tüm bu sebeplerden ötürü, karaborsaya düştüğünde halka kahvenin fiyatına zam yapanlar kahve gibi azap çeksin, önce kahve gibi kavrulsun da yüzü simsiyah olsun sonra da suya batıp boğulsun dedirtecek kadar kahve kıtlığı yaşanmıştır." Elbette nohutla karışhrılacak kadar az bulunan bu değerli içeceği, yetişkinler dururken çocukların tüketmesi hoş karşılanamazdı.
Çocukların Türk kahvesi içmesinin hoş görülmemesinin muhtemel başlıca nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
a) Türk kahvesinin; çekilmesi, pişirilmesi, sunumu ve falıyla başka kültürlerde bulunmayan bir seremoni oluşu ve oldukça zahmetli bir hazırlanma sürecinden sonra servis edilmesi
b) Büyüklerin yanında çocukların kahve içmesinin Türk örf ve adetlerine aykırı kabul edilmesi
c) Kahvenin muhtemel zararlı etkilerinden çocukları korumak
d) Çocukların kafein nedeniyle hiperaktifleşmesinin, uykularının kaçmasının önüne geçmek
e) Yasaklamalar ve yüksek vergiler gibi nedenlerle zaman zaman kahvenin az bulunan, değerli ve yalnız yetişkinlere layık görülebilecek bir içecek olması
III. Murad devrinde İstanbul' da kahve; tütün ve içki gibi yasaklanır, kahve içtiği tespit edilenler asılır. II. Charles, 1675'te kahvehaneleri "hükümete karşı kötü fikirler, yalan iddialar besleyen kişilerin toplandığı ve halkın huzuru için zararlı olan yerler" oldu-ğu gerekçesiyle İngiltere' de yasaklar. Kahve, dünyanın hemen her yerinde yasaklanır, hepsi gelir geçer, yalnız biri baki kalır: "Kahve içen çocuklar Arap olur!
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR