Uyuz
UYUZ (cereb, scabies)
İnsanlarda ve hayvanlarda meydanagelen bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Vücutta önceleri eklemlerde meydana gelir, bazan bütün vücudu kaplar. Vücutta yaralar meydanagetirir, tedavi gecikirse, yaralar çıban hâline dönüşebilir.
Belirtileri: Uyuz hastalığının belli-başlı özelliklerinden birisi, kaşıntı yapmasıdır. Ni-tekim Ibnü'l-Esir el-Cezerî, Nihâye isimli eserinde "Uyuz develerin kaşınma ihtiyacını gidermek için develerin yattığı yere bir ağaç dikildiğini, uyuz develerin kaşınan yerlerini bu ağaca sürttüklerini" bildirmektedir."1
Bulaşıcılığı:
Hasta olmayan deve, uyuz deve ağılında yatarsa, o da uyuz olur."2
Uyuz deve; ağzından çıkan salyası, birbirine sürtünmesi ve dışkısı ile hastalığı diğer develere bulaştırır."3
Develerde meydana gelen sulu uyuz da bulaşıcı bir hastalıktır. Uyuz deve, diğerdevelerle karışır, sürtünür, birbiriyle kaşınır, ağılda birlikte yatar veya aynı havuzdan su içerlerse, hasta deveden akan sulu uyuz, sağlıklı develere de bulaşır ve onları da hasta eder. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Hastalıklı hayvanı, sağlıklı hayvanın yanına sokmayın!" buyurarak, bulaşıcılık konusunda tenbihte bulunmuştur."4
Konuyla İlgili Hadis-i Şerifler:
Enes İbni Mâlik, kardeşi Abdullah'ı Tahnik için Peygamber Aleyhis-Selâm'a götürdüğünde; Rasûlullâh, deve ağılında abasını giyinmiş olduğu halde uyuz olan develerini katranlıyordu."5
Kasım b. Muhammed demiştir ki: "Bir adam İbni Abbâs'a gelerek: "Benim bir yetimim var, onun da develeri vardır. Develerin sütünden içebilir miyim?" diye sordu. İbni Abbas da: "Eğer kaybolan develerini ararsan, uyuz olanlarını katranla tedavi edersen, su içecekleri havuzun çatlaklarını toprakla sıvayıp kapatırsan, su içmeye geldiklerinde sularsan, yavrularına zarar vermemek ve sütünü tamamen sağmamak üzere sütlerinden içebilirsin!" dedi."6
Yine Enes İbni Mâlik şöyle anlatır: "Peygamber Aleyhis-Selâm, Abdurrahman b. Avf ile Zübeyr İbni Avvâm'a yolculuk sırasında kendilerinde meydana gelen Uyuz hastalığından dolayı ipekli elbiseler giymelerine izin verdi."7
* Peygamber Aleyhis-Selâm bir hadisi şeriflerinde de: "İslâm'da hastalığın kendiliğinden başkasına geçmesi yoktur. Bir şeyi uğursuz saymak ta yoktur. Gecekuşu ve Baykuş ötmesinin tesiri de yoktur. Safer ayının iyilik ve kötülükle ilgisi de yoktur, bunlar câhiliyyet zamanının uydurmalarıdır. Fakat ey mümin! Cüzzamlı hastadan arslandan kaçar gibi kaç!" buyurdu.
Bir Bedevî: "Ey Allah'ın Rasûlü! Hastalığın kendiliğinden başkasına geçmesi, bulaşması yoktur" buyurdunuz. Fakat benim geyikler gibi düzgün, sağlam ve temiz, kumluk arazide yaşayan develerime ne dersiniz?" Bu develerimin arasına dışardan uyuz bir deve gelip sokulunca (dudağı ve kuyruğu ile hastalığı bulaştırarak) sağlam develerimi uyuz ediyor!"diye ortaya bir şüphe attı. Bunun üzerine Rasûlullâh (s.a.v): "O, Allah'ın takdiri iledir. Yâ ilk uyuz olan deveye bu hastalığı kim bulaştırdı? Allah Teâlâ her canlıyı yarattığında onun sihhatini, hastalığını ve rızkını da yaratmıştır" buyurdu."8
* Ebû Hüreyre (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm, sahibinin dışarı attığı uyuz bir kuzuya rastladı da: "Görmez misiniz! İşte bu uyuz kuzu sahibine değersiz olarak kabul edilmiş ve buraya atılmış değil mi?" dedi. Yanındakiler: "Evet" dediler. Bunun üzerine Rasûlullâh: "Allah Teâlâ'nın yanında dünyanın değeri de, uyuz kuzuya sahibinin verdiği değerden daha azdır" buyurdu."9
Tedavi:
Hadis-i Şeriflerden anlaşıldığına göre, uyuzlu yerlere katran sürmek; Uyuza yakalanmış kimselerin ipekli elbiseler giymeleri tavsiye edilmiştir. Çünkü ipekli elbise terletmez, vücuda pek yapışmaz, kaşıntıyı azaltır, kaygan olduğu için bit gibi haşereler üzerinde yürüyemez, hastayı rahat ettirir.
* Kükürt ve kükürtlü su, uyuz hastalığı için gayet faydalıdır. Kükürtlü su ile banyo yapılır, ayrıca kükürtlü merhemler cilde sürülür. Tuz, yaralı uyuz hastalığına karşı faydalıdır.
* Deniz suyu içmek, iç ve dış organlarda zararlara sebep olur. Çünkü mide ve bağırsakları çözer, zayıflatır, vücutta kaşıntı ve uyuz hastalığı, şişkinlik ve susuzluk meydana getirir. Menekşeyağı, uyuz hastalığına ve kuruluktan meydana gelen kaşıntıya karşı faydalıdır."10
* Sinameki, kaşıntı ve uyuz hastalıkları için şerbet yapılıp içildiği zaman gayet faydalıdır."11
* Kına, tereyağı ile macun (merhem) yapılır ve müzmin uyuz yaraları üzerine sürülürse iyileştirir. Merhem olarak ateşli şişlikler üzerine sürülmesi de faydalıdır. Ağız yaraları ve bilhassa çocukların ağzında ve dilinde meydana gelen sivilceler (pamukçuk) için gayet faydalıdır."12
* Sirke; uyuz, ekzama, sivilce, ateş yanığı, çıban, yara ve abseye karşı faydalıdır.
* Çok şeker yemek, kaşıntı ve uyuz yapar. Salamura edilmiş balıketi yemek, vücuda hararet verir, uyuz ve kaşıntı yapar. Sinameki ve şahtere, uyuz ve kaşıntı hastalıkları için faydalıdır. Çünkü kanı temizler, vücuda hararet veren sıvıları dışarı atar. Süt, şeker ile şerbet yapılıp içilirse, vücuttaki kaşıntıyı giderir."13
* Sığır eti (özellikle yaşlı ve zayıflarının eti) devamlı yenecek olursa; vücutta alaca, uyuz .dermeğe, cüzzam, bacak şişliği, habis tümör, evham vedörtgünde bir nöbetle gelen sıtma ve daha birçok hastalıklar meydana getirir. Bu zararlar alışık olmayanlar veya yan etkisini karabiber, sarımsak, tarçın ve zencefil gibi baharatlarla gidermeyen kimseler içindir."14
Kaynaklar:
[1]- Nihâye 1/251. 4/318. [2]- Hattâbî 2/14. [3]- I. Kuteybe s. 103 [4]-1. Kayyım s. 2/9 [5]- Müslim, âdâb H. 22; Buhârî. Atika I. [6]- Muvatta. Sıfatün-Nebi H. 33: Faik 3/389; Nihâye S/211. [7]- Müslim, libas H. 24; Buhârî. libas 1/43. [8]- Buhârî. tıp 1/19. 31 ayrıca bak Müsned 1/328. 440. 1/269. 2/2S. [9]- Müsned 2/338. [10]- I. Kayyım S.3S6. 351, 436. 431. 438. 439: ayrıca bak. Nihâye 3/315. 5/211; Faik 3/35, 4/116: Kamus 4/1095 [II]- M Ledüniyye 2/163. [12]- Şerhu'l-Erbain s. 69-10. [13]- Bağdadî s. 100 101, III. 118. 119. 120. 121, 122. ISI. [14]- i. Kayyım s. 418
İnsanlarda ve hayvanlarda meydanagelen bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Vücutta önceleri eklemlerde meydana gelir, bazan bütün vücudu kaplar. Vücutta yaralar meydanagetirir, tedavi gecikirse, yaralar çıban hâline dönüşebilir.
Belirtileri: Uyuz hastalığının belli-başlı özelliklerinden birisi, kaşıntı yapmasıdır. Ni-tekim Ibnü'l-Esir el-Cezerî, Nihâye isimli eserinde "Uyuz develerin kaşınma ihtiyacını gidermek için develerin yattığı yere bir ağaç dikildiğini, uyuz develerin kaşınan yerlerini bu ağaca sürttüklerini" bildirmektedir."1
Bulaşıcılığı:
Hasta olmayan deve, uyuz deve ağılında yatarsa, o da uyuz olur."2
Uyuz deve; ağzından çıkan salyası, birbirine sürtünmesi ve dışkısı ile hastalığı diğer develere bulaştırır."3
Develerde meydana gelen sulu uyuz da bulaşıcı bir hastalıktır. Uyuz deve, diğerdevelerle karışır, sürtünür, birbiriyle kaşınır, ağılda birlikte yatar veya aynı havuzdan su içerlerse, hasta deveden akan sulu uyuz, sağlıklı develere de bulaşır ve onları da hasta eder. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Hastalıklı hayvanı, sağlıklı hayvanın yanına sokmayın!" buyurarak, bulaşıcılık konusunda tenbihte bulunmuştur."4
Konuyla İlgili Hadis-i Şerifler:
Enes İbni Mâlik, kardeşi Abdullah'ı Tahnik için Peygamber Aleyhis-Selâm'a götürdüğünde; Rasûlullâh, deve ağılında abasını giyinmiş olduğu halde uyuz olan develerini katranlıyordu."5
Kasım b. Muhammed demiştir ki: "Bir adam İbni Abbâs'a gelerek: "Benim bir yetimim var, onun da develeri vardır. Develerin sütünden içebilir miyim?" diye sordu. İbni Abbas da: "Eğer kaybolan develerini ararsan, uyuz olanlarını katranla tedavi edersen, su içecekleri havuzun çatlaklarını toprakla sıvayıp kapatırsan, su içmeye geldiklerinde sularsan, yavrularına zarar vermemek ve sütünü tamamen sağmamak üzere sütlerinden içebilirsin!" dedi."6
Yine Enes İbni Mâlik şöyle anlatır: "Peygamber Aleyhis-Selâm, Abdurrahman b. Avf ile Zübeyr İbni Avvâm'a yolculuk sırasında kendilerinde meydana gelen Uyuz hastalığından dolayı ipekli elbiseler giymelerine izin verdi."7
* Peygamber Aleyhis-Selâm bir hadisi şeriflerinde de: "İslâm'da hastalığın kendiliğinden başkasına geçmesi yoktur. Bir şeyi uğursuz saymak ta yoktur. Gecekuşu ve Baykuş ötmesinin tesiri de yoktur. Safer ayının iyilik ve kötülükle ilgisi de yoktur, bunlar câhiliyyet zamanının uydurmalarıdır. Fakat ey mümin! Cüzzamlı hastadan arslandan kaçar gibi kaç!" buyurdu.
Bir Bedevî: "Ey Allah'ın Rasûlü! Hastalığın kendiliğinden başkasına geçmesi, bulaşması yoktur" buyurdunuz. Fakat benim geyikler gibi düzgün, sağlam ve temiz, kumluk arazide yaşayan develerime ne dersiniz?" Bu develerimin arasına dışardan uyuz bir deve gelip sokulunca (dudağı ve kuyruğu ile hastalığı bulaştırarak) sağlam develerimi uyuz ediyor!"diye ortaya bir şüphe attı. Bunun üzerine Rasûlullâh (s.a.v): "O, Allah'ın takdiri iledir. Yâ ilk uyuz olan deveye bu hastalığı kim bulaştırdı? Allah Teâlâ her canlıyı yarattığında onun sihhatini, hastalığını ve rızkını da yaratmıştır" buyurdu."8
* Ebû Hüreyre (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm, sahibinin dışarı attığı uyuz bir kuzuya rastladı da: "Görmez misiniz! İşte bu uyuz kuzu sahibine değersiz olarak kabul edilmiş ve buraya atılmış değil mi?" dedi. Yanındakiler: "Evet" dediler. Bunun üzerine Rasûlullâh: "Allah Teâlâ'nın yanında dünyanın değeri de, uyuz kuzuya sahibinin verdiği değerden daha azdır" buyurdu."9
Tedavi:
Hadis-i Şeriflerden anlaşıldığına göre, uyuzlu yerlere katran sürmek; Uyuza yakalanmış kimselerin ipekli elbiseler giymeleri tavsiye edilmiştir. Çünkü ipekli elbise terletmez, vücuda pek yapışmaz, kaşıntıyı azaltır, kaygan olduğu için bit gibi haşereler üzerinde yürüyemez, hastayı rahat ettirir.
* Kükürt ve kükürtlü su, uyuz hastalığı için gayet faydalıdır. Kükürtlü su ile banyo yapılır, ayrıca kükürtlü merhemler cilde sürülür. Tuz, yaralı uyuz hastalığına karşı faydalıdır.
* Deniz suyu içmek, iç ve dış organlarda zararlara sebep olur. Çünkü mide ve bağırsakları çözer, zayıflatır, vücutta kaşıntı ve uyuz hastalığı, şişkinlik ve susuzluk meydana getirir. Menekşeyağı, uyuz hastalığına ve kuruluktan meydana gelen kaşıntıya karşı faydalıdır."10
* Sinameki, kaşıntı ve uyuz hastalıkları için şerbet yapılıp içildiği zaman gayet faydalıdır."11
* Kına, tereyağı ile macun (merhem) yapılır ve müzmin uyuz yaraları üzerine sürülürse iyileştirir. Merhem olarak ateşli şişlikler üzerine sürülmesi de faydalıdır. Ağız yaraları ve bilhassa çocukların ağzında ve dilinde meydana gelen sivilceler (pamukçuk) için gayet faydalıdır."12
* Sirke; uyuz, ekzama, sivilce, ateş yanığı, çıban, yara ve abseye karşı faydalıdır.
* Çok şeker yemek, kaşıntı ve uyuz yapar. Salamura edilmiş balıketi yemek, vücuda hararet verir, uyuz ve kaşıntı yapar. Sinameki ve şahtere, uyuz ve kaşıntı hastalıkları için faydalıdır. Çünkü kanı temizler, vücuda hararet veren sıvıları dışarı atar. Süt, şeker ile şerbet yapılıp içilirse, vücuttaki kaşıntıyı giderir."13
* Sığır eti (özellikle yaşlı ve zayıflarının eti) devamlı yenecek olursa; vücutta alaca, uyuz .dermeğe, cüzzam, bacak şişliği, habis tümör, evham vedörtgünde bir nöbetle gelen sıtma ve daha birçok hastalıklar meydana getirir. Bu zararlar alışık olmayanlar veya yan etkisini karabiber, sarımsak, tarçın ve zencefil gibi baharatlarla gidermeyen kimseler içindir."14
Kaynaklar:
[1]- Nihâye 1/251. 4/318. [2]- Hattâbî 2/14. [3]- I. Kuteybe s. 103 [4]-1. Kayyım s. 2/9 [5]- Müslim, âdâb H. 22; Buhârî. Atika I. [6]- Muvatta. Sıfatün-Nebi H. 33: Faik 3/389; Nihâye S/211. [7]- Müslim, libas H. 24; Buhârî. libas 1/43. [8]- Buhârî. tıp 1/19. 31 ayrıca bak Müsned 1/328. 440. 1/269. 2/2S. [9]- Müsned 2/338. [10]- I. Kayyım S.3S6. 351, 436. 431. 438. 439: ayrıca bak. Nihâye 3/315. 5/211; Faik 3/35, 4/116: Kamus 4/1095 [II]- M Ledüniyye 2/163. [12]- Şerhu'l-Erbain s. 69-10. [13]- Bağdadî s. 100 101, III. 118. 119. 120. 121, 122. ISI. [14]- i. Kayyım s. 418
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
