Ömür
ÖMÜR
Doğum gününden ölüm gününe kadar geçen zamana ömür denilmektedir. İnsanlardan bazıları daha çocukken öldükleri halde, diğer bir kısmı uzun müddet yaşamaktadır. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Ümmetimin ömrü altmış ile yetmiş yıl arasındadır. Onlardan bu yaşı geçenler pek azdır"1
* "İnsanoğlu'nun önünde doksan dokuz tehlike vardır, eğer bu tehlikeleri atlatırsa, ihtiyarlığa kadar yaşar" buyurmuştur."2
* İbni Ömer (r.a.) demiştir ki: "Biz, Peygamber Aleyhis-Selâm'ın yanında oturuyorduk, güneş ise ikindiden sonra Kuaykıan Tepesi üzerine gelmişti, bu sırada Peygamber Aleyhis-Selâm: "Sizin ömrünüzle geçmiş ümmetlerin ömürleri ancak şu günden kalmış azıcık bir zaman gibidir (yani ikindi vaktinden sonra kalan zaman kadardır)" buyurdu."3
* Kur'ân-ı Kerim'de ise: "Allah sizi önce topraktan, sonra menî (sperma) den yarattı. Sonra erkekli dişili çiftler kıldı. O'nun izni ve bilgisi olmaksızın hiçbir dişi gebe kalamaz ve doğuramaz. Bir canlıya ömür verilmesi de; onun ömründen bir miktar azaltılması da mutlaka bir kitapta (levh-i mahfuz'da yazılı)dır. Şüphesiz ki bunlar, Allah'a kolaydır" buyrulmuştur. (Fâorii)
Kaynaklar:
[1]- Tirmizî daavât H. 3550: zühd H 2331: i. Mâce zühd H. 4236: S. Kübrâ 3/370: Hâkim tefsir 2/427: ayrıca bak K. Hakâyık 1/49 [2]- Tirmizî kader H. 2150. kıyamet H. 2456: ayrıca bak. N. Usûl s. 28 [3]- Müsned 21116. 124
Ömrün Uzaması:
Ebû Hüreyre (r.a.) demiştir ki: "Bir defasında Peygamber Aleyhis-Selâm ashabına hitaben: "Size en hayırlınızı haber vereyim mi? diye sormuş, onlar da: "Evet haber ver, ya Rasûlallah!" demişler. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Sizin hayırlınız; ömrü uzun, ameli (ve ahlakı) güzel olanınızdır" buyurmuştur."1
Ömrü Uzatan Şeyler: Konuylailgili olarak Peygamber Aleyhis-Selâm: "Güzel ahlak sahibini yüceltir; kötü ahlak ise uğursuzluktur. İyilik yapmak ömrü uzatır, sadaka vermek ise kötü şekilde ölmeyi önler."2
"Gerçekten kişinin günahları sebebiyle rızkı eksilir. Kaderi de ancak duâ geri çevirir. Ömrü ise ancak iyilikler uzatır."3
"Yakınlarınızı ziyaret edebilmek için aile nesebiniz (soykütüğünüz) hakkında bilgi edininiz! Zira yakınları ziyaret etmek akrabalar arasında sevgiye vesile olur, malı çoğaltır, ömrü de uzatır."4
*"Yakınları ziyaret etmek, komşularla iyi geçinmek ve güzel ahlaklı olmak, yurtları imar eder ve ömrü de uzatır."5
"Her kim rızkının bol ve ömrünün uzun olmasını isterse, (anne-babasını ve) yakınlarını ziyaret etsin!"6
"Anne-babaya iyilik etmek ömrü uzatır. Yalan söylemek rızkı eksiltir. Anne-babayı ziyaret etmek ise, ziyaretlerin en büyüğüdür."7
* "Ana-babasına iyilik edene müjdeler olsun. Aziz ve celil olan Allah onun ömrünü uzaksın" buyurmuştur."8
Ömür Nasıl Uzar?
"Ecel (ömür) belli, rızık belli, artmaz ve eksilmez, bu nasıl olur?" denilirse, buna iki şekilde cevap verilmiştir: Ana ve babaya iyilik etmek, yakınları ziyarette bulunmak, komşularla iyi geçinmek, güzel ahlaklı olmak vs. gibi emirlere bağlılık sebebiyle ömrün uzamasının manası; ömrün bereketli olması, bol nimetler içinde bulunması, tehlikelerden uzak kalması; hulâsa kendisine verilen belirli ömre kadar rahat ve huzur içinde bir hayat sürmesi demek olup, keyfiyet (niteli k) itibariyledir. Yoksa kemiyyet (sayı artması) ile değildir. İkinci görüşe gelince; bunlara göre ömrün uzaması gerçekten kemiyyet(sayı artması) iledir. Zira ömürle vazifeli olan melek, "Levhi Mahfuz"daki durumu bildiğinden dolayı, yüce Allah'ın emri ile dilediğinin ömrünü artırır veya eksiltir, dilediğini ise sabit tutar. Nitekim Kur'ân-ı Kerim'de:"Allah ne dilerse (onu yapar, hüküm verdiklerinden bazısını) siler, bazısını sabit bırakır (veya değiştirir). Bütün kitapların anası "Levh-i Mahfuz" O'nun katındadır" buyurmaktadır'Mesela: Levh-i Mahfuzda 60 yıl ömür süreceği yazılı olan bir kimse, yakınlarını ziyaret ettiği zaman, ömrü 10 yıl daha artırılarak 70 yıl olmaktadır. Yüce Allah bu kimse hakkındaki ilk ve son durumu daha önceden bildiği için O'nun katında artma ve eksilme diye birşey yoktur. Allah katındaki bu duruma "Kazayı Müb-rem = Kesin Kaza" denir. İnsanlara göre tasavvur olunan bu artışa ise "Kazayı Muallak = Kesin olmayan Kaza" denir."10
İbni Mes'ud (r.a.) demiştir ki: "Bir defasında Peygamber Aleyhis-Selâm (toprak üzerine asası ile) dört köşe bir şekil çizdi. Sonra başlangıcı dört köşenin ortasından olmak üzere, ucu (kareden) dışarı çıkan bir çizgi çekti. Sonra bu çizginin ortasından itibaren, bu ortadaki çizgiye bağlanan (sağlı-sollu) bir takım küçük çizgiler daha çizdi. Peygamber Aleyhis-Selâm daha sonra bu çizgileri tarif ederek: "İşte şu (karenin ortasındaki uzun çizgi) insandır. Şu (kare) de insanı her tarafından çevreleyen ecelidir. (Kare) dışında uzanan çizgi de insanın emeli ve arzusu (tûl-ü emel)'dir. Şu (sağlı-sollu) ufak çizgiler ise insanın başına gelecek olan âfetler ve musibetlerdir. Eğer insana şu musibet oku şaşırır da dokunmazsa, diğer afet oku isabet eder. Eğer o da şaşırır dokunmazsa, diğer âfet oku dokunur (en sonunda da ecel onu yakalar)" buyurdu."11
* Yine Kur'ân-ı Kerim'de:"... O'nun izni ve ilmi olmaksızın hiç bir dişi gebe kalamaz ve doğuramaz. Kendisine ömür verilen kimsenin ömrünün uzatılması, ömründen eksiltilmesi muhakkak ki bir kitabda (levh-i mahfuz'da) yazılıdır. Şüphesiz ki bunlar Allah'a göre pek kolaydır" buyrulmaktadır."12
* Yukarıda izah edilen âyet ve hadis meallerinden anlaşıldığına göre; insanın yakınlarını ziyaret etmesi, sadaka vermesi, duâ etmesi, ana-babasına iyilik ve ikramda bulunması ve onların hayır dualarını alması, komşuları ile iyi geçinmesi ve güzel ahlaklı olması gibi sebeplerle ömrü uzayabilmektedir. Bu iyi huylar ve yaptığı iyi işler sebebiyle de, hadîs-i şeriflerde bildirilen tehlikelerin bir veya bir kaçını atlatabilmek suretiyle de uzun müddet yaşayabilmektedir.
Sahâbe'den İbni Ömer ve Ebüd-Derdâ (r.a.) de, ömrün uzamasını şu şekilde yorumlamışlardır: Yüce Allah, eceli geldiğinde hiç bir kimseyi geri bırakmaz. Ömrünün uzaması ancak, kişinin geride bıraktığı iyi (sâlih) evlatları ile olmaktadır. Bu çocuklar, ana-babaları için ölümlerinden sonra, onlara hayır duâ ederler (ve onlar adına hayır yaparlar), bunların duaları (ve hayırları) kabirlerinde onlara ulaşır. Ana-baba, öldükten sonra da çocuklarından kendilerine sevab ulaştığı için hayatta yaşıyormuş gibi olurlar. İşte ömrün uzamasının mânâsı budur" demişlerdir."13
* Konuyu yukarıda mealini verdiğimiz, Râd Sûresinin 39. ayeti ile tamamlamak istiyorum: "Allah (ezelde takdir ettiği şeylerden) dilediğini silip iptal eder, dilediğini de (önceki takdir edildiği gibi) sabit bırakır. Bütün kitapların aslı olan Levh-i Mahfuz O'nun katındadır"
Kaynaklar:
[1]- Müsned 2/335. [2]- Müsned 3/502: ayrıca bak. Râmuz s. 2 / 7: L. Ukûl 2/526. [3]- Müsned 5/277. 280. 282: ayrıca bak. Tirmizî kader H. 2139:Ì. Mâce mukaddime H. 90. [4]-Tirmiz! bin H. 1979 [5]- Müsned 6/159: Ayni 10/331: K Ummâl 15/43355. [6]- Buhârî büyü 3/8, edeb 7/72. Aynî 5/ 413: 10/331: Müslim birr H. 20-21: E Davud zekat H. 1693: E. Müfred 1/67-68: Müsned 3/229, 247, 266. [7]-Aynî 10/331 [8]- E Müfred 1/30: Hâkim birr 4/154 [9]-Râd Sûresi âyet 39. [10]- Aynî 10/331 [II]- Buhârî rikâk 7/ 171: Aynî 10/584-85: I. Mâce zühd H. 4231: Tirmizî kader H. 2151: K. Ummâl 3/8857-58 [12]- Fâtır Sûresi âyet 11. [13]- K. Ummâl 16/44470, 45608.
Doğum gününden ölüm gününe kadar geçen zamana ömür denilmektedir. İnsanlardan bazıları daha çocukken öldükleri halde, diğer bir kısmı uzun müddet yaşamaktadır. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Ümmetimin ömrü altmış ile yetmiş yıl arasındadır. Onlardan bu yaşı geçenler pek azdır"1
* "İnsanoğlu'nun önünde doksan dokuz tehlike vardır, eğer bu tehlikeleri atlatırsa, ihtiyarlığa kadar yaşar" buyurmuştur."2
* İbni Ömer (r.a.) demiştir ki: "Biz, Peygamber Aleyhis-Selâm'ın yanında oturuyorduk, güneş ise ikindiden sonra Kuaykıan Tepesi üzerine gelmişti, bu sırada Peygamber Aleyhis-Selâm: "Sizin ömrünüzle geçmiş ümmetlerin ömürleri ancak şu günden kalmış azıcık bir zaman gibidir (yani ikindi vaktinden sonra kalan zaman kadardır)" buyurdu."3
* Kur'ân-ı Kerim'de ise: "Allah sizi önce topraktan, sonra menî (sperma) den yarattı. Sonra erkekli dişili çiftler kıldı. O'nun izni ve bilgisi olmaksızın hiçbir dişi gebe kalamaz ve doğuramaz. Bir canlıya ömür verilmesi de; onun ömründen bir miktar azaltılması da mutlaka bir kitapta (levh-i mahfuz'da yazılı)dır. Şüphesiz ki bunlar, Allah'a kolaydır" buyrulmuştur. (Fâorii)
Kaynaklar:
[1]- Tirmizî daavât H. 3550: zühd H 2331: i. Mâce zühd H. 4236: S. Kübrâ 3/370: Hâkim tefsir 2/427: ayrıca bak K. Hakâyık 1/49 [2]- Tirmizî kader H. 2150. kıyamet H. 2456: ayrıca bak. N. Usûl s. 28 [3]- Müsned 21116. 124
Ömrün Uzaması:
Ebû Hüreyre (r.a.) demiştir ki: "Bir defasında Peygamber Aleyhis-Selâm ashabına hitaben: "Size en hayırlınızı haber vereyim mi? diye sormuş, onlar da: "Evet haber ver, ya Rasûlallah!" demişler. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Sizin hayırlınız; ömrü uzun, ameli (ve ahlakı) güzel olanınızdır" buyurmuştur."1
Ömrü Uzatan Şeyler: Konuylailgili olarak Peygamber Aleyhis-Selâm: "Güzel ahlak sahibini yüceltir; kötü ahlak ise uğursuzluktur. İyilik yapmak ömrü uzatır, sadaka vermek ise kötü şekilde ölmeyi önler."2
"Gerçekten kişinin günahları sebebiyle rızkı eksilir. Kaderi de ancak duâ geri çevirir. Ömrü ise ancak iyilikler uzatır."3
"Yakınlarınızı ziyaret edebilmek için aile nesebiniz (soykütüğünüz) hakkında bilgi edininiz! Zira yakınları ziyaret etmek akrabalar arasında sevgiye vesile olur, malı çoğaltır, ömrü de uzatır."4
*"Yakınları ziyaret etmek, komşularla iyi geçinmek ve güzel ahlaklı olmak, yurtları imar eder ve ömrü de uzatır."5
"Her kim rızkının bol ve ömrünün uzun olmasını isterse, (anne-babasını ve) yakınlarını ziyaret etsin!"6
"Anne-babaya iyilik etmek ömrü uzatır. Yalan söylemek rızkı eksiltir. Anne-babayı ziyaret etmek ise, ziyaretlerin en büyüğüdür."7
* "Ana-babasına iyilik edene müjdeler olsun. Aziz ve celil olan Allah onun ömrünü uzaksın" buyurmuştur."8
Ömür Nasıl Uzar?
"Ecel (ömür) belli, rızık belli, artmaz ve eksilmez, bu nasıl olur?" denilirse, buna iki şekilde cevap verilmiştir: Ana ve babaya iyilik etmek, yakınları ziyarette bulunmak, komşularla iyi geçinmek, güzel ahlaklı olmak vs. gibi emirlere bağlılık sebebiyle ömrün uzamasının manası; ömrün bereketli olması, bol nimetler içinde bulunması, tehlikelerden uzak kalması; hulâsa kendisine verilen belirli ömre kadar rahat ve huzur içinde bir hayat sürmesi demek olup, keyfiyet (niteli k) itibariyledir. Yoksa kemiyyet (sayı artması) ile değildir. İkinci görüşe gelince; bunlara göre ömrün uzaması gerçekten kemiyyet(sayı artması) iledir. Zira ömürle vazifeli olan melek, "Levhi Mahfuz"daki durumu bildiğinden dolayı, yüce Allah'ın emri ile dilediğinin ömrünü artırır veya eksiltir, dilediğini ise sabit tutar. Nitekim Kur'ân-ı Kerim'de:"Allah ne dilerse (onu yapar, hüküm verdiklerinden bazısını) siler, bazısını sabit bırakır (veya değiştirir). Bütün kitapların anası "Levh-i Mahfuz" O'nun katındadır" buyurmaktadır'Mesela: Levh-i Mahfuzda 60 yıl ömür süreceği yazılı olan bir kimse, yakınlarını ziyaret ettiği zaman, ömrü 10 yıl daha artırılarak 70 yıl olmaktadır. Yüce Allah bu kimse hakkındaki ilk ve son durumu daha önceden bildiği için O'nun katında artma ve eksilme diye birşey yoktur. Allah katındaki bu duruma "Kazayı Müb-rem = Kesin Kaza" denir. İnsanlara göre tasavvur olunan bu artışa ise "Kazayı Muallak = Kesin olmayan Kaza" denir."10
İbni Mes'ud (r.a.) demiştir ki: "Bir defasında Peygamber Aleyhis-Selâm (toprak üzerine asası ile) dört köşe bir şekil çizdi. Sonra başlangıcı dört köşenin ortasından olmak üzere, ucu (kareden) dışarı çıkan bir çizgi çekti. Sonra bu çizginin ortasından itibaren, bu ortadaki çizgiye bağlanan (sağlı-sollu) bir takım küçük çizgiler daha çizdi. Peygamber Aleyhis-Selâm daha sonra bu çizgileri tarif ederek: "İşte şu (karenin ortasındaki uzun çizgi) insandır. Şu (kare) de insanı her tarafından çevreleyen ecelidir. (Kare) dışında uzanan çizgi de insanın emeli ve arzusu (tûl-ü emel)'dir. Şu (sağlı-sollu) ufak çizgiler ise insanın başına gelecek olan âfetler ve musibetlerdir. Eğer insana şu musibet oku şaşırır da dokunmazsa, diğer afet oku isabet eder. Eğer o da şaşırır dokunmazsa, diğer âfet oku dokunur (en sonunda da ecel onu yakalar)" buyurdu."11
* Yine Kur'ân-ı Kerim'de:"... O'nun izni ve ilmi olmaksızın hiç bir dişi gebe kalamaz ve doğuramaz. Kendisine ömür verilen kimsenin ömrünün uzatılması, ömründen eksiltilmesi muhakkak ki bir kitabda (levh-i mahfuz'da) yazılıdır. Şüphesiz ki bunlar Allah'a göre pek kolaydır" buyrulmaktadır."12
* Yukarıda izah edilen âyet ve hadis meallerinden anlaşıldığına göre; insanın yakınlarını ziyaret etmesi, sadaka vermesi, duâ etmesi, ana-babasına iyilik ve ikramda bulunması ve onların hayır dualarını alması, komşuları ile iyi geçinmesi ve güzel ahlaklı olması gibi sebeplerle ömrü uzayabilmektedir. Bu iyi huylar ve yaptığı iyi işler sebebiyle de, hadîs-i şeriflerde bildirilen tehlikelerin bir veya bir kaçını atlatabilmek suretiyle de uzun müddet yaşayabilmektedir.
Sahâbe'den İbni Ömer ve Ebüd-Derdâ (r.a.) de, ömrün uzamasını şu şekilde yorumlamışlardır: Yüce Allah, eceli geldiğinde hiç bir kimseyi geri bırakmaz. Ömrünün uzaması ancak, kişinin geride bıraktığı iyi (sâlih) evlatları ile olmaktadır. Bu çocuklar, ana-babaları için ölümlerinden sonra, onlara hayır duâ ederler (ve onlar adına hayır yaparlar), bunların duaları (ve hayırları) kabirlerinde onlara ulaşır. Ana-baba, öldükten sonra da çocuklarından kendilerine sevab ulaştığı için hayatta yaşıyormuş gibi olurlar. İşte ömrün uzamasının mânâsı budur" demişlerdir."13
* Konuyu yukarıda mealini verdiğimiz, Râd Sûresinin 39. ayeti ile tamamlamak istiyorum: "Allah (ezelde takdir ettiği şeylerden) dilediğini silip iptal eder, dilediğini de (önceki takdir edildiği gibi) sabit bırakır. Bütün kitapların aslı olan Levh-i Mahfuz O'nun katındadır"
Kaynaklar:
[1]- Müsned 2/335. [2]- Müsned 3/502: ayrıca bak. Râmuz s. 2 / 7: L. Ukûl 2/526. [3]- Müsned 5/277. 280. 282: ayrıca bak. Tirmizî kader H. 2139:Ì. Mâce mukaddime H. 90. [4]-Tirmiz! bin H. 1979 [5]- Müsned 6/159: Ayni 10/331: K Ummâl 15/43355. [6]- Buhârî büyü 3/8, edeb 7/72. Aynî 5/ 413: 10/331: Müslim birr H. 20-21: E Davud zekat H. 1693: E. Müfred 1/67-68: Müsned 3/229, 247, 266. [7]-Aynî 10/331 [8]- E Müfred 1/30: Hâkim birr 4/154 [9]-Râd Sûresi âyet 39. [10]- Aynî 10/331 [II]- Buhârî rikâk 7/ 171: Aynî 10/584-85: I. Mâce zühd H. 4231: Tirmizî kader H. 2151: K. Ummâl 3/8857-58 [12]- Fâtır Sûresi âyet 11. [13]- K. Ummâl 16/44470, 45608.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
