Refleks sempatik nistrofi

Refleks sempatik distrofi (RSD) deyimi, minor kozalji, posttravmatik ağrı sendromu, posttravmatik yayılan nevralji, posttravmatik vasomotor bozukluk, Suddeck atrofisi, posttravmatik ağrılı osteoporozls, omuz-el sendromu, kronik travmatik ödem, posttravmatik ödem ve refleks distrofi deyimleriyle eş anlamlıdır. RSD, belirgin periferik sinir travması ile değil ıninor travmalar veya hastalıklarla olur. Fakat kozaljide olduğu gibi çeşitli derecelerde ağrı, otonomik bozukluklar ve trofık değişiklikler oluşur. Erken sempatik blokaj, ağrının hemen geçmesine ve patolojik sürecin düzelmesine neden olur. RSD klinik olarak kozaljiden daha önemlidir. Çünkü daha fazla ağrıya ve düşkünlüğe neden olur. Ayrıca etkili tedavi ile semptomlar hızla düzelebilir. Yıllarca doğru tanı konmaması ve uygun tedavinin yapılmaması hastalan düşkün kılar. Zamanında tam ve etkili tedavi, daha fazla hastanın topluma kazandırılması sağlayacaktır.
Etyoloji: Aksidental travma, cerrahi ya da diğer yatrojenik yaralanmalar ve meslekle ilgili olan mikro veya makro travmalar RSD ye yol açar. RSD nin en sık görülen nedeni travma dır. El ve ayak bileklerinin dislokasyon ve fraktürü, parmakların tarvmatik amputasyonu, parmakların veya bileklerin ezilme, kontüzyon ve kesileri şeklinde travmalar olur. Travmanın şiddeti ile semptomlann sıklığı ve şiddeti arasında ilişki yoktur. Bu olguların çoğunda parmak uçlarında, tırnak yatağında, el sırtında, interfalangeal bölgede, bilek ve diz eklemleri çevresinde sinir sonlanmaları zengindir ve bu bölgelerdeki minör travmalar RSD ye yol açabilir.
Yatrojenik yaralanma: Elin, parmakların amputasyonu veya bilekteki küçük ganglion veya tümörlerin eksizyonu veya rniyelografi gibi girişimler sonrası RSD gelişebilir. Siyatik sinir içine veya infiizyonla median sinir içine analjeziklerin verilmesi sıklıkla RSD ye yol açar. Tiopental Na ve alkol gibi irritan ajanların büyük sinirlerin içine enjeksiyonundan sonra da gelişebilir. Çeşitli visseral, nörolojik ve muskuloskeletal hastalıklar da bu sendroma yol açabilir. Bunlardan en sık görüleni omuz cl sendromudur. Omuzda arın ve kullanamama, elde ağrı ve şişme ile karakterizedir. Hareketle omuz ağrılıdır, elde sudomotor ve vasomotor değişiklikler vardır. Zamanla el kaslarında atrofi olur. Myokard enfarktüsü sonrası %20 oranında oluşur. Akut bir hemiplejiden sonra herniplejik el ve kolda gelişebilir. Pasif egzersiz, nonsteroid antiinflarnatuar ajanlar ve karbarnazepin önerilir. Nadiren sempatektomi gerekir. Ayrıca diabetik nöropati, disk hernisi, servikal spondilotik radikulopati, serebrovasküler hastalık, beyin tümörü, poliomyelit, multipI skleroz, beyin sapı travması olgularının çok az bir kısmında da RSD gelişebilir.
Klinik özellikler: RSD genellikle erişkinlerde görülür. Kozaljide ayrıntılı anlatılan ağrı, allodini, hiperaljezi, hiperestezi, vasomotor ve sudomotor değişiklikler, iskelet kaslarında hipotoni, güçsüzlük, atrofi ve deride trofik değişiklikler gibi sempatik hiperaktivite bulgulan ile beraberdir. Semptomlar şiddetli (grade 1), orta derecede (grade 2) ve ılımlı (grade 3) olabilir. RSD semptomların seyrine göre 3 döneme ayrılarak incelenmektedir: Birinci (akut) dönem: Travmadan günler veya haftalar sonra başlar. Etkilenen taraftaki ekstremitede yanıcı veya sızlayıcı ağrı, allodini, hiperaljezi, hiperestezi, hiperpati, lokalize ödem, kas spazrru ve gerginlik vardır. Ağrı hareket, emosyonel stres, işitsel ve görsel stresle artar. Bu faktörlerin hepsi ekstremite hareketini kısıtlar. Bu dönemde ağrı genellikle ekstremite distaline lokalizedir, deri genellikle sıcak ve kırmızıdır. Ağrı bu dönemin sonuna doğru yayılır ve deri siyanotik, soğuk ve kuru olur. Kılların ve tırnaklann büyümesi durur. Radyolojik bulgu olmaz. Ancak kemik sintigrafisinde küçük eklemlerde fluorofosfatın arttığı görülür. Bu dönem 6 aydan uzun sürebilir. İkinci (distrofik) dönem: Tedavi edilmeyen hastalarda yaklaşık 3-6 ay sonra başlar. Sürekli, yanıcı, sızlayıcı ve zonklayıcı bir ağrı, allodini, hiperaljezi, hiperpati ve deri değişiklikleri ile karakterizedir. Kas ve eklem hereketlerindeki güçlük nedeni ile bu dönemde hareket kısıtlanmıştır. Radyolojik olarak osteoporoz bulgulan saptanır. Üçüncü (atroflk) dönem: İrreversbl atrofik doku değişiklikleri ile karakterizedir. Yanıcı ağrı, allodini ve hiperpatinin şiddeti azalmıştır. Deri düz, pürüzsüz, parlak ve siyanotiktir. Deri ısısı azalmıştır. Tırnaklar kolay kın1abilir. Cilt altı dokusu çok atrofiktir. Parmaklar incelmiştir. El ve ayaklardaki interosseos kaslarda atrofi çok şiddetlidir. İnterfalangeal eklemlerin hareketleri kısıtlıdır ve zamanla ankiloze olur. Bu dönemde sıklıkla fleksor tendonlarda kontraksiyon olur ve buna bağlı subluksasyonlar oluşur. Diffüz kas atrofisi olabilir. 2. ve 3. dönemlerde hastaların çoğunda anksiyete ve depresyon şeklinde psikolojik ve emosyonel değişiklikler oluşur.
Tedavi: Refleks sempatik distrofide travmanın şiddeti ve tipi ile hastalığın ortaya çıkışı ve gidişi arasında bir ilişki yoktur. Tedavide, bölgesel sempatetik blokaj, TENS, sistemik ilaçlar (propronolol, fenoksibenzamin, oral kortikosteroid tedavi), kriyoterapi, sempatektomi, fizik tedavi, psikoterapi sendromun derecesine göre tek başına veya birlikte uygulanabilir.