Paylaşılan Ve Paylaşılmayan Çevreler
Paylaşılan Ve Paylaşılmayan Çevreler : İkizler üzerinde yapılan araştırmalar, araştırmacıların, sadece kişiler arasındaki değişkenliğin ne kadarının genetik farklılıklardın kaynaklandığım değerlendirmelerine izin vermekle kalmaz, çevreyle ilişkili değişkenin ne kadarının, aile üyelerinin paylaştıklan ortamın özelliklerinden (örneğin, ailenin sosyoekonomik statüsü), ne kadarının ise paylaşılmayan ortamın özelliklerinden (örneğin, aile dışındaki arkadaşlar) kaynaklandığım değerlendirmelerine de izin verir. Ortamın paylaşılan özelliklerinden kaynaklanan farklılıkların, ortamla ilgili değişkenliği hiçbir şekilde açıklamaması şaşırtıcıdır; genetik benzerlikler çıkarıldıktan sonra, aynı aileden gelen iki çocuk rastlantısal olarak seçilen iki çocuktan daha fazla birbirine benzemez (Plomin ve Daniels, 1987). Bu da psikologlann tipik olarak araştırdıklan değişkenlik türlerinin (çocuk yetiştirme uygulamaları, ailenin sosyoekonomik sınıfı, ana babanın eğitimi gibi) kişilik farklılıklanna neredeyse hiçbir şey katmadığım gösterir. Bu nasıl olabilir?
Olası bir açıklama, reaktif, evokatif ve proaktif süreçlerin, ortamlar arasındaki farklılık, bu ortamlar bir tepki esnekliğine izin verdiği sürece azalacak şekilde etki edebilmeleridir. İlgisiz ve yoksul bir aileden gelen parlak bir çocuğun, bir televizyon programından daha çok bilgi özümleme (reaktif etkileşim), ilgili ve sevimli bir öğretmenin dikkatini çekme (evokatif etkileşim) ve tek başına kütüphaneye gitme (proaktif etkileşim) olasılığı, o kadar parlak olmayan bir kardeşin bütün bunlan yapma olasılığından daha fazladır.
Bu çocuğun genotipi, ev ortamının potansiyel olarak zayıflatıcı etkilerim önleyecek şekilde etki eder ve bu nedenle çocuk fazla parlak olmayan kardeşten farklı biçimde gelişir. Ancak ortam ağır biçimde kısıtlayıcıysa, kişiliği yönlendiren bu süreçler güdük kalacaktır (Scarr, 1988; Scarr ve McCartney, 1983). Bu açıklama, ayn yetiştirilen en benzemez özdeş ikizlerin, birininağır biçimde kısıtlayıcı bir ortamda yetiştirildiği ikizler olduğunu gösteren bulgularla desteklenir.Uygun görülse de bu açıklamanın doğru olduğuna ilişkin hiçbir doğrudan bulgu yoktur. Her durumda, öyle görünüyor ki araştırmalar farklı ailelerden gelen çocukların karşılaştırılmasından aynı aileler içindeki çocukların bu ailelerdeki çocukların kişilik- çevre etkileşimleri dikkate alınarak karşılaştırılmasına doğru kaymaktadır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
