Protozoon Hastalıklarında Tanı Yöntemleri
Protozoon Hastalıklarında Tanı Yöntemleri : Bazı protozoon hastalıklarının tanısında başvurulan özel yöntemler o protozoon bahsinde yazılmıştır. Burada birçok protozoon hastalıklarında başvurulan yöntemlerden bahsedilecektir.Dışkı muayenesiVücutta Entamoeba gingivalis ve Naegleria fowleri dışındaki amiplerin, kamçılılardan Trichomonas hominis, Giardia intestinalis, Enteromo- nas hominis, Retortamonas intestinalis ve Chilomastix mesnili’nin, insandaki tek kirpikli olan Balantidium coli’nin, sporlulardan Isospora cinsi protozoonlarm varlığını saptamak için rutin olarak kullanılan muayene maddesi dışkıdır.Bazen sigmoidoskop veya rektoskoola alınan madde va da lavman sıvısı incelenirse de çok defa muayene maddesi hastanın çıkardığı dışkıdır. ,Ilıski-iki£e~CTlik~g5zîe'1nceIemrr^ıvamına, rengine, kan ve müküs içerip içermediğine bakılır. Trofozoit ve kist şekilleri bulunan protozoonlarm "sulu dışkıda trofozoitlerini, şekilli dışkıda kistlerini bulmak olasılığı daha fazladır. Özellikle trofozoitleri bulmak için kan ve müküs içeren kısımlardan alınarak incelenmelidir. Trofozoitler hareketlerini ve karakteristik şekillerini kısa zamanda kaybettiklerinden, bunları tanıyabilmek için dışkının çıkarıldıktan sonra 30 dakika içinde muayenesi gerekir. Kistler bir süre şekillerini muhafaza ederler. Fazla fermentasyon olmayan şekilli dışkı oda ısısında bir gün, buzdolabında iki gün bekledikten sonra da kistler tanınabilir.Dışkının incelenmesi.
1 — Basit yöntemler.
2 — Teksif yöntemleri ile yapılır.
1 — Basit yöntemler :
Dışkıdan biri tuzlu suda, diğeri nygıın bir iyot, çözeltisinde olmak üzere iki türlü preparasvon hazırlanır. Dışkının çeşitli kısımlarından iki şekilde de birkaç preparasvon hazırlamalıdır.
a) Tuzlu su preparasvonu : Temiz bir lam üzerine bir damla fizvo- „lojik tuzlu su konur. Bir miktar dışkı bu tuzlu suda süspansiyon haline ge- JÜ£Ílk_y¿[uz^lnñel:é'miz bir lamel kanatılır. Lamel üzerine hafif ^asırr yapılarak altında hava kabarcığı kalmaması saflanır. Prenaxasvfmwt—her taxait aynı kalınlıkta olmalı ve hazırlanmış p^arasyrm bir kitap sayfasına konduğunda ^ündaki~vazılar~r}ikkatle~~Hakmca okunabilecek kadar dışkı kullanmalıdır. Gecikmeden yanılan tıızlıı sıı nrenarasvnnnnd.a trnfn- Zffijtler hareketli olarak görülebilir. Ayrıca kistler de görülür. Fakat bunların iç~yTapıları ayrıntılı olarak görülmez. Preparasyöh, önce az büyüten kuru sistem objektif ile, lamelin bir köşesinden başlanarak diğer köşesine doğru incelenir. Sonra preparasvon bir mikroskop sahası kadar kaydırılır ve ters tarafa doğru incelenir. Bu şekilde devam edilerek bütün preparas- yon sistematik olarak incelenmiş olur. Şüpheli şekiller daha fazla büyüten objektiflerle incelenerek karara varılır.
b) İyot çözeltisinde diski nreparasyonu: Tuzlu su yerine bir iyot çözeltisi kullanarak yukarıda anlatılan şekilde hazırlanır ve incelenir. Bu amaçla çeşitli iyot çözeltileri kullanılır: Lugol’ün iyot çözeltisi 100 cm3 damıtık suda 5gr kristal iyot ve 10 gr KI eritilerek hazırlanır. Oldukça yoğun olan bu çözelti yerine bunun 15 defa sulandırılması ile elde edilen Gram’ın iyot çözeltisi veya 100 cm3 damıtık suda 1 gr kristal iyot ve 2 gr KI eritilerek hazırlanan Dobell ve O’Connor’un iyot çözeltisi ya da kristal iyotla doyurulmuş % 1 lik KI çözeltisi gibi çözeltiler kullanılabilir. Preparasyon hazırlandıktan 10-20 dakika sonra muayene edilir. Bazıları dışkıdaki kistlerle diğer maddeler arasında ve kistlerin muhtelif yapıları arasında iyodu alma süratleri bakımından fark olduğu için hemen yapılan muayenede bunların daha güzel farkedildiğini düşünürler. İyot çözeltisi ile hazırlanan preparasyonda protozoonların trofozoitleri ölürler ve bazen hiç tanınmazlar.
Kistler ise daha kolay farkedilir. Kistte glikojen vakuolleri koyu kahverengiye, sitoplazma sarıya boyanır; nükleuslar boyanmamış, ışık kırıcı cisimler olarak farkedilir..Tuzlu sudaki ve iyot çözeltisindeki preparasyonlar aynı lam üzerinde hazırlanabildiği gibi, tuzlu su preparasyonunda lamelin bir kenarına iyot çözeltisi konarak hazırlanan preparasyon da incelenir. Bilhassa dışkıda çok sayıda kist olduğunda, bu şekilde hazırlanan preparasyonda iyot çözeltisi bir taraftan preparasyona tedricen yayılacağından, preparasyonun çeşitli kısımlarındaki kistler değişik koyulukta boyanır ve en uygun boyanmış olanları bulup incelemek mümkün olur.İyot çözeltisi yerine °/o 0,5’lik eozin çözeltisi ile de preparasyon hazırlanabilir. Bu şekilde hazırlanan preparasyon birkaç dakika sonra incelendiğinde kistler, pembe boyanmış dışkı maddeleri arasında, boyanmamış şeffaf cisimler olarak farkedilir.
2 — Teksif yöntemleri:
Q:şkıda az sayıda protozoon bulunduğunda bunları görmek için teksif yöntemlerine başvurmak gerekir. Teksif yön- temleri çöktürme yöntemleri ve yüzdürme yöntemleri olarak iki gruba .ayrılır^A — Çöktürme yöntemleri:a) Basit çöktürme yöntemi: Dışkı 20 misli kadar çeşme suyunda süspansiyon haline getirilir ve 2 -~3~kat gazlı bezden süzülür. Süspansiyon ters^koni şeklinde bir cam kapta kendi halinde 1-2 saat bekletildikten veya 1500 - 2500 devirde iki dakika santrifüje edildikten sonra üst sıvı dö- külür. Çökelek tekrar süspansiyon haline getirilir ve bu işlem üst sıvı ber-rak kalana kadar (2-4 defa-) tekrarlanır. Sonunda -çökelekten tuzlu su ve ivoLdûzeltısrnde preoarasvonlar hazırlanarak incelenir. Bu yöntem özellikle santrifüje edilerek uygulandığında, kistler için uygundur. Cesme su- « m verine fizyolojik tuzlu sıı kullanarak tmfnznitleri de teksif etmek mümkün olur.J?) Formalin - eterle çöktürme yöntemi: Dışkı 10 misli kadar fiz- yolojik tuzlu suda veva cesme suyunda süspansiyon yanılır ve 2-3 kat gazlı bezden süzülür.
10 cm3 süzülmüş süspansiyon 1500 - 2500 devirde 1-2 dakika santrifüje edilir, üst sıvı dökülür ve çökelek tekrar fizyolojik tuzlu suda veya cesme suyunda süspansiyon haline getirilir. Bu işlem üst sıvı ı berrak kalana kadar tekrarlanır. Sonra çökelek 10 cm3 °Io 10 luk forma- -linde süspansiyon lıaline getirilir. 5-10 dakika beklenir. Bu safhada pa- razitler ölür ve tespit edilmiş olur. İşleme hemen devam edilebileceği gi- &T mâteryel daha sonra incelenmek üzere istenildiği kadar saklanabilir. İşleme devam edileceğinde süspansiyona 3 cm3 soğuk (buzdolabında bekletilen) eter konur, şiddetle çalkalanır, tekrar santrifüje edilir. Santrifüj tüpünde dipten itibaren çökelek, formalin çözeltisi, artık maddelerden oluşan bir halka ve eter tabakası olmak üzere dört kısım ayrılır. Artık maddelerden oluşan halkanın tüple yapışıklığı bir iğne ile giderildikten sonra üstteki üç ttabaka dökülür ve çökelekten preparasyonlar hazırlanır. MIF çözeltisinde saklanan dışkı materyeli de 10 cm3 üne 3 cm3 soğuk eter konup, çalkalanıp, santrifüje edildikten sonra çökelekten preparasyon hazırlanarak teksif edilebilir, ^3u yöntem protozoon kistlerinin teksifi için başarılı sonuç verir.
B — Yüzdürme yöntemleri:
Yoğun ortamda basit yüzdürme yöntemi: Diski 10-20 midi doymuş tuzlu SU, °lo 33,1 İlk ZnSQ4. 7H?Q veva şeker ÎQ07 gr şeker 1_L9Ş cm3 su) çözeltisinde süspansiyon haline- getirilir. Süspansiyon sıvısının yoğunluğu 1,18-1,20 arasında olmalıdır. Süspansiyon gpniç afiı-rla hir pjpp tüpü tamamen dolduracak şekilde konur ve tüpün üzerine sıvı ile tam olarak temas edecek, arada hava kalmayacak şekilde lamel kapatılır. 20 - 30 dakika beklendikten sonra lamel alınır, bir lamdaki iyot çözeltisi üzerine konarak incelenir. Protozoon kistlerini teksif etmek için ZnS04 çözeltisi en uygun çözeltidir. Yoğun ortamda yukarı çıkan kistler lamele yapışırlar. Tüp lamelle kapatılmadan da, bekleme süresinden sonra, sıvının üst kısmından öze ya da kapiler pipetle alman sıvıdan preparasyon hazırlanabilir
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
