Diabetin Devreleri

DİABETİN DEVRELERİ

Şeker hastalığı, insÜlin azlığı veya yokluğu ile seyreden ve bunun ortaya çıkardığı bazı klinik belirtilerle kan dini belli eden bir hastalık olduğu için, bu eksiklik tablosu ve belirtiler meydana çıkmadan önce klinik ve laboratuarbulgularının olmadığı veya az olduğu birkaç devreden geçtikten sonra ortaya çıkar. Dünya Sağlık Teşkilatı ve Diabet Federasyonunun 1980 yılında yapılan experler çalışması bir rapor halinde yayınlandı. Bu teşkilatının kabul ettiği esaslara göre diabetin sınıflanması:

A - Klinik Sınıflama,

1-Diabetes Mellitus (hakiki Diabet),

a) İnsüline ihtiyacı olan Tip ı.

b) Insüline ihtiyacı olmayan Tip II,

2 - Sekonder Diabet (Bazı hastalık veya durumlarda görülen DM),

1 - Pankreas hastalıkları (Kist iltihap, tümör, kanser),

2 - Hormonsal kökenli hastalıklar (hipo fiz, böbrek üstü bez i) ,

3 - İnsülin reseptör bozukluğu,

4 - Bazı ilaçlarla ortaya çıkan geçici diabet durumu,

5 - Glikoz toleransının bozulması,

6 - Gebelik Diabeti

B - Diabet riski olan guruplar,

1 - Prev. Ab. Glikoz tolerans,

2 - Pot- Ab. Glikoz tolerans,

WHO'nun bu sınıflaması ilmi yönden gerekli ve geçerli olmasına rağmen unutulmaması ve kolay anlaşılması yönünden şeker hastalığını üç esas, birde son devre olmak üzere dört devreye ayırarak inceleyeceğiz.

1 - Prediabet (potansiyel diabet) - diabet öncesi devre,

2 - Latent diabet (şimik diabet) - Gizli diabet.

3 - Manifest diabet (Klinik diabet) - Aşikar. diabet,

4 - Komplike diabet (ihtilatlı diabet) - eskimiş diabet,

PREDİABET

Bu devrenin diabete ait hiçbir belirtisi yoktur. Laboratuar incelemelerinde normalden hiçbir sapma göster mezler.Prediabetik devre ilkahtan, yani fekondasyondan başlayıp, ilk diabet belirtisinin meydana çıktığı devreye ka dar olan zamandır.

Kime prediabetik denir? Anne ve babasında diabet olana, iki taraflı büyük ebeveynlerinde diabet olanlara, tek yumurta ikizlerden biri diabetik ise diğerine ve 4,5-5 kg'dan fazla iri çocuk doğuran kadınlar prediabetik olarak kabuledilir. Bunlardan açlık kan şekeri normal değerlerdedir.Şeker yükleme testi normal neticeler verir. Yalnız şeker yükleme testinde insülin cevabında gecikme ve azalma vardır. ve bazı yazarların iddia ettiği gibi cilt altı kılcal damar bazal membranıarında ufak tefek bozukluklara rastlanmaktadır. Diğer bazı araştırmacılar da şlşrnan ve devamlı hipoglisemi geçiren kimselerle, gebelik süresince idrarlannda glikozüri olan, kan şekeri yükselmeleri ve gebelik toksemisi geçiren kadınların prediabetik olarak kabul edilebileceğini ileri sürmektedirler (Potansiyel diabet).

LATENT DİABET-GİZLİ DİABET

Bu devre prediabetin bitiminden, açık aşikar diabetin başladığı devreye kadar geçen zamandır. Bunun süresi belirli değildir. Kafi olarak sınıflandırmakta imkansızdır. Bazı hastalarda senelerce süren bu period, bazıların da çok kısa bir gelişmeden sonra açık diabet şekline dönüşür.

Bu devrenin kendine has bazı belirtileri vardır. Ailes.nde diabet olan kimsenin birden iştahının ileri derecede artması ve kilo almaya başlaması, ileri derecede halsizlik,sebepsiz yere baş dönmeleri, yaraların geç ve güç kapanması, devamlı olarak kan çıbanları çıkması, vücutta kaşıntılar, yemeklerden sonra uyku ve ağırlık basması, sebepsiz yere tansiyon yükselmeleri ve damar sertliği belirtileri, kadınların sık sık düşük yapmaları veya ölü çocuk doğurmaları gizli diabetin belirtileri olarak kabul edilir.Gizli diabetik şahısların açlık kan şekeri değerleri normal ve idrarlarında glikoz yoktur.

Şeker yükleme testi bu gurupta normalden sapan değer gösterir. Şeker yüklemede insülin cevabı geç ve çok azalmıştır. Bazı yazarlar gizli diabeti iki devre olarak gösterirler.Subklinik diabet denen şeklinde şeker yükleme testi normaldir. Yalnız şahıs gebelik, stress veya kortlzon-qllkoz testinde idrar veya kan şekerinde normalden sapma gösterir. Hakiki latent (şimik) diabet de ise şeker yükleme testi. normal değildir. Ve hastada biraz önce bahsedilen gizli dlabetl simgeleyen bulgular mevcuttur. Toklukta [yemekten 1-2 saat sonra) kan şekeri normali aşan yükselme ve idrarda glikozüri gösterirler.

Diabetten korunmada (prevantion) gizli diabeti teabit esas gaye olmalıdır. Bugün toplumlarda yapılan diabet taramalarında esas gaye, bilinen diabetliden çok, gizli diabetiyi tesbit etmek içindir. Gizli diabetli sayısı bilinen diabetli sayısından daima iki veya üç kat fazladır. Bu oranı kutuplarda rastlanılan buz dağları (Aysbergler) na benzetirlz. Denizde yüzen bu dağların su yüzünde bulunan kısmı çok küçük, bazen farkedilmez, fakat su altında kalan kısmı çok geniş ve derindedir. Onun için yakınından geçen gemiler için daima tehlike teşkil eder. Gizli diabetta su yüzüne çıkmış aşikar diabetin birkaç mislidir. Bunun erken safhada tesbiti ve yakalanması şeker metabolizmasındaki bozulmaya yüz tutmuş kimyasal ve organik hadiselerin geriye dönmesini temin eder. Dolayısıyla şahısta belki bir süre belki de bütün hayat boyunca şekerli olmaktan korunmuş olur.

MANİFEST DİABET - AŞİKAR DİABETİ

Bu tip diabet daha önce belirttiğimiz gibi genç yaşı ve erişkin yaşı olmak üzere iki şekilde kendini gösterir. Juvenil diabet de hasta aniden başlayan diabet belirtileri ile karşımıza çıkar. Vak'aların çoğunda keto-asidoz tablosudediğimiz kan şekerinin 300-400 mg'ı geçen değerleri ile kanda ve idrarda aseton toplanması ve buna bağlı toksik belirtiler görülür. Hemen lrısülln tedavisine başlanılması gerekir.Erişkin yaşı diabeti ise daha sinsi uzun süreli, pek gürültülü olmayan klinik tablo ile karşımıza çıkar.Açık diabetin en mühim belirtileri (kardinal belirtiler) üçtür. Bunlar ÇOK SU İÇME - ÇOK YEMEK YEME - ÇOK İDRARA ÇIKMA dır.

Bazı hastalarda bu üç ana belirtinin tümüne rastlanılır, bazılarında yalnız bir veya ikisi bulunabilir. % 40 vak'a dabunlar olmadan kan şekeri yükselmesi ve idrarda şeker çıkması ile hastalık kendisini gösterebilir. Bu üç esas belirtinin yanında hastalarda çok sık görülen diğer eş belirtilerde şunlardır. AGIZ KURULUGU - HARARET - HALSİZLİK - DERMANSIZLlK - KOL BACAKARALARI - VE UYUŞMALAR - ZAYıFLAMA - KURU KAŞINTlLAR. Bu devreye girmiş hastalarda açlık kan şekeri normalin üstündedir. (120 mg % 'den fazla). Aç karnına idrarda şeker (glikozüri) vardır. Şeker yükleme ve diğer metabolizma testlerinde tam diabetik cevap alınır.

KOMPLİKE DİABET (İHTİLAT YAPMIŞ DİABET)

Aşikar diabetin başka bir formu veya ilerlemiş devri olarak kabul edilir. insülinin keşfinden önce (1921) Dia betlinin hayat süresi kısa olduğu için ekseriya diabetin komplikasyonları meydana gelmeden hasta kaybedilirdi.

Bugün diabetli iyi kontrol ve tedavi altında normal yaşamını sürdürebilen bir insan olduğundan, kan şekeri yüksekliği ile birlikte lipid (yağ) metabolizması, protein metabollzrnası bozuklukları işin içine girerek daha ilerki bötümlerde ele alacağımız damar, organ komplikasyonlarının ortaya çıkmasına sebep olurlar. Bu dejeneratif yani doku ve damar yapısını bozan gelişmeler diabetiklerin bütün hayat boyunca uğraştıkları ve tedavide zor muvaffak olunan şlkayetlert olarak karşımıza çıkar.

En önemlileri, göz damar bozuklukları, kalp damar bozuklukları, kol ve bacak damar sertlikleri, böbrek kılcal damarları ve glomerul organ bozuklukları, akciğer, safra kesesi ve mesane hasta olalan şeker hastalığının bu devresinde görülen komplikasyonlardır.

Bütün diabet devreleri incelendiğinde basamakvari ve ilerleyici bir hıastalıkla karşı, karşıya bulunduğumuzu görürüz. Yani diabet geni (tohumu) taşıyan bir ferdin gerekli korunma tedbirleri alınmadığı takdirde ya sıra ile diabetin bütündevrelerini geçerek komplikasyon gösteren ayarsiz diabet durumuna girdikleri veya bu ara devrelerin hiçbiri görülmeden veya anlaşılmadan aniden ortaya çıkan diabet'k durumla karşılaştıkları görülür.

Bu bakımdan diabet korunmasından (prevansiyon) bahsederken bu devreleri bahsedilen belirtilerini ve onları ortaya çıkaran faktörleri bilmek ve ona göre önlem almak gereklidir.