Ayurveda’nın bitkilere, baharatlara ve doğal maddelere farklı bakış açısı

Ayurveda'nın bitkilere, baharatlara ve doğal maddelere farklı bakış açısı

Ayurvedik ilaçlarda kullanılan özel bitkiler, istenilen yararlı etkieri verebilmeleri için, belirli bir mevsimde ve günün belirli bir saarinde özenle toplanırlar. Tıbbi etkisi olan bir bitkiyi, herhangi bir mevsim veya saatte koparıp; "İşte bu bitki şuna iyi gelir" gibi genel bir yaklaşım, Ayurveda'da yanlıştır. Çünkü her bitkinin farklı zamanlarda, değişik etkileri olabilir. Bitkilerin de belli bir toplanma ve kullanılma yöntemi vardır. Bitkilerin sadece ne oldukları, hangi bitki oldukları değil, aynı zamanda uygun bir ortamda veya coğrafyada yetişip yetişmedikleri; hangi saatte ve ne şekilde koparıldıkları, hangi mevsimde toplandıkları da son derece önemlidir. Eğer bir bitki uygun şekilde toplanmaz ve uygun zamanda hazırlanmaz ve özellikle saflığı, doğallığı korunmazsa, tıbbi niteliği azalır. Örneğin Ayurveda'da kullanılan bitkiler yılın belirli zamanında, belirli şekilde, sabah erken saatte veya güneş yeni doğduğunda veya çiğ düştüğü zaman, özenle toplanırlar. Bu durum bitkinin, kuvantum düzeyinde, en yüksek ve olumlu titreşimlerle dolu olduğu anıdır. Bitkilerin önümüze gelene kadar geçirdiği aşamaların önemine değindim. Ancak kullanılış biçimi, neyi, ne zaman, kimin, ne şekilde tükettiği de çok önemlidir. Örneğin adaçayı yararlı bir bitkidir; ama genelde uyarıcı olduğu için, akşam içildiğinde uykusuzluk yapabilir. Adaçayının içinde doğal östrojen vardır. Östrojeni fazla olan bir kadın veya erkek için, aşırı derecede adaçayı içmek zararlı olabilir. Melissa biraz tansiyon düşürür, gevşetir ve rahatlatır. Çalışmak zorunda olduğunuz bir zamanda almak doğru değildir. Bunun tersine, Ayurveda'ya göre zararlı olarak kabul len bazı maddeler, örneğin sarmısak, bazı durumlarda ilaç '" kullanılabilir. Ruhsal gelişim için iyi etkileri olmadığından, sar= sağın ağız yoluyla alınması pek önerilmez. Sarımsak, havanda lip, ağrıyan yere dışarıdan sürülerek, romatizmal durumlarda timikrobik etkisiyle; gripal durumlarda, tansiyon düşürücü esiyle; yüksek tansiyonda, geçici olarak kullanıldığında yararlı - -ilaç olarak, ağızdan alındığında, yerine göre; ghee ile kavurma veya sütte haşlanması önerilir. Adaçayı ve sarmısak örneğinde. yararlı bir bitkinin belirli durumlarda zararlı, zararlı bir bitkinin bazı durumlarda yararlı olabileceğini vurgulamaya çalıştım. Doğa o kadar muhteşem ki, bir bitkinin zehiri söz konusu olduğunda o bitkinin panzehirini de hemen yanı başındaki bir y de var ediyor. Vazgeçemediğimiz alışkanlıklarda, bağımlı olduğumuz maddenin zararlı etkilerini hafifletici, yararlı bitki kombinasyonlarına baş-vurabiliriz. Kişi kahve ve çaya çok düşkünse, bunları tükettikte sonra rezene tohumu çiğneyerek veya kahveyi kakuleyle pişirerek, Vata'yı artırıcı etkilerini dengeye getirir ve daha az zarar görür. Ayrıca hangi bitkiden nasıl yararlanacağımızı da bilmeliyiz. Bazı bitkileri kaynatmak, bazısını sıcak suda haşlamak gerekiyor. Örneğin adaçayı fazla kaynatıldığında zehirli bir etki yapabilir. Bu nedenle çok kısa süre haşlama yöntemi uygundur. Oysa zencefili sadece sıcak suda tutarak etkisini tam alamazsınız, biraz kaynatmanız gerekir. Ayurveda'daki bitkinin, tüm olarak ilaç değeri daha önemlidir bitkinin sadece kökü, tohumu veya yaprağı değil, genel olarak her şeyiyle bir bütün olarak kullanılması söz konusudur. Belki bu noktada birbirlerine çok yakın olmasına rağmen Ayurveda, homeopatiden biraz ayrılıyor. Homeopatide bitkinin sadece bir kısmı kullanılır. Bitkisel veya doğal tedavilerde şöyle bir inanç vardır: doğal olan her şey hatasızdır veya yan etkisizdir. Altını çizerek belirtmek gerekir ki, doğal yöntemler de, uygun zaman ve dozlarda kullanılmalıdır. Tamamen doğal olduğu için, hiçbir zararının olmadığını düşünmek yanlıştır. Bir dönem son derece güncel olan kombuça mantarı çayını örnek verebiliriz. Kombuça mantarının fermantasyonu yoluyla elde edilen çayda, mantarın kattığı çok değerli vitaminler, aminoasitler, enzimler vardır. Mantarın kendisi de, haftada bir yenildiğinde. çok değerli bir gıdadır. Uzak doğu kökenli olduğu tahmin edilen bu mantarın, herkese, her koşulda iyi geldiğini düşünmek ise yanlıştır. Örneğin ülseri olan irinin midesini daha da kötü yapabilir. Fermente ürünlere karşı reaksiyon veren fizyolojilerde, örneğin Kapha beden tipi olan Kişilerden bazılarında, olumsuz etki yapabilir. Ancak belli koşullar altında kullanılınca, kesinlikle yararlı, doğal bir takviyedir. Bir çok hastamda olumlu etkilerini bizzat gözlemledim. Bitkilerin kullanıldığı bütün yöntemlerde (homeopati, Ayurveda, Çin tıbbı ve akupunktur, bioenerji, fitoterapi, aroma terapi) her bitkinin zararsız olduğu yaklaşımı yanlıştır.

Önemli baharatlar:

Ayurveda'da baharatlar, hem besinleri vücuda daha yararlı bir hale getirmek için, hem de pek çok rahatsızlığın tedavisinde kullanılır; adeta bir ilaç kadar önemleri vardır. Zencefil, karabiber, safran, nane, fesleğen, reyhan, zerdeçal, kimyon, kakule gibi baharatları az miktarda diyet içersinde bulundurmak faydalıdır.

Churna:

Dosha'ların dengesini sağlayan baharat karışımlarıdır. Vata Churna, Pitta Churna, Kapha Churna olarak farklı etkileri olan karışımlar söz konusudur. Bu bölümde açıklayacağımız baharatlar genelde tüm beden tiplerinin tüketebileceği baharatlardır, ayrıca hangisinin daha yararlı olacağı vurgulanmıştır.

Zencefil:

Her üç beden tıpı için de iyidir. Ancak acı olduğu için Vata'ların orta düzeyde, Pitta'ların az, Kapha'larınsa bol tüketmesi gereken bir gıdadır. Ayurveda'da en temel yiyecek ve içecek maddelerindendir. Sindirim ve bağışıklık sistemini güçlendirir, kansere karşı koruyucu bir etkisi vardır. Aspirin işlevini görür, kanı inceltir, HDL (iyi) kolestrolü yükseltip, LDL kolestrolü düşürerek, bedenin kolestrol dengesini sağlar. Tansiyonu dengeler, yorgunluk giderir, seyahatlerin yol açtığı sindirim sistemi bozukluklarında kullanılır. Soğuk algınlığında çok etkilidir. İyi bir toksin temizleyicidir. Ama programlarında, doktor gözetiminde, düzenli tüketilmesi önerilir. Tazesi ülkemizde zor bulunmakla birlikte kurusunun kullanımı yaygındır. Yetiştirmek de çok basittir; saksıda bile yetişir. Tozu yemeklere katılır, kökü çay olarak tüketilir. Agni'yi kuvvetlendirmek için, sindirimimizin zayıf, fizyolojimizin durgunluk içinde olduğu bir dönemde 1 hafta 10 gün kadar süreyle zencefil kürü yapmak faydalıdır. (bkz. zencefil kürü)

Zerdeçal:

Zerdeçal tat olarak buruk ve kekremsidir. ileri derecede büzücü, burucu, boşaltıcı etkisi vardır. Vata'yı artırır. Pitta ve Kapha'lar için yararlıdır. Tipik curry (köri) rengini veren ısıtıcı bir baharattır. Enerji veren ve temizleyici, yenileyici etkisi Ayurveda'da önemlidir. Modern farmakoloji, yaptığı araştırmalarda, zerdeçalın içindeki maddelerin karaciğeri arındırdığını görmüştür. Alerji, alerjik astım, deride kaşıntı, ve hemoroit gibi rahatsızlıklarda kullanılır. Zerdeçal bedendeki zehiri nötralize eder; parazit, bağırsak florası bozukluğu gibi rahatsızlıkların tedavisinde önemli bir bitkidir. Ayrıca kolesterolü düşürücü etkisi vardır. Kemik ve kıkırdak dokusuna yumuşaklık verir. Süt veya yağla birlikte alındığında etkisi daha yumuşak ve düzenleyici olur. Antiseptik ve onarıcı özelliğinden dolayı, yaralanmalarda ve cilt rahatsızlıklarında, bedene dışarıdan da uygulanabilir. Ciltteki pullanmayı önler, cilt temizliğinde kullanılan bazı karışımların içerisinde bulunur. Kanı temizleyici ve karaciğeri güçlendirici etkisinden dolayı akne tedavilerinde ve Pitta'ya bağlı tüm cilt hastalıklarında kullanılır.

Kimyon:

Isıtıcı, gaz söktürücu özelliğinden dolayı Vata'yı dengeler. Ayrıca hafif buruk ve kekremsi olduğu içinde Pitta ve Kapha'lar içinde uygundur. Bağırsakları regüle edici ve ama atıcı özelliği çok etkindir. Ayurvedik baharat kombinasyonlarından Vata Çurna karışımı-nın en temel baharatıdır.

Kakule:

Tat olarak, tadı ve hafif buruk acıdır. Özellikle Pitta'lar başta olmak üzere her üç dosha için de uygundur. Baharatların kraliçesi adını almıştır. Sadece sindirim sistemi için değil, sinir sistemi için de iyidir. Kalbin çalışmasını düzenler, zihni zararlı olmayan bir şekilde uyarır. Özel aromatik kokusuyla prana'nırı oluşumunu güçlendirir. Kahve ve çaya konursa, kafeinin kötü etkisini azaltır. Baş ağrısı ve yorgunluğa iyi gelir. Tohumları ağızda emilebilir veya yemeklerden sonra bir tutam zencefil ve zerdeçalla kaynatılıp içilebilir.

Safran:

Özellikle Pitta başta olmak üzere tüm dosha'lar için iyidir. Sindirim sistemini güçlendirir; ağrı giderici etkisi vardır. Menstürasyon adet) kanamalarını düzenler. Yüksek ateş, nezle, astım gibi rahatsızlıklarda ve sinir sistemini yatıştırıcı özelliğinden dolayı, depresif durumlarda kullanılır. Zencefil gibi cinsel uyarıcı etkisi vardır.

Fesleğen:

Özellikle Vata'lar için yararlıdır. Sakinleştirici ve yatıştırıcı bir etkisi vardır. Koklayarak burun yoluyla da etkisinden yararlanılabilir. Ayurveda'da, bilinen en eski, katıksız, satvik bir baharat olarak anılır. Kalbi ve ruhsal yapıyı olumlu yönde etkiler, insanı değerlerin artmasını sağlar. Anti bakteriyel özelliğinden dolayı, soğuk algınlığı ve ateş çıktığında kullanılır. Cilt mantarlarına dışarıdan uygulandığında iyi gelir.

Karanfil:

Vata ve Kapha'lar için uygundur. Anti bakteriyel özelliğiyle fizyolojiyi arındırma kürlerinde kullanılır. Tane karanfil koklandığı zaman, üst solunum yollarındaki Vata ve Kapha dengelenir. Lokal ağrı kesicidir; diş ağrılarında, ağız yaralarında uygulanır. Yağı dışarıdan bedene uygulandığında romatizmal ağrılara ve kas rutulmalarına iyi gelir.

Tarçın:

Özellikle Vata, biraz da Pitta dengeleyicisidir. iştah açıcı, gaz söktürücü, hazmı kolaylaştırıcıdır.

Susam:

Vata ve Kapha'yı dengeler. Kabızlığa iyi gelir. Mide, bağırsak rahatsızlıkları, bronş it ve romatizmada faydalıdır.

Karabiber:

Ayurveda mutfağında Kapha'yı dengelernekte kullanılır. Fizyolojinin su tutma özelliğini giderir. Bedene ve zihne canlılık verir. Özellikle zihin bulanıklıklarında temizleyici, zihne berraklık sağlayıcıdır.

Nane:

Pitta'nın önemli bir dengeleyicisidir. Kurusu ve yağı kullanılır. Yorgunlukta, sindirim sisteminde aşırı doluluk hissi olduğunda. mide ve bağırsak bozukluklarında, kramplarında kullanılır. Antiseptik özelliğinden dolayı fizyolojiyi virüslere karşı korur. 1. sıkıntısı, çarpıntı, bulantı, baş ağrısı, romatizmal ağrılar ve sinirsel ağrılarda, yatıştırıcı özelliğine sahip olan yağı, dışarıdan bedene uygulanır.

Asedofoidia:

Vata'yı sakinleştirir. Kokusu keskindir, sarımsağa benzer. Zencefil ve kakuleyle kombine edilir. Akut mide-bağırsak rahatsızlıklarında, halsizlik, ishal ve bunun yanısıra kabızlıkta da kullanılır. Bağırsakta oluşmuş kurt, parazit, şerit tedavisinde uygulanır. Kısaca boşaltım sistemini düzenler. Sağlıklı bir bağırsak florası oluşturur. Agni'yi güçlendirir. Eklem ve karın ağrılarında bedene dışarıdan uygulanır.

Aloe vera:

Pitta'yı azaltır; genelolarak dosha'ları dengeler. Tipik, Ayurvedik bir bitkidir. Modern eczacılıkta da kullanılır. Ağızdan alındığında, kadınlarda bağırsak ve rahim (alt batın) bölgesine iyi gelir; bağırsak hareketlerini düzenler, kolay dışkılama sağlar. Gençleştirici özelliği vardır. Agni'yi kuvvetlendirir. Karaciğeri temizler. Deriyi serinletici, nemlendirici ve onarıcı özelliğinden dolayı, yara ve yanık tedavilerinde, cilt bakımlarında uygulanır.

Muskat:

En iyi sakinleştiricidir. Vata'yı dengeler. Sütle birlikte alındığında fizyolojiyi iyi bir uykuya hazırlar. Karın kramplarında, idrar kaçırmalarında, zencefille yapılan kombinasyonlar önerilir.

Melissa:

Özellikle Vata'yı dengeler. İç huzursuzluk, korku gibi sinirsel rahatsızlıklarda, menstürasyon dönemlerinde ve mide, bağırsak rahatsızlıklarında kullanılır. Yağı, migren ve karın ağrılarında masajla, bedene dışarıdan uygulanır.

Adaçayı:

Özellikle Kapha'yı dengelerse de, çayını her üç beden tipinin de tüketmesi önerilir. İnsana zihin açıklığı verir. Ruhsal yapıyı olumlu yönde etkiler. İngilizler "garden sage" ("bahçe bilgesi") adını vermişlerdir. Bedende oluşan sekresyonun atılmasına yardımcı olur. Anti bakteriyel özelliğinden dolayı, tüm solunum yolları rahatsızlıklarında; bronşit, nezle ve boğaz ağrılarında kullanılır. İshali giderici özelliği vardır. Hemoroit için adaçayı banyosuna oturmak iyidir. Östrojen hormonunu artırır. Menstürasyon düzensizliklerinde çayı önerilir. Kişniş: Pitta'yı dengeler. Tüm sindirim sistemi, idrar yolları rahatsızlıklarında etkilidir. Ateşli durumlarda zencefil, kimyon, kişniş kombinasyonları iyidir. Açıkladığımız baharatlar hem ülkemizde hem de Hindistan'da bulunmaktadır. Ayrıca sadece Hindistan'da bulunan AmZa, Haritaki, Biphitaki meyveleri ve daha pek çok meyve ve bitki vardır. Ayurveda, her ülkenin kendi sağlık problemleri için yöresel olarak bulunan doğal maddelerin de tüketimini önerir. Bulunan yerin özelliklerine göre doğa, oraya en güzel çözümleri bağışlamıştır.

Ülkemizdeki bazı Ayurvedik bitkilere örnekler

Lavanta:

Vata'yı dengeler. Kokusu sinirleri yatıştırır. Çarpıntılarda, uykusuzlukta, sıkıntılarda çok az, iki, üç granülolarak çaylara katılabilir. Solunum yolları rahatsızlıklarında, göğüs ve sırtı lavanta yağıyla ovmak iyidir. Nezle ve öksürüğü yumuşatır. Dezenfektan olan lavantanın suyu, yara ve yanıkların temizliğinde kullanılır. Lavman yoluyla cinsel organ iltahaplarına iyi gelir.

Kuşburnu:

Vata'yı, biraz da Kapha'yı dengeler. Yüksek oranda, dayanıklı C vitamini vardır. Kolestrol düşürücü, direnci artırıcı, zindeleştirici, etkisi vardır. Hemoroit için özellikle lapasının bölgesel uygulaması yararlıdır.

Isırgan:

Daha çok Kapha'yı dengeler. Bağırsak temizleyici ve idrar söktürücüdür. Romatizmal ağrılarda suyu içilir ve vücuda lapa olarak uygulanabilir. Kanı pıhtılaştırıcı özelliğiyle aşırı menstürasyon kanarnalarında, hemoroit ve burun kanarnalarında kullanılabilir. Yüksek oranda demir içerir. Kansızlıkta, özellikle tohumu çok yararlıdır. Tohumunun bağışıklık sistemini kuvvetlendirici etkisinden dolayı kanser, AİDS gibi hastalıklarda önerilir.

Kekik:

Kapha derıgeleyicidir.Yüksek tansiyonu olanlar ve hamileler kullanmamalıdır. Yemeklere sadece lezzet vermekle kalmaz, anti bakteriyel özelliğinden dolayı grip, nezle ve anjinde, virüslere ve basillere karşı fizyolojiyi korur. Solunum yolları rahatsızlıklarına iyi gelir. Kekik banyoları, romarizma ve damar sertliği gibi rahatsızlıklara, zayıf çocuklara, hastalıktan yeni kalkmış kişilere faydalıdır.