Çocuklarda Ateş Neden Olur

Ateş yükselmesinin çeşitli türlerini anlatmadan önce, ateşin neden ve hangi mekanizma ile yükseldiğinin kesinlikle bilinmediğini belirtmek doğru olur. insandan insana değişen özelliklerin de nedeni, kesinlikle bilinmemektedir. Bazı kimseler en küçük bir sıcaklık yükselmesine dayanamayıp bitkin bir duruma gelirler. Bazı kimseler ise vücut sıcaklıkları çok yüksekken bile fazla rahatsız olmazlar. Bazı insanlar vücutlarındaki ufak bir sıcaklık yükselmesini farkederler. Bazı insanlar, çok fazla yükseldiği halde vücut sıcaklığındaki artısı ancak derece yardımıyla öğrenirler. Genellikle, veremli hastalar böyledir; yükselen vücut sıcaklığına rağmen kendilerini iyi hissedebilirler.

Baş ağrısının, kas ağrısının, iştahın azalmasının ve uykunun kaçmasının ateşe eşlik eden bulgular mı, yoksa ateşin yükselmesine yol açan nedenlerin birer belirtisi mi olduğu sorusunun cevabı da verilmemiştir. Bazı belirtilerin ateş yükselmesine özgü olduğu kesindir; titreme, ateş yükseldiği zaman vücutta görülen üşüme duygusu, böyle belirtilerdir. Titreme sonucu kaslarda ısı meydana gelmekte ve böylece vücut kaybettiğinden fazla ısı üretebilmektedir. Buna karşılık, ısının düşmesini sağlamak için de terbezleri etkinliğe geçer ve hastanın aşırı şekilde terlediği görülür. Ateş yükselmelerinde dudaklarda birtakım kabarcıklar görülebilir. Bunlara tıp dilinde herpes labialis adı verilir. Çocuklarda vücudun istek dışı kasılmalar göstermesi, ihtiyarlarda ve alkoliklerde uzun süreli ateş yükselmeleri sırasında bilinç bulanıklığı ve anormal davranışlar görülmesi olağandır.

GECE YÜKSELEN ATEŞ
Normal durumlarda insanın vücut sıcaklığı 37°C civarındadır. Bunun üst ve alt sınırları 36°C ve 37,3°C dir. Vücut sıcaklığı yirmi dört saat içinde değişiklikler gösterir. Uyanıldığı zaman genellikle düşükçe olup, yavaş yavaş yükselir ve yaklaşık olarak saat 22′de en yüksek noktasına ulaşır; bundan sonra yeniden düşmeye başlar. Bu değişiklik insanın yirmi dört saat içinde gösterdiği etkinliğin sonucu değil dir. Çünkü gündüz uyuyan ve gece çalışan gece işçilerinde bile, vücut sıcaklığının yükselip alçalması bu özelliklerini korur. Hastalarda da bu dalgalanma devam eder; hastanın vücut sıcaklığı geceleri daha yüksek olur.

Çocuklardaki sıcaklık düzenleme mekanizması erişkinlerdeki kadar verimli çalışmaz. Bu nedenle, sıcak havalarda biraz fiziksel faaliyet gösteren çocuğun vücut sıcaklığı anormal şekilde yükselebilir. Bu tür yükselmeler anormal kabul edilmemelidir. Yükselme hemen bir terleme ile dengelenecek ve vücut sıcaklığı düşecektir.

Çocuklarda Ateş Kaç Olmalıdır

Anne ve babaların ateş konusunda çok endişeli davrandıklarını belirten Öngün’ün ailelere önerileri ise şöyle: “Eğer çocuğunuzun vücut ısısı; makattan 38°C üzerinde, kulaktan 37.8°C, koltukaltından 37.2°C üzerinde ise ateşli kabul edilebilir. Tedavi konusunda aileler tarafında çok fazla yanlış uygulama yapılıyor. O uygulamaları şöyle sıralamak mümkün:

• 3 ay ve altındaki tüm bebekler mutlaka tıbbi açıdan değerlendirilmeli.

• Susuzluğu engellemek için vücut sıvısını eksik bırakmamak gerekir. Yüksek ateş, özellikler küçük çocuklarda hızlı su kaybına sebep olarak dehidratasyon yaratabilir. Su, çorba, meyve suları verilebilecek iyi seçeneklerdir. Kafein içeren kola ve çay gibi içecekler, idrar söktürücü etkisinden dolayı su kaybına sebep olacağından, içirilmesi engellenmelidir.

• Yemek istemeyen çocuklar beslenmek için zorlanmamalıdır. Çocuk ne yemek istiyorsa kabul edilebilir miktarlarda izin verilmelidir.

• Okula giden çocuklar ateş 24 saat yükselmeyinceye kadar evde istirahat etmelidir.

• Alın, şakaklar, koltukaltı, kasıklar ve bacak arkalarına ıslak ve ılık kompres uygulanması, ateşi düşürmede oldukça etkili bir yöntemdir. Soğuk su ve alkol, ateşte daha fazla yükselmeye sebep olacağından ve titreme yaratacağından kullanılmamalıdır. Uygulanan kompresler sık sık değiştirilmelidir.

• Aşırı kıyafet giydirme, ateşin daha fazla yükselmesine neden olabileceğinden, çocukları çok az giydirmeli, uyuturken giysiler daha da azaltılmalıdır. Terletme yöntemi ile ateş düşürülemeyeceği gibi, daha fazla zarar verebileceği unutulmamalıdır.

• 38,9°C'den daha düşük vücut ısısına sahip ateşli çocukların çoğunda; eğer çocuğun genel durumu iyi ise ilaç ihtiyacı olmayabilir. 38,9°C üzerinde ateşli ise asetaminofen veya ibuprofen içeren ateş düşürücüler, çocuğunuzun yaşı ve kilosuna göre verilebilir. Çocuğunuzun yaş ve kilosuna göre önerilen dozu bilmiyorsanız, doktorunuza danışmalısınız.

• Reye sendromu olarak bilinen ani karaciğer ve beyin hasarı ile seyreden hastalığa neden olduğu için, 12 yaş ve altındaki çocuklarda aspirin, ateş düşürücü olarak önerilmemektedir.”

NE ZAMAN DOKTORU ARANMALI?
Dr. Arzu Özgeneci Öngün’e göre, doktorunuzu aramak için sizi harekete geçirecek ateş; çocuğunuzun yaşına, mevcut olan hastalığına ve ateşe eşlik eden diğer bulguların varlığına göre değişiklik gösterir. “Bu açıdan çocuğunuzun durumu hakkında yorum yapmakta zorluk çektiğinizde en iyi yöntemin, doktorunuza danışmak olduğu unutmayın” diyen Öngün, vakit kaybetmeden doktorun aranması gereken durumları da şöyle sıralıyor:

• 3 ay veya daha küçük bebeğinizin ateşi makattan 38°C ve üzerinde ise,

• 3-6 aylık bebekte 38,3°C ve üzeri olan ateşte,

• 6 aydan büyük bebekte 40°C ateş ölçülüyorsa,

• Ateşle beraber çocuğunuzda susturulamayan sürekli ağlama, ateş düşmesine rağmen huzursuzluğun devam etmesi, sürekli uyuklama hali, bilinç bulanıklığı ve sayıklama, ateşle beraber vücutta kızarıklık bulguları varsa,

• Bebekte susuzluk bulguları (ağlarken gözyaşı olmaması, bıngıldakta çöküklük, dudak ve ağız içi kuruluğu, idrar miktarında azalma gibi) mevcutsa,

• Daha öncesinde veya ateşli iken havale geçirmişse,

• 72 saatten daha uzun süre ateşi devam ediyorsa,

• Ateşle beraber öksürük, kulak ağrısı, boğaz ağrısı, ense sertliği, sık idrara çıkma, idrar renginde değişiklik, karın ağrısı, kusma, ishal, eklemlerde kızarıklık, eklem hareketlerinde kısıtlılık ve şişme mevcutsa.

Çocuklarda Ateş Nasıl Düşürülür

Eğer çocuğunuz üç aydan daha küçükse hemen doktorunuza başvurmanız gerekir. Ancak, bu arada bebeğin üzerini açarak bekleyin ve 15 dakika sonra tekrar ateşini kontrol edin. Eğer çocuğunuz üç aydan büyükse aşağıda yöntemleri uygulayabilirsiniz.

1. Çocuğunuzun üstünü açın
Çocuğunuzun ateşi çıkarken titremesi son derece normaldir. “Üşüttüğü için ateşi çıktı” diye üzerini örtmeyin. Kalın giysiler vücut sıcaklığını dışarı geçirmeyerek çocuğunuzun ateşinin daha da yükselmesine neden olur. Eğer çocuğunuz titriyorsa, onu bir çarşaf veya ince bir havluya sarın.

2. Ilık duş
Üzerini açmanıza rağmen çocuğunuzun ateşi 39ºC’nin üzerine çıkıyorsa hemen doktorunuzu arayın. Bu arada ısıyı hızla düşürmenin yolu da ılık duşa sokmak veya ılık, ıslak havlu ile kompres yapmaktadır. Çocuğunuza ılık duş yaptırırken:
Küveti ılık su ile doldurun.

Çocuğunuzu 15-20 dakika suyun içinde oturtun. Arkaya doğru yatmasına izin vermeyin. Suyu çocuğunuzun kafasından aşağıya dökmeyin. Bir süngeri ıslatarak onu çocuğunuzun vücudunun etrafında gezdirin.

Büyük bir havluyu ılık su ile ıslatıp tüm vücudunu havluya sarın. Sadece eklem yerlerine ılık su ile kompres yapmak yetersiz kalır.
Kesinlikle alkollü kompreslerle ateşi düşürmeye çalışmayın.

Çocuğunuz titremeye başladığı zaman, onu küvetten çıkarın ve bir havlu veya ince bir çarşafa sarın.

3. İlaç tedavisi (Parasetamol)
Parasetamol, “Asprin içermeyen ağrı kesicilerde” bulunan aktif maddedir. Çocukluk döneminde tercih edilen ateş düşürücüler bu maddeyi içermektedir. Çocuklarda hiçbir zaman asprin ateş düşürücü olarak kullanılmamalıdır. Parasetamol 4-6 saatte bir verilir. Ateş parasetamole rağmen 38,5ºC’nin üzerinde seyrederse doz aralığını 4 saatten 3 saate almak gerekir. Bu durumda ikinci bir ilaçla parasetamolü dönüşümlü bir şekilde kullanmak gerekir.