Çıkık Çene

Yandan bakıldığında niteleyici bir biçim bozukluğu olarak görülür: Çene, genel çizgiye göre daha önde yeralır.

Dişlerle değil, kemiklerle ilgili bir biçim bozukluğudur; alt çene kemiği, üst çene kemiğine göre fazla uzun görünür. Üst çene kemiği, alt çene kemiğine oranla çok geride kalmıştır.

Bu biçim bozukluğunun birçok belirtisi vardır: Çoğunlukla yeterince gelişmemiş bir üst çene kemiği ile normal ya da çok gelişmiş, ayrıca öne kaymış bir alt çene kemiği görülür; ama aşırı gelişmiş bir alt çene kemiğiyle normal bir üst çene de görülebilir.

Nedenler

Ana biçim bozukluğuna göre, nedenleri 3 ayrı grupta toplamak gerekir. Ama çoğunlukla, nedenler birbirine karışarak teşhisi ve hastalığın evrimini karmaşıklaştırırlar.

Yeterince gelişmemiş üst çene Kalıtım

Üst çenesi küçük ailelerde, evlenilen eş, alt çenenin aşırı gelişmesi eğilimini getiriyorsa, kalıtım yasalarına göre, doğacak çocukta alt çenede bir öne çıkıklık görülebilir.

Damak yarıkları ve tavşan dudağı

Damak yarıkları ve tavşan dudağının yolaçtığı bozukluklar, gebeliğin ilk 3 ayının bitiminden önce, çene kemikleri taslakları gelişimi sırasında, çocukta ortaya çıkan biçim bozukluklarıdır. Üst çene, oluştuğu çeşitli parçalar kötü kaynadığı ya da »hiç kaynamadığı için, uyumlu biçimde büyüyemez ve gelişmesinde bir duraklama olabilir. Bu durum, çoğunlukla burun boşluklarının biçim bo-zukluğuyla birliktedir. Normal olan alt çene, kendi başına normal gelişmesini sürdürür; bu yüzden de aşırı gelişmiş gibi görünür.

Üst çenenin gelişmesinde yerel duraklama

Büyümeyi geçici ya da kesin olarak durduran bir travmanın sonucu olabilir. Nedbeler, bazen gelişmeyi engeller ve hep aynı görünümle sonlanır.

Alt çenenin öne kayması

Kuramsal olarak 2 çene orantılıdır, ama alttaki öne doğru kaymıştır. Bununla birlikte, çocukta geçici olan bu biçim bozukluğu, erken tedavi edilmezse gelişme sırasında kesin bir biçim bozukluğuna dönüşebilir.

Yüz hareketleri

Çoğunlukla, sinirli küçük çocuk, öfkeyle yüzünü buruşturduğunda çenesini öne doğru iter; böylece buldog köpeği görünümü alır. Daha sonra, bu durum yerleşir ve alt çenenin bu aşırı oluş konumu kalıcı olur.

Üst çenenin yeterince gelişmemesi

Küçük üst çene, alt çenenin ileri doğru gelişmesini engelleyemez.

Kalıtım

Çenenin öne çıkıklığı görülen ailelerde, bu kayma eğilimi vardır.

Aşırı gelişmiş alt çene Alt çenenin kayması

Bu kemiğin özel büyüme biçimi, üst çene tarafından engellenmezse, hep öne doğru gelişmesine neden olur. Böylece, küçük çocukta geçici olan bu kayma, gelişmenin fazlalığı nedeniyle ciddi bir biçim bozukluğuna dönüşebilir.

Üst çenenin geride kalması

Yukardakiyle aynı sonuç görülür; alt kemik aşırı gelişmesini sürdürür.

Dilin fazla büyük olması

Ağızda normalde, alt çene içinde duran dil, çok büyükse, kemiğe dayanır. Kemik de, bu baskının altında biçim değiştirir ve normalin üstünde gelişir.

Kalıtım

Alt çenenin fazla geliştiği ailelerde, özellikle bu biçim bozukluğu her 2 eşte birden bulunuyorsa, çocuklarda da aynı biçim bozukluğunun görülme olasılığı vardır.

Hipofiz kökenli hormon bozuklukları

Hipofiz, beyinde yerleşmiş bir salgı bezidir; karmaşık birtakım olaylarla büyümeyi yönetir. Hipofizin çalışmasındaki bir düzensizlik, büyümede bozukluklara yolaçar. Bu durum, özellikle ergenlik sırasında kendini gösteren akromegaliye (ayakların, ellerin ve alt çenenin aşırı gelişmesi) neden olur.

Teşhis

Nedenler gibi, teşhis de biçim bozukluğunun kökenine göre değişiktir.

Yeterince gelişmemiş üst çene

Yandan muayenede; üst çene alt çeneye göre geride görünür; üst dudak incedir ve alt dudağın ardında, dişler düzeyinde, üst kesiciler, alt dişlerle temaslarını koruyabilmek amacıyla öne doğru eğilmişlerdir. Böylece üst kesiciler alt dişlerle uç uca ya da onlar tarafından örtülmüş olarak görülür.

Ayrıca, üst diş kemerinin uzunluğu normaldekinden azdır.

Alt çenenin öne kayması

Yandan bakıldığında, alt dudak ve çene normalden daha fazla öne çıkıktır; aynı biçimde alt kesici dişler üstteki dişlerle uç uca ya da onların önüne geçmiş olarak görülür.

Süt dişleri düzeyinde de aynı anormalliklere raslanır.

Aşırı gelişmiş alt çene

Bu tür öne çıkıklık çok kolay tanınır; çünkü çok erken olarak, aşırı bir büyüme görünümü verir. Bu büyümeye bağlı olarak, öne çıkmış olan alt çene, alt çene eklemi düzeyinde, çene çıkıntısı ya da alt çene başçığının çok önde yeralmasma neden olur.

Klinik olarak teşhis, yandan incelemeyle konur; hastanın yandan görünüşünde, alt dudak ve çene öne doğru çıkıktır. Kesici dişler uç ucadır; aşağıdakiler, yukardakiler tarafından engellenmediği için, öne doğru çıkabilir. 2 çenenin 2 ön dişi arasındaki aralık 12-13 mm'yi bulabilir. Teşhis, kafanın yandan çekilmiş filmlerinin incelenmesinden sonra da konabilir.

Evrim

Çenenin öne çıkıklığı, çene ortopedistinin (çenedeki konumları bozuk olan dişleri düzgün bir konuma getiren uzman) Taslayabileceği en ağır biçim bozukluklarından biridir. Erken teşhis edildiğinde bile tedavisi güçtür. Gerçekten, bu biçim bozukluğu, çene kemikleri üstünde diş yerlerinin eksikliğine bağlı bir diş bozukluğu değil, tersine bir kemik anormalliğidir.

Diş anormalliklerinde, biçim bozukluğunun kalıcı olduğu bir evreye ulaşılmıştır.

Alt çenenin öne çıkıklığında anormallik kemikte olduğundan, kemik, kişinin genel gelişmesinin sonuna kadar büyümeyi sürdürür.

Gelişmesi üst çene tarafından denetlenen, sınırlanan ve normalde üst çene tarafından örtülen alt çene, bu durumda engel tanımayarak büyür. Hattâ üst çenenin çok küçük olduğu 1. biçimde ve" 1 alnızca bir duruş anormalliği olan 2. biçimde, alt .emiğin biçim bozukluğu ortaya çıkar. Üstelik, normal olarak alt çenenin gelişmesi, üst çenenin-kinden biraz daha uzun sürdüğünden, biçim bozukluğu da o oranda artar.

Bütün gelişme etmenleri, alt çenenin öne çıkıklığını öteki bütün çene-diş bozukluklarından daha ciddi kılar.

Hastalığın Diğer Biçimleri

Alt çenenin öne çıkıklığı, daha önce saydığımız 3 değişik biçimde olabilir. Yalnızca üst çenenin çökmesine yolaçan çene kırıkları da geçici bir alt çenenin öne çıkıklığı görüntüsü verebilir. Ama hastanın sorgusunda travmanın öğrenilmesi, herhangi bir yanılgıyı önler.

Ayırıcı Teşhis

Alt çenenin öne çıkıklığının 3 klinik biçimi arasında ayırıcı teşhis yapılmalıdır. Uzman, hastanın yandan incelenmesine, fotoğraflara ve kafa filmlerine dayanır. Çeşitli hesaplar, biçim bozukluğunun önem derecesini saptamayı sağlar.

Yeterince gelişmemiş üst çene

2 çenenin hacimleri karşılaştırılarak ve üst kesici dişlerin eğikliği değerlendirilerek tanınır.

Alt çenenin öne kayması

Yandan muayenede, alt dudak ve çene öne doğru çıkmıştır; uzman, özellikle ağzın açılış ve kapanış hareketleri sırasında alt çeneyi yerine oturtmaya çalışırken, alt çene ekleminin işleyişini inceler.

Aşırı gelişmiş alt çene

Kalıtımın incelenmesi çok değerli bilgiler verir. Gerçekten Kari Ve dayanan Habsburglar ailesinin portreleri incelendiğinde, her kuşakta alt çeneleri öne çıkık kişiler görülür. Aynı biçimde, alt çenenin öne çıkıklığıyla birlikte akromegali bulguları da varsa, her türlü yanılgı olasılığı ortadan kalkar. Daha az belirgin biçimlerde, alt çenenin çok küçük olması ya da ağzın açılış ve kapanış hareketleri sırasında alt çeneyi yerine oturtma çabaları, değişik biçimler arasında ayırıcı teşhis yapılmasını sağlar.

Tedavi

Her zaman çok uzun sürer; çünkü tedavi edilen hastanın, genel beden gelişmesinin sonuna kadar çene ortopedistinin gözetimi altında kalması gerekir.

Tedavinin başladığı yaş, sonucun niteliği ve tutarlılığı bakımından başlıca etmendir.

Çeşitli dönemler 3 yaşından 6 yaşına kadar

Girişim için en uygun yaştır; çünkü teşhis, değişik biçimler arasından konur ve seçilen tedaviyle, çene kemikleri arasında bir orantı bozukluğu ortaya çıkması önlenir.

6 yaşından 10 yaşına kadar

Geçici dişlerden kalıcı (sürekli) dişlere geçiş sırasında, seçilen tedavi edici girişim, alt çenenin gelişmesini sınırlamayı sağlar. Bu, ya öne kaymış bir alt çenenin yerine oturtulmasıyla ya da üst çenenin gelişmesine yardım edilerek gerçekleştirilir.

10 yaşından 13 yaşına kadar

Çene ve dişlerle ilgili biçim bozuklukları yerleşmişlerdir; ama hâlâ aygıtlar yardımıyla tedavi edilebilirler. Burada, sonuçların çoğunlukla, daha küçük yaşlardakilere oranla daha kötü olacağı ortadadır.

14 yaşından ergenliğe kadar

12. yaştan sonra, alt çenenin öne çıkıklığını yalnızca aygıtlarla tedavi etmek güçtür. Estetik cerrahinin burada işlevsel bir rolü vardır.

Aygıt tipleri

Yaşa, diş hekiminin yöntemine ve çenenin öne çıkış nedenine göre aygıt tipleri değişir.

Çoğunlukla çocuk, çeneyi çevreleyen ve baş üstündeki küçük bir boşluğa bağlı küçük, tolga biçiminde bir çenelik taşımak zorundadır. Amaç, alt çeneyi frenleyerek gelişmesini sınırlamaktır. Üst çenede taşman reçineden bir plaka, çeşitli düzenekler aracılığıyla üst çenenin gelişmesine yardım edebilir. Çok halkalı aygıtlarla ya da 2 çenenin bütün dişlerine yerleştirilen ve esnek bağlarla birbirine bağlı halkalarla da aynı, hattâ daha iyi sonuçlar elde edilir. Gerçekten, her dişin ve çenelerin hareketleri aynı anda denetlenir. İşlevsel bir aygıt, 2 çeneyi biraraya getirerek, ağzın açılış ve kapanış hareketleri sırasında eklem hareketlerini denetler ve böylece çocuğu bir tür düzeltici jimnastiğe zorlar.