Sindirim
SİNDİRİM (hazm, digestion)
Tabip Abdullatifel-Bağdâdî sindirimi şöyle özetlemektedir: "İnsan yemek yediği zaman öndişleri ile keser, yan dişleri ile kırar, azıdişleri ile övütür, dil ile evirip çevirir, daha sonra mideye iner. Mide'de toplanınca, midenin alt kapısı iyice kapanır, burada yemek iyice pişer, olgunlaşır, bir müddet sonra suya ihtiyaç duyar, işte bu sırada insan suya ihtiyaç duyar. Mide'ye su varınca, gıda maddeleri ile karışır, yanması için rutubetli hâle getirir. Suyun yardımıyla gıdaların pişirilmesi sağlanınca, ince çorba halini alır. Mide ile karaciğer arasında gıdayı mideden karaciğere götüren damarlar vardır.
İşte: "Mide vücudun havuzu, damarlar da onun su yollarıdır" sözü buna işaret etmektedir. Karaciğer bu damarlar vasıtasıyla gıda maddelerinin en iyi taraflarını alır, kan haline dönüşünceye kadar bir daha pişirir ve bu kanı her organa, mizacına göre yeteri kadar gönderir. Mide'de kalan gıdalar da bağırsaklara gönderilir. Daha sonra karaciğer yaptığı kanın en iyisini kalbe, en ince ve en keskinini akciğere en rutubetlisini beyine, en kalın ve en kurusunu da kemiklere gönderir, fazlası da kendisinde kalır. Karaciğer bu kandan bir kısmını öd'e, bir kısmını dalağa, bir kısmını da bağırsaklara gönderir, bu da bağırsaklardaki besinlerin dışarı atılmasına yardım eder. Dalaktan çıkan bir sıvı da mide ağzına dökülür, bu da yemek iştahını uyandırır. Kanı inceltmek ve kılcal damarlara kadar ulaşmasını sağlamak için kan'a bir miktar su gönderilir, daha sonra bu su, karaciğer'e geri döner, karaciğer de bu suyu böbreklere, oradan da mesaneye gönderir ki, işte idrar dediğimiz budur. Böbrekleri ve mesaneyi beslemek için dahi, buralara karaciğerden bir miktar kan gönderilir. Suyun en ücra organlara kadar gidip sonra geri döndüğünün en açık bir delili, ele yakılan kına'da görülür. Çünkü aşkam eline kına yakılan kimsenin idrarı, sabahleyin sarı renkli olarak çıkar, çünkü kınanın rengi suya geçmiştir."1
Hazım İçin Faydalı Bazı Maddeler:
Peynir, yemeklerden sonra yenildiği zaman, şişkinliği, gevşekliği giderir ve hazma yardımcı olur."2
Turunç kabuğunun tozu, baharatlar gibi yemeğe konulduğu zaman, hazmı kolaylaştırır."3
Turunç iştahı açar, şişkinliği giderir. Turunç çiçeği daha kuvvetli ve daha hoştur. Sarımsak ve çörekotu şişkinliği giderir. Çörekotu ekmeğe katılırsa, şişkinlik yapmaz. Nohut gaz yapar, hararet ve rutubet verir. Arpa kavutu kabızlık ve gaz yapar, içine bal katılırsa, yan etkisi giderilmiş olur.
Kekik, midedeki gazı çıkarır, şişkinliği giderir, ağıryiyeceklerin hazmedilmesini de kolaylaştırır. Mayasız hamur yiyerek karnı şişip ölümle yüz yüze gelmiş olan kimselere ılık su ile yapılmış bal şerbeti içmeleri tavsiye olunur. Üzüm koruğu midede gaz yapar."4
Kaynaklar:
[1]- Bağdadi s. 252. [2]- E. Nuaym vr. 13 la; i. Sünnivr. 63a. [3]- İ. Kayyım s. 334. [4]- Bağdadi s. 60. 83. 84. 89. 95.121. 124. 129-137
Tabip Abdullatifel-Bağdâdî sindirimi şöyle özetlemektedir: "İnsan yemek yediği zaman öndişleri ile keser, yan dişleri ile kırar, azıdişleri ile övütür, dil ile evirip çevirir, daha sonra mideye iner. Mide'de toplanınca, midenin alt kapısı iyice kapanır, burada yemek iyice pişer, olgunlaşır, bir müddet sonra suya ihtiyaç duyar, işte bu sırada insan suya ihtiyaç duyar. Mide'ye su varınca, gıda maddeleri ile karışır, yanması için rutubetli hâle getirir. Suyun yardımıyla gıdaların pişirilmesi sağlanınca, ince çorba halini alır. Mide ile karaciğer arasında gıdayı mideden karaciğere götüren damarlar vardır.
İşte: "Mide vücudun havuzu, damarlar da onun su yollarıdır" sözü buna işaret etmektedir. Karaciğer bu damarlar vasıtasıyla gıda maddelerinin en iyi taraflarını alır, kan haline dönüşünceye kadar bir daha pişirir ve bu kanı her organa, mizacına göre yeteri kadar gönderir. Mide'de kalan gıdalar da bağırsaklara gönderilir. Daha sonra karaciğer yaptığı kanın en iyisini kalbe, en ince ve en keskinini akciğere en rutubetlisini beyine, en kalın ve en kurusunu da kemiklere gönderir, fazlası da kendisinde kalır. Karaciğer bu kandan bir kısmını öd'e, bir kısmını dalağa, bir kısmını da bağırsaklara gönderir, bu da bağırsaklardaki besinlerin dışarı atılmasına yardım eder. Dalaktan çıkan bir sıvı da mide ağzına dökülür, bu da yemek iştahını uyandırır. Kanı inceltmek ve kılcal damarlara kadar ulaşmasını sağlamak için kan'a bir miktar su gönderilir, daha sonra bu su, karaciğer'e geri döner, karaciğer de bu suyu böbreklere, oradan da mesaneye gönderir ki, işte idrar dediğimiz budur. Böbrekleri ve mesaneyi beslemek için dahi, buralara karaciğerden bir miktar kan gönderilir. Suyun en ücra organlara kadar gidip sonra geri döndüğünün en açık bir delili, ele yakılan kına'da görülür. Çünkü aşkam eline kına yakılan kimsenin idrarı, sabahleyin sarı renkli olarak çıkar, çünkü kınanın rengi suya geçmiştir."1
Hazım İçin Faydalı Bazı Maddeler:
Peynir, yemeklerden sonra yenildiği zaman, şişkinliği, gevşekliği giderir ve hazma yardımcı olur."2
Turunç kabuğunun tozu, baharatlar gibi yemeğe konulduğu zaman, hazmı kolaylaştırır."3
Turunç iştahı açar, şişkinliği giderir. Turunç çiçeği daha kuvvetli ve daha hoştur. Sarımsak ve çörekotu şişkinliği giderir. Çörekotu ekmeğe katılırsa, şişkinlik yapmaz. Nohut gaz yapar, hararet ve rutubet verir. Arpa kavutu kabızlık ve gaz yapar, içine bal katılırsa, yan etkisi giderilmiş olur.
Kekik, midedeki gazı çıkarır, şişkinliği giderir, ağıryiyeceklerin hazmedilmesini de kolaylaştırır. Mayasız hamur yiyerek karnı şişip ölümle yüz yüze gelmiş olan kimselere ılık su ile yapılmış bal şerbeti içmeleri tavsiye olunur. Üzüm koruğu midede gaz yapar."4
Kaynaklar:
[1]- Bağdadi s. 252. [2]- E. Nuaym vr. 13 la; i. Sünnivr. 63a. [3]- İ. Kayyım s. 334. [4]- Bağdadi s. 60. 83. 84. 89. 95.121. 124. 129-137
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
