Sağlığın Korunması
SAĞLIĞIN KORUNMASI (hıfzu's-sıhha)
Sağlığın korunması ilâhî bir emirdir. Bütün ilâhîdinler; dini muhafaza, aklı muhafaza, nesli muhafaza, malı muhafaza ve sıhhatin muhafazasında ortak görüşe sahiptirler. Nitekim yüce Rabbimiz Kur'an-ı Kerim'de: "Allah yolunda mallarınızı harcayınız! Ve kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayınız! Davranışlarınızda dürüst olunuz! Çünkü Allah, dürüstleri sever" (Bakara195).
* "Ey iman edenler!... Kendinizi öldürmeyiniz! Şüphesiz ki Allah, sizleri esirgeyicidir" (Nisa 29)
* "Ey Ademoğulları!... Yeyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz! Çünkü Allah, israf edenleri sevmez" buyurmuştur.(Araf 31)
* Çoğu hastalıkların temizliğe dikkat etmemek, çok yemek ve içmekten meydana geldiği tıbben tesbit edilmiş bir gerçek olması sebebiyle Hz. Ali'nin oğlu Hasan (r.a.); tıplailgili bir konuşmasında: "Yüce Allah, tıbbın tamamını yarım âyet içinde özetlemiştir" diyerek, yukarıda mealini verdiğimiz: "Ey Ademoğulları!... Yeyiniz içiniz fakat israf etmeyiniz!. Çünkü Allah, israf edenleri sevmez" âyetini okumuştur."1
Allah'ın emirlerini yerine getirmenin ve yasaklarından sakındıktan sonra, faydası bizzat insanların kendisi için olan şeylerin başında, sağlığın korunması ve hastalıkların tedavi edilmesi gelmektedir. Zira çalışmak ve ibâdet etmek, ancak sağlıklı olmakla mümkündür."2
* Peygamber Aleyhis-Selâm da: "Sağlıklı mümin, hastalıklı mümin-den daha iyi ve Allah'a daha sevimlidir. Her ikisinde de -iman yönünden- hayır, eşitlik vardır. Sana faydalı olan Şeyleri yapmaya çaba göster, gayretli ol! (Sakın) gevşeklik gösterip âciz olma!..." buyurmuştur."3
Sağlık İçin Zararlı ve Tehlikeli Olabilecek Şeylerden Sakınmak:
Yukarıda açıklandığı gibi, sağlığı korumak beş esastan birisidir. Sağlığın korunması için, yenilip içilmesi haram olan maddelerden ölmeyecek kadar yenilmesine müsaade edilmiştir. Hülâsa sağlık için tehlikeli olabilecek bütün şeylerden kaçınmak lazımdır. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Her kim korkuluksuz bir damda yatıp uyurda, geceleyin damdan düşüp ölürse sorumluluğu kendisine aittir. Her kim de fırtınalı bir zamanda deniz yolculuğuna çıkar, fırtınaya yakalanıp ölürse, bunun da sorumluluğu kendisine aittir." buyurmuştur."4
* Yine Peygamber Aleyhis-Selâm, yıkılmaya yüz tutmuş birduvar yanından geçerken, hızlıca yürümeye başlamış: "Yâ Rasûlallah! Buradan niçin hızlı geçtiniz?" diye sorulduğunda ise: "Duvarın yıkılmaya yüz tutmuş olması sebebiyle, ansızın ölmekten korktum" demiştir."5
*Tıbb-ı Nebevîyazarlarından Tabip İbni Kayyim ise bu konuda şunları da ilâve eder: "Dört şey bedeni hasta eder. Çok konuşmak, çok uyumak, çok yemek, cinsî münasebeti çok yapmak. Çok konuşmak, beynin iliğini, özünü azaltıp zayıflatır ve saçları çabucak ağartır. Çok uyku, yüzün rengini sarartır, kalbi kör eder, gözü tahrik edip tembelleştirir, vücutta rutubet meydana getirir. Çok yemek mideyi bozar, vücudun direncini alaztır, yoğun ağrılar ve tedavisi güç hastalıklar meydana getirir. Cinsî münasebeti çok yapmak ise; vücudu yıpratır, kuvvetten düşürür, zayıflatır, bedenin rutubetini kurutur, sinirleri gevşetir, vücutta tıkanıklıklar meydana getirir, zararı bütün vücudu kaplar, özellikle de dimağa büyük zarar verir.'(Vs450-451)
Soğuk ve Sıcaktan Sakınmak:
Aşırı derecede soğuk ve sıcaktan da sakınmak lâzımdır. Nitekim: "Soğuktan ve sıcaktan sakınınız!"6
* "Birçok hastalığın sebebi soğuktur"buyrulmuştur."7
Kirli ve Pis olan Şeylerden Sakınmak:
Yine Peygamber Aleyhis-Selâm:"Her kim elinde et kokusu (bulaşığı) olduğu halde, yıkamadan yatıp uyur, bu sebeple de kendisine bir şey isabet ederse, ancak kendisini suçlasın!" buyurmuştur."8
Saîd İbni Cübeyr de: "Peygamber Aleyhis-Selâm karıncanın ağzı ve ayağı ile taşıdığı şeylerin yenilmesini yasakladı" demiştir."9
Sağlığın korunması için içki içmekten, domuz eti ve murdar ölmüş hayvan eti yemekten, zina ve homoseksüellik gibi çirkin işleri yapmaktan sakınmak lâzımdır. Çünkü bunların yapılması dini yönden haram olduğu gibi, tıbbi yönden de zararlıdır. Zira bunlardan her biri kendi türünde hastalıklar meydana getirir.
Sağlığın Korunması İçin Diğer Bazı Tedbirler:
Temizliğe dikkat etmek, oruç tutmak, namaz kılmak, seyahat etmek, üzüntü ve kederi yok etmeye çalışmak, alışık olduğu şeyler yemek ve içmek, aç karına bal şerbeti içmek, az yemek, mideyi tıka basa doldurmamak, üzüm ve hurma şerbeti içmek, güzel koku kullanmak, yağ sürünmek, göze sürme çekmek, cinsi münasebette bulunmak vs. İşte bu gibi tedbirler, sağlam ve geçerli tedbirlerdir."10
* Yine sağlığı korumak maksadıyla Peygamber Aleyhis-Selâm, sağlıklı olduğu zamanlarda dahi, taze hurma ile acuru, taze hurme ile karpuz veya kavunu birlikte yemişlerdir. Kendisi az yer, sıcak günlerde öğle namazını, sıcağın tesiri kırılıncaya kadar tehir eder, yağmurlu günlerde öğle ile ikindi, akşam ilede yatsı namazını birleştirir (cem), kuru üzüm veya hurma hoşafı içerler, sağlığı korumak için daha birçok şeyler yaparlardı. Hastalandığı zaman ise, tedavi olmayı ihmal etmezdi. Nitekim eşi Aişe (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm'ın hastalığı ağırlaşınca (tedavi maksadıyla etraftan) Arap ve Acem'den tabipler gelmeye başladılar. Onlar ilaç tavsiye ediyorlar, biz de tavsiye edilen ilaçları uyguluyorduk."11
Sağlığın Korunması Açısından Aşırı İbâdet Etmek de Yasaklanmıştır:
Hz. Aişe (r.a.) demiştir ki: "Bazı kimseler pekçok ibâdet etmeye gayret gösteriyordu. Peygamber Aleyhis-Selâm bunların böyle yapmalarını hoş karşılamıyarak: "Allah'ayemin ederim ki, içinizde Allah'ı lâyıkı üzere bilen ancak benim. O'ndan en çok korkan da benim! Sizlere gücünüzün yettiği kadar ibâdet etmenizi tavsiye ederim. Çünkü siz usanmadıkça, Allah usanmaz" buyurdu."12
Yine Hz.Aişe şöyle der: "Bir defasında Osman İbni Maz'unun eşi Havle yanıma gelmişti. Peygamber Aleyhis-Selâm, Havle'nin üzgün ve perişanlığını görünce, bana: "Bu kadının perişanlığı nedir?" diye sordu. Ben de: "Kocası olmayan bir kadındır. Kocası gündüzleri oruç tutuyor, geceleri de namaz kılıyor. Bu sebeple kadıncağız sanki kocası olmayan bir kadın gibidir. Böylece kendisini salıvermiş ve perişanlamıştır" dedim. Peygamber Aleyhis-Selâm, Osman'a haber gönderdi. Geldiğinde: "Ey Osman! Sünnetimden vaz mı geçtin?" buyurdu. Osman ise: "Hayır ya Rasûlallah! Ancak senin sünnetine uymayı arzu ederim" dedi. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Öyle ise ben (bir peygamber olarak) hem uyurum, hem namaz kılarım, hem oruç tutarım, hem iftar ederim, hem de kadınlarımla yatıp kalkarım. Ey Osman! Allah'tan kork! Hanımının sende hakkı vardır, misafirlerinin sende hakkı vardır, kendi vücudunun sende hakkı vardır. Bazen oruç tut, bazan ye! Bazan namaz kıl, bazan da uyu!" buyurdu."13
Yine Peygamber Aleyhis-Selâm bir yolculuğu sırasında, ağaç gölgesinde gölgelenmekte olan ve üzerine su serpilen bir kimseye uğradı da: "Bu arkadaşınıza ne oldu?" diye sordu. Yanındakiler: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu kimse oruçludur (bu sebeple biraz rahatsızlaştı)" dediler. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Yolculukta oruç tutmak mecburi değildir. Yüce Allah yolculukta oruç tutmamanıza izin vermiştir. Durum böyle olunca Allah'ın iznini kabul ediniz, sizlere bağışladığı ruhsatı benimseyiniz!" buyurmuştur."14
* Enes İbni Mâlik (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm, iki oğlunun kolları arasındayürüyen ihtiyar bir kimse gördü de: "Bu adam niçin böyle yürüyor?" diye sordu. Oradakiler: "Kâbeye kadar yürüyerek gitmeyi adamış" dediler. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Bu kimsenin nefsine eziyet vermesine Allah'ın ihtiyacı yoktur" buyurdu ve hayvanına binmesi için emir verdi."15
Pislik Yiyen Hayvanların Eti ve Sütlerinin Durumu (Cellâle):
"İbni Ömer ve İbni Abbas Hz. lerinin rivayetine göre Peygamber Aleyhis-Selâm; pislik yiyen ve yalayan hayvanların etlerinin yenilmesini, sütlerinin içilmesini, üzerine binil-mesini, sırtında yiyecek maddeleri taşınmasını yasaklamşıtır."16
* Hayvan pislik yediği zaman eti, sütü ve teri kötü kokmaya başlar. Hatta insan böyle bir hayvana bindiği zaman, hayvanın pis terinden binen kimseye bulaşır veya kötü kokuyu duyar, hisseder. Eti ve sütü de kötü kokmaya başlar, yenildiği veya içildiği zaman bu koku hissedilir. Nitekim Hz. Ömer, Medine'den Mekke'ye geldiğinde, Amr'ın kölesi Necde'nin devesinin pislikyaladığı kendisine duyurulunca; sahibine haber göndererek, bu deveyi haremden (harem sınırları içinden) dışarı çıkartmasını, hayvanın bu alışkanlığı unutup, et ve sütünün temizlenmesini tavsiye etmiştir. Sahibi tarafından: "Biz bu deve ile odun topluyoruz, bu deveye ihtiyacımız vardır"denilmesi üzerine Hz. Ömer: "Öyle ise bu devenin üzerine binerek Hac ve Umre yapma!" diyerek, kalabalık içine girmemesini tavsiye etmiştir"17
Pislik yiyen veya yalayan hayvanların et ve sütlerinin yenilmesi, üzerine binilmesi ve sırtında yük taşımasının da sakıncalı olduğu görüşünü kabul eden İslâm âlimleri; pislik yiyen hayvan deve ise 40 gün, sığır cinsinden ise 20 gün, koyun ve keçi ise 10 gün, tavuk ve horoz ise 3 gün evde hapsedildikten sonra etleri yenilebilir ve sütleri içilebilir" demişlerdir."18
Yine İbni Abbas (r.a.) şöyle bir hadise anlatır: "Ben, yağfur isimli merkep üzerinde Peygamber Aleyhis-Selâm'ın terkisinde idim. Bu esnada terledim. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm, gusletmemi emretti."19
İnsan Nâşı veya Hayvan Leşlerinin Gömülmesi:
İnsan en şerefli bir varlık olduğu için, ona verilen değerveduyulan saygıdan dolayı onun nâşı açıkta bırakılmayarak belli bir yere defnedilir. Eğer defnedilmeyip açıkta kalacak olursa, kokuşarak çeşitli hastalıkların yayılmasına, sağlığın bozulmasına sebep olur. Nitekim sahabeden Yâlâ b. Mürre şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm ile beraber birkaç sefere çıktım. Ölmüş bir insan cesedineuğrayıpta, gömülmesi için emir vermeden geçip gittiğini görmedim. Gömülmesi gereken o insanın, müslüman veya kâfir olduğunu dahi sormazdı."20
DEFİN maddesine de bak
* Murdar hayvanların leşleri, kuduz köpek ve hastalıklı hayvanların leşleri de sağlığı koruma acısından toprağa gömülür.
KUDUZ maddesine de bak.
Hayvan Sağlığının Korunması:
Hayvanların yemine, suyuna iyi bakmak ve sağlığına dikkat etmek bir görevdir. Çünkü hayvanlar insanların faydası için yaratılmışlardır. Nitekim Sehl b. Hanzala (r.a.)'nın rivayetine göre Peygamber Aleyhis-Selam birdefasındaaçlıktan karnı sırtına yapışmış bir deve gördüğünde: "Konuşmayıp halini arzedemeyen şu hayvanlar hakkında Allah'tan korkunuz! Bunların yemine suyuna iyi bakınız, kuvvetli olarak üzerlerine bininiz, ve semiz olarak kesip yeyiniz!" buyurmuştur. Yine Peygamber Aleyhis-Selam "Atların yelesini, perçemini ve kuyruğunun kıllarını kesmeyiniz! Çünkü kuyruğu ile serinlenir ve zararlı şeyleri kovalar, perçemi ise süsü ve elbisesidir, yelesine gelince orada hayır düğümlenmiştir."
* At cinslerinin tercihi konusunda ise: "Sizlere rengi kırmızı ile siyah arasında, alnı beyaz, ayakları sekili olan (doru) atları veya rengi kırmızı (açıkdoru) alnı beyaz, ayakları sekili yahutta rengi siyah alnı beyaz, ayakları sekili atları tavsiye ederim" buyurmuştur.(E. Davud Cihad H.2454, 2543, 2548)
* İbni Abbas Hz. leri şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm, ruh sahibi bircanlının hedef alınıptaşlanmasını veya oklanmasını; hayvanların kısırlaştırmasını ve birbirleri ile dövüştürülmesini de yasakladı"21 BAYTARLIK md. de bak.
Netice:
İmam Kurtubî, Esmâü'l-HusnâŞer-hinde, Zemahşerî ise Keşşaf Tefsirinde şöyle bir kıssa anlatır: "Hıristiyan bir tabip, Ali b. Hüseyin el-Vâkıdî'ye: "Sizin kitabınız Kuran da tıpla ilgili bir şey yoktur" demiş. Bunu duyan Ali b. Hüseyn: "Yüce Allah tıp ilmini, bizim kitabımızda yarım âyette özetlemiştir" deyince, hıristiyan tabip: "Hangi âyettir?" diye sormuştur. Bunun üzerine Ali b. Hüseyn: "Yiyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz!..." âyetidir, demiştir.
Bu cevabı alan hiristiyan tabip: "Peygamberinizden tıpla ilgili birşey duyulmuş mudur?" diyerek yeni bir söz ortaya atmıştır. Ali b. Hüseyn ise: "Peygamber Aleyhis-Selâm, tıbbi birkaç cümlede özetlemiştir." demiş. Bunun üzerine hıristiyan tabip: "Nedir o cümleler?" diye sormuş. "Mide hastalıkların evidir, perhiz ise tedavinin, ilaçların başıdır. Her vücuda alışık olduğu şeyleri veriniz!" hadisidir, demiştir. Bunun üzerine hıristiyan tabip: "Sizin kitabınız ve peygamberiniz tıp konusunda Câlinus'a birşey bırakmamıştır, demiştir. (ei-Medhai 4/126 ayrıca bak. K Haß 2/214. H. 2320)
* Sahabeden Eş'as b. Kays'ın torunlarından olup Arapların filozofu diye meşhur tabip Ebû Yusuf Yakub b. Ishak el-Kindî (ölüm 236 H.)'nin "Sağlığın Korunması" ile ilgili "Risale fîTedbîri'l-Esıhhâ" adında bir eseri vardır. (I.E. usaybia2/186)
Kaynaklar:
[1]- Zebebî s. 12. [2]- Bağdadî s. 3. [3]- Müslim Kader H. 34; İ. Mâce mukaddime H. 79 [4]- Müsned 5/79. 271; ayrıca bak Nihaye 1/342. 21197. [5]- Nihaye 3/477; Faik 3/146, 4/95; Herevî 1/219. [6]- E. Nuaym vr. 27ab; K. Hafâ 1/132 H. 380; M Hasene vr. 32a Hadis zayıftır. [7]- E Nuaym vr. 27ab; K. Hafâ 1/132; M. Hasene vr. 31b Hadis zayıftır. [8]- E. Davudetime H. 3852; Tırmîzîetime H. 1860-61: I. Mâce etime H. 3297: E Nuaym vr. 26b: i. Sünnî vr 12a. [9]-1. Sünnî vr. 15a; E. Nuaym vr. 32a; Tifaâşî vr. 2 I b: Müntehabü't-Tıbbı'n-Nebevî vr. 14b. [10]- Bağdadî s. 135-36; Şerhu'l-Erbain s. 51; el-Medhal 4/126: E. Nuaym vr. 24b. 26b, 27ob. Müntehabü't-Tıbbı'n-Nebevî vr. I0b-I2a; K. Ummâl8/236I0. [II]- Zehebîs. 220: Bağdadî s. 180. [12]-Müsned 6/122; ayrıca bak. Müsned 61212. [13]- Müsned 6/ 268; Abdürrezzak 7/150: ayrıca bak. Buhârî savm 2/245; nikah 6/152; i. Hibbân 1/318 H. 310; Müsned 2/200. [14]-Müslim savm H. 92; Nesâîsiyam H. 4/1 76: ayrıca bak. Buhârî iman 1/16; teheccüd 2/49, nikah 6/152: savm 2/245_46: enbiya 4/134. edeb 7/103: cezâü's-saydr 2/220: Aynî 3/635-36. 7/422, 10/415-416: Müslim savm H. 177. 181. 182. 186, nikah H. 5. Müsâgât H. 11: i. Mâce Keffâret H. 2134. 2136: E. Davud eymân H. 3300; Muvatta nüzûr H. 6; Abdürrezzak 8/436; Müsned 2/350. 6/40. 176. 181. [15]-Müsned müsâgât H. 9-10; E. Davud eymân H. 3301. [16]-Abdurrezzak 4/521; E. Davud H. 3785. 3787, 3811; Harbî 1/107. 114-116; ayrıca bak. Hâkim büyü 2/34-35, 39; l Mâce zebâyıh H. 3819; S. Kübrâ 91332-34; Müsned 1/226, 339: Nihaye 4/28. [17]- Harbî 1/107. 114-116: M. Sünen 2/250; Hattâbî 2/409. [18]- B Mechûd 16/111. 137; i. Mâcelimü's-Sünen4/307. [I9]-M. Zevâîd Ii287TaberânTnin M. Kebir'inden naklen [20]- Dârekutnî sünen 4/116 H. 41. [21]- S. Kübrâ 10/22-23.
Sağlığın korunması ilâhî bir emirdir. Bütün ilâhîdinler; dini muhafaza, aklı muhafaza, nesli muhafaza, malı muhafaza ve sıhhatin muhafazasında ortak görüşe sahiptirler. Nitekim yüce Rabbimiz Kur'an-ı Kerim'de: "Allah yolunda mallarınızı harcayınız! Ve kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayınız! Davranışlarınızda dürüst olunuz! Çünkü Allah, dürüstleri sever" (Bakara195).
* "Ey iman edenler!... Kendinizi öldürmeyiniz! Şüphesiz ki Allah, sizleri esirgeyicidir" (Nisa 29)
* "Ey Ademoğulları!... Yeyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz! Çünkü Allah, israf edenleri sevmez" buyurmuştur.(Araf 31)
* Çoğu hastalıkların temizliğe dikkat etmemek, çok yemek ve içmekten meydana geldiği tıbben tesbit edilmiş bir gerçek olması sebebiyle Hz. Ali'nin oğlu Hasan (r.a.); tıplailgili bir konuşmasında: "Yüce Allah, tıbbın tamamını yarım âyet içinde özetlemiştir" diyerek, yukarıda mealini verdiğimiz: "Ey Ademoğulları!... Yeyiniz içiniz fakat israf etmeyiniz!. Çünkü Allah, israf edenleri sevmez" âyetini okumuştur."1
Allah'ın emirlerini yerine getirmenin ve yasaklarından sakındıktan sonra, faydası bizzat insanların kendisi için olan şeylerin başında, sağlığın korunması ve hastalıkların tedavi edilmesi gelmektedir. Zira çalışmak ve ibâdet etmek, ancak sağlıklı olmakla mümkündür."2
* Peygamber Aleyhis-Selâm da: "Sağlıklı mümin, hastalıklı mümin-den daha iyi ve Allah'a daha sevimlidir. Her ikisinde de -iman yönünden- hayır, eşitlik vardır. Sana faydalı olan Şeyleri yapmaya çaba göster, gayretli ol! (Sakın) gevşeklik gösterip âciz olma!..." buyurmuştur."3
Sağlık İçin Zararlı ve Tehlikeli Olabilecek Şeylerden Sakınmak:
Yukarıda açıklandığı gibi, sağlığı korumak beş esastan birisidir. Sağlığın korunması için, yenilip içilmesi haram olan maddelerden ölmeyecek kadar yenilmesine müsaade edilmiştir. Hülâsa sağlık için tehlikeli olabilecek bütün şeylerden kaçınmak lazımdır. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Her kim korkuluksuz bir damda yatıp uyurda, geceleyin damdan düşüp ölürse sorumluluğu kendisine aittir. Her kim de fırtınalı bir zamanda deniz yolculuğuna çıkar, fırtınaya yakalanıp ölürse, bunun da sorumluluğu kendisine aittir." buyurmuştur."4
* Yine Peygamber Aleyhis-Selâm, yıkılmaya yüz tutmuş birduvar yanından geçerken, hızlıca yürümeye başlamış: "Yâ Rasûlallah! Buradan niçin hızlı geçtiniz?" diye sorulduğunda ise: "Duvarın yıkılmaya yüz tutmuş olması sebebiyle, ansızın ölmekten korktum" demiştir."5
*Tıbb-ı Nebevîyazarlarından Tabip İbni Kayyim ise bu konuda şunları da ilâve eder: "Dört şey bedeni hasta eder. Çok konuşmak, çok uyumak, çok yemek, cinsî münasebeti çok yapmak. Çok konuşmak, beynin iliğini, özünü azaltıp zayıflatır ve saçları çabucak ağartır. Çok uyku, yüzün rengini sarartır, kalbi kör eder, gözü tahrik edip tembelleştirir, vücutta rutubet meydana getirir. Çok yemek mideyi bozar, vücudun direncini alaztır, yoğun ağrılar ve tedavisi güç hastalıklar meydana getirir. Cinsî münasebeti çok yapmak ise; vücudu yıpratır, kuvvetten düşürür, zayıflatır, bedenin rutubetini kurutur, sinirleri gevşetir, vücutta tıkanıklıklar meydana getirir, zararı bütün vücudu kaplar, özellikle de dimağa büyük zarar verir.'(Vs450-451)
Soğuk ve Sıcaktan Sakınmak:
Aşırı derecede soğuk ve sıcaktan da sakınmak lâzımdır. Nitekim: "Soğuktan ve sıcaktan sakınınız!"6
* "Birçok hastalığın sebebi soğuktur"buyrulmuştur."7
Kirli ve Pis olan Şeylerden Sakınmak:
Yine Peygamber Aleyhis-Selâm:"Her kim elinde et kokusu (bulaşığı) olduğu halde, yıkamadan yatıp uyur, bu sebeple de kendisine bir şey isabet ederse, ancak kendisini suçlasın!" buyurmuştur."8
Saîd İbni Cübeyr de: "Peygamber Aleyhis-Selâm karıncanın ağzı ve ayağı ile taşıdığı şeylerin yenilmesini yasakladı" demiştir."9
Sağlığın korunması için içki içmekten, domuz eti ve murdar ölmüş hayvan eti yemekten, zina ve homoseksüellik gibi çirkin işleri yapmaktan sakınmak lâzımdır. Çünkü bunların yapılması dini yönden haram olduğu gibi, tıbbi yönden de zararlıdır. Zira bunlardan her biri kendi türünde hastalıklar meydana getirir.
Sağlığın Korunması İçin Diğer Bazı Tedbirler:
Temizliğe dikkat etmek, oruç tutmak, namaz kılmak, seyahat etmek, üzüntü ve kederi yok etmeye çalışmak, alışık olduğu şeyler yemek ve içmek, aç karına bal şerbeti içmek, az yemek, mideyi tıka basa doldurmamak, üzüm ve hurma şerbeti içmek, güzel koku kullanmak, yağ sürünmek, göze sürme çekmek, cinsi münasebette bulunmak vs. İşte bu gibi tedbirler, sağlam ve geçerli tedbirlerdir."10
* Yine sağlığı korumak maksadıyla Peygamber Aleyhis-Selâm, sağlıklı olduğu zamanlarda dahi, taze hurma ile acuru, taze hurme ile karpuz veya kavunu birlikte yemişlerdir. Kendisi az yer, sıcak günlerde öğle namazını, sıcağın tesiri kırılıncaya kadar tehir eder, yağmurlu günlerde öğle ile ikindi, akşam ilede yatsı namazını birleştirir (cem), kuru üzüm veya hurma hoşafı içerler, sağlığı korumak için daha birçok şeyler yaparlardı. Hastalandığı zaman ise, tedavi olmayı ihmal etmezdi. Nitekim eşi Aişe (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm'ın hastalığı ağırlaşınca (tedavi maksadıyla etraftan) Arap ve Acem'den tabipler gelmeye başladılar. Onlar ilaç tavsiye ediyorlar, biz de tavsiye edilen ilaçları uyguluyorduk."11
Sağlığın Korunması Açısından Aşırı İbâdet Etmek de Yasaklanmıştır:
Hz. Aişe (r.a.) demiştir ki: "Bazı kimseler pekçok ibâdet etmeye gayret gösteriyordu. Peygamber Aleyhis-Selâm bunların böyle yapmalarını hoş karşılamıyarak: "Allah'ayemin ederim ki, içinizde Allah'ı lâyıkı üzere bilen ancak benim. O'ndan en çok korkan da benim! Sizlere gücünüzün yettiği kadar ibâdet etmenizi tavsiye ederim. Çünkü siz usanmadıkça, Allah usanmaz" buyurdu."12
Yine Hz.Aişe şöyle der: "Bir defasında Osman İbni Maz'unun eşi Havle yanıma gelmişti. Peygamber Aleyhis-Selâm, Havle'nin üzgün ve perişanlığını görünce, bana: "Bu kadının perişanlığı nedir?" diye sordu. Ben de: "Kocası olmayan bir kadındır. Kocası gündüzleri oruç tutuyor, geceleri de namaz kılıyor. Bu sebeple kadıncağız sanki kocası olmayan bir kadın gibidir. Böylece kendisini salıvermiş ve perişanlamıştır" dedim. Peygamber Aleyhis-Selâm, Osman'a haber gönderdi. Geldiğinde: "Ey Osman! Sünnetimden vaz mı geçtin?" buyurdu. Osman ise: "Hayır ya Rasûlallah! Ancak senin sünnetine uymayı arzu ederim" dedi. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Öyle ise ben (bir peygamber olarak) hem uyurum, hem namaz kılarım, hem oruç tutarım, hem iftar ederim, hem de kadınlarımla yatıp kalkarım. Ey Osman! Allah'tan kork! Hanımının sende hakkı vardır, misafirlerinin sende hakkı vardır, kendi vücudunun sende hakkı vardır. Bazen oruç tut, bazan ye! Bazan namaz kıl, bazan da uyu!" buyurdu."13
Yine Peygamber Aleyhis-Selâm bir yolculuğu sırasında, ağaç gölgesinde gölgelenmekte olan ve üzerine su serpilen bir kimseye uğradı da: "Bu arkadaşınıza ne oldu?" diye sordu. Yanındakiler: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu kimse oruçludur (bu sebeple biraz rahatsızlaştı)" dediler. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Yolculukta oruç tutmak mecburi değildir. Yüce Allah yolculukta oruç tutmamanıza izin vermiştir. Durum böyle olunca Allah'ın iznini kabul ediniz, sizlere bağışladığı ruhsatı benimseyiniz!" buyurmuştur."14
* Enes İbni Mâlik (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm, iki oğlunun kolları arasındayürüyen ihtiyar bir kimse gördü de: "Bu adam niçin böyle yürüyor?" diye sordu. Oradakiler: "Kâbeye kadar yürüyerek gitmeyi adamış" dediler. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Bu kimsenin nefsine eziyet vermesine Allah'ın ihtiyacı yoktur" buyurdu ve hayvanına binmesi için emir verdi."15
Pislik Yiyen Hayvanların Eti ve Sütlerinin Durumu (Cellâle):
"İbni Ömer ve İbni Abbas Hz. lerinin rivayetine göre Peygamber Aleyhis-Selâm; pislik yiyen ve yalayan hayvanların etlerinin yenilmesini, sütlerinin içilmesini, üzerine binil-mesini, sırtında yiyecek maddeleri taşınmasını yasaklamşıtır."16
* Hayvan pislik yediği zaman eti, sütü ve teri kötü kokmaya başlar. Hatta insan böyle bir hayvana bindiği zaman, hayvanın pis terinden binen kimseye bulaşır veya kötü kokuyu duyar, hisseder. Eti ve sütü de kötü kokmaya başlar, yenildiği veya içildiği zaman bu koku hissedilir. Nitekim Hz. Ömer, Medine'den Mekke'ye geldiğinde, Amr'ın kölesi Necde'nin devesinin pislikyaladığı kendisine duyurulunca; sahibine haber göndererek, bu deveyi haremden (harem sınırları içinden) dışarı çıkartmasını, hayvanın bu alışkanlığı unutup, et ve sütünün temizlenmesini tavsiye etmiştir. Sahibi tarafından: "Biz bu deve ile odun topluyoruz, bu deveye ihtiyacımız vardır"denilmesi üzerine Hz. Ömer: "Öyle ise bu devenin üzerine binerek Hac ve Umre yapma!" diyerek, kalabalık içine girmemesini tavsiye etmiştir"17
Pislik yiyen veya yalayan hayvanların et ve sütlerinin yenilmesi, üzerine binilmesi ve sırtında yük taşımasının da sakıncalı olduğu görüşünü kabul eden İslâm âlimleri; pislik yiyen hayvan deve ise 40 gün, sığır cinsinden ise 20 gün, koyun ve keçi ise 10 gün, tavuk ve horoz ise 3 gün evde hapsedildikten sonra etleri yenilebilir ve sütleri içilebilir" demişlerdir."18
Yine İbni Abbas (r.a.) şöyle bir hadise anlatır: "Ben, yağfur isimli merkep üzerinde Peygamber Aleyhis-Selâm'ın terkisinde idim. Bu esnada terledim. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm, gusletmemi emretti."19
İnsan Nâşı veya Hayvan Leşlerinin Gömülmesi:
İnsan en şerefli bir varlık olduğu için, ona verilen değerveduyulan saygıdan dolayı onun nâşı açıkta bırakılmayarak belli bir yere defnedilir. Eğer defnedilmeyip açıkta kalacak olursa, kokuşarak çeşitli hastalıkların yayılmasına, sağlığın bozulmasına sebep olur. Nitekim sahabeden Yâlâ b. Mürre şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm ile beraber birkaç sefere çıktım. Ölmüş bir insan cesedineuğrayıpta, gömülmesi için emir vermeden geçip gittiğini görmedim. Gömülmesi gereken o insanın, müslüman veya kâfir olduğunu dahi sormazdı."20
DEFİN maddesine de bak
* Murdar hayvanların leşleri, kuduz köpek ve hastalıklı hayvanların leşleri de sağlığı koruma acısından toprağa gömülür.
KUDUZ maddesine de bak.
Hayvan Sağlığının Korunması:
Hayvanların yemine, suyuna iyi bakmak ve sağlığına dikkat etmek bir görevdir. Çünkü hayvanlar insanların faydası için yaratılmışlardır. Nitekim Sehl b. Hanzala (r.a.)'nın rivayetine göre Peygamber Aleyhis-Selam birdefasındaaçlıktan karnı sırtına yapışmış bir deve gördüğünde: "Konuşmayıp halini arzedemeyen şu hayvanlar hakkında Allah'tan korkunuz! Bunların yemine suyuna iyi bakınız, kuvvetli olarak üzerlerine bininiz, ve semiz olarak kesip yeyiniz!" buyurmuştur. Yine Peygamber Aleyhis-Selam "Atların yelesini, perçemini ve kuyruğunun kıllarını kesmeyiniz! Çünkü kuyruğu ile serinlenir ve zararlı şeyleri kovalar, perçemi ise süsü ve elbisesidir, yelesine gelince orada hayır düğümlenmiştir."
* At cinslerinin tercihi konusunda ise: "Sizlere rengi kırmızı ile siyah arasında, alnı beyaz, ayakları sekili olan (doru) atları veya rengi kırmızı (açıkdoru) alnı beyaz, ayakları sekili yahutta rengi siyah alnı beyaz, ayakları sekili atları tavsiye ederim" buyurmuştur.(E. Davud Cihad H.2454, 2543, 2548)
* İbni Abbas Hz. leri şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm, ruh sahibi bircanlının hedef alınıptaşlanmasını veya oklanmasını; hayvanların kısırlaştırmasını ve birbirleri ile dövüştürülmesini de yasakladı"21 BAYTARLIK md. de bak.
Netice:
İmam Kurtubî, Esmâü'l-HusnâŞer-hinde, Zemahşerî ise Keşşaf Tefsirinde şöyle bir kıssa anlatır: "Hıristiyan bir tabip, Ali b. Hüseyin el-Vâkıdî'ye: "Sizin kitabınız Kuran da tıpla ilgili bir şey yoktur" demiş. Bunu duyan Ali b. Hüseyn: "Yüce Allah tıp ilmini, bizim kitabımızda yarım âyette özetlemiştir" deyince, hıristiyan tabip: "Hangi âyettir?" diye sormuştur. Bunun üzerine Ali b. Hüseyn: "Yiyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz!..." âyetidir, demiştir.
Bu cevabı alan hiristiyan tabip: "Peygamberinizden tıpla ilgili birşey duyulmuş mudur?" diyerek yeni bir söz ortaya atmıştır. Ali b. Hüseyn ise: "Peygamber Aleyhis-Selâm, tıbbi birkaç cümlede özetlemiştir." demiş. Bunun üzerine hıristiyan tabip: "Nedir o cümleler?" diye sormuş. "Mide hastalıkların evidir, perhiz ise tedavinin, ilaçların başıdır. Her vücuda alışık olduğu şeyleri veriniz!" hadisidir, demiştir. Bunun üzerine hıristiyan tabip: "Sizin kitabınız ve peygamberiniz tıp konusunda Câlinus'a birşey bırakmamıştır, demiştir. (ei-Medhai 4/126 ayrıca bak. K Haß 2/214. H. 2320)
* Sahabeden Eş'as b. Kays'ın torunlarından olup Arapların filozofu diye meşhur tabip Ebû Yusuf Yakub b. Ishak el-Kindî (ölüm 236 H.)'nin "Sağlığın Korunması" ile ilgili "Risale fîTedbîri'l-Esıhhâ" adında bir eseri vardır. (I.E. usaybia2/186)
Kaynaklar:
[1]- Zebebî s. 12. [2]- Bağdadî s. 3. [3]- Müslim Kader H. 34; İ. Mâce mukaddime H. 79 [4]- Müsned 5/79. 271; ayrıca bak Nihaye 1/342. 21197. [5]- Nihaye 3/477; Faik 3/146, 4/95; Herevî 1/219. [6]- E. Nuaym vr. 27ab; K. Hafâ 1/132 H. 380; M Hasene vr. 32a Hadis zayıftır. [7]- E Nuaym vr. 27ab; K. Hafâ 1/132; M. Hasene vr. 31b Hadis zayıftır. [8]- E. Davudetime H. 3852; Tırmîzîetime H. 1860-61: I. Mâce etime H. 3297: E Nuaym vr. 26b: i. Sünnî vr 12a. [9]-1. Sünnî vr. 15a; E. Nuaym vr. 32a; Tifaâşî vr. 2 I b: Müntehabü't-Tıbbı'n-Nebevî vr. 14b. [10]- Bağdadî s. 135-36; Şerhu'l-Erbain s. 51; el-Medhal 4/126: E. Nuaym vr. 24b. 26b, 27ob. Müntehabü't-Tıbbı'n-Nebevî vr. I0b-I2a; K. Ummâl8/236I0. [II]- Zehebîs. 220: Bağdadî s. 180. [12]-Müsned 6/122; ayrıca bak. Müsned 61212. [13]- Müsned 6/ 268; Abdürrezzak 7/150: ayrıca bak. Buhârî savm 2/245; nikah 6/152; i. Hibbân 1/318 H. 310; Müsned 2/200. [14]-Müslim savm H. 92; Nesâîsiyam H. 4/1 76: ayrıca bak. Buhârî iman 1/16; teheccüd 2/49, nikah 6/152: savm 2/245_46: enbiya 4/134. edeb 7/103: cezâü's-saydr 2/220: Aynî 3/635-36. 7/422, 10/415-416: Müslim savm H. 177. 181. 182. 186, nikah H. 5. Müsâgât H. 11: i. Mâce Keffâret H. 2134. 2136: E. Davud eymân H. 3300; Muvatta nüzûr H. 6; Abdürrezzak 8/436; Müsned 2/350. 6/40. 176. 181. [15]-Müsned müsâgât H. 9-10; E. Davud eymân H. 3301. [16]-Abdurrezzak 4/521; E. Davud H. 3785. 3787, 3811; Harbî 1/107. 114-116; ayrıca bak. Hâkim büyü 2/34-35, 39; l Mâce zebâyıh H. 3819; S. Kübrâ 91332-34; Müsned 1/226, 339: Nihaye 4/28. [17]- Harbî 1/107. 114-116: M. Sünen 2/250; Hattâbî 2/409. [18]- B Mechûd 16/111. 137; i. Mâcelimü's-Sünen4/307. [I9]-M. Zevâîd Ii287TaberânTnin M. Kebir'inden naklen [20]- Dârekutnî sünen 4/116 H. 41. [21]- S. Kübrâ 10/22-23.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
