Vücutta Hücre Kütlesinin Azalması
Vücutta Hücre Kütlesinin Azalması : Travma nedeni ile hücre protoplazmasında lysis (erime) meydana gelir. Hücrede meydana gelen bu erime olayının ürünleri, ekstrasellüler sıvıya geçer. Erime olayında en fazla zarar gören doku kütlesi iskelet adalesidir. Kanda ve idrarda kreatin miktarlarının travmadan sonra artması bunun bir göstergesidir.Hücre protoplazmasının ekstrasellüler sıvıya karışması ve sonrada idrarla atılması bazı olayların meydana gelmesine yol açar:
1. Azot dengesinin negatif durum alması: Normalde gaita ile günde 2-3 gr, idrar ile 11-17 gr. üre (nitrojen) çıkarılır. Fakat orta dereceli bir travamada aülan günlük miktar toplam 30-50 gr' a kadar çıkar ki bu 220-250 gr. proteine tekabül eder. Bu da yaklaşık 750 gr'lık bir adale kütlesinin kaybı demektir.lgr. Nitrojen = 6 gr. Adale proteini= 30 gr. Adale kütlesi demektir. Sağlıklı bir kişinin günlük protein ihtiyacı ise 80-120 gr. dır.
2. Karbonhidrat niteliği taşımayan kaynaklardan glikoz yapmaya başlanır.
3. Travmadan sonra vücudun kas proteini sentezleyebilme yeteneğinde azalma olur.
4. Hücre içi elektrolitlerin (özellikle K+, PO4 ve SO4) ekstrasellüler kompartımana kaybı ve böbrek ile aülımı söz konusudur.
5. Adalede bulunan ksantin maddelerinin (kreatin, kreatinin, ürik asit) idrarla atılımı artar.
Ekstrasellüler sıvının korunması
1. ADH salgılanır
Vücut su kaybettiğinde sıvıların konsantrasyonu yükselir ve supraoptik nukleus uyarılır. Buradan doğan impulslar Hipofiz arka lobuna (nörohi- pofiz) iletilerek ADH salgılatılır. Total vücut kan miktarının % 10'luk kaybı orta dereceli bir ADH salınımına yol açarken, % 25'lik kayıp ADH yapımını 50 misli arttırmaktadır. ADH kan yolu ile böbreklere gelir, toplama kanalları ve tubullerin suya karşı permeabimitelerini arttırır. Böy- lece suyun geri emelimi sağlanarak, su vücutta tutulmuş olur. Elektrolitler idrarla atılırken su geri emilir. Böylece ekstrasellüler sıvı dilüe olur ve supraoptik nukleuslann stimülasyonu sona erer.
Diğer taraftan;
- Atriumlardaki basıncın düşmesi ve atriumlardaki gerilme reseptörlerinin uyarılması,
- Karotis, Aorta ve Pulmoner bölgelerdeki Baroreseptörlerin uyarılması
ADH salımmını stimüle eder. Bu da arterioller üzerinde vazokonstrük- tör etki yapar.Travma, ağrı, anksiete, morfin, nikotin ve trankilizanlar ADH salgısını arttıran diğer sebepler arasında sayılabilir.
2. Aldosteron salgılanır
Adrenal korteksten salınan ve bir mineralokortikoid olan Aldosteron sekresyonunun düzenlenmesi şu faktörlerin etkisi altındadır:
1. Ekstrasellüler sıvının Potasyum iyon konsantrasyonu: K+ iyon konsantrasyonunda 1 mEq/lt lik bir yükselme, aldosteron sekresyon hızını 3 misli arttırır. Böylece böbreklerden K+ atılımı hızlanır ve potasyum iyon konsantrasyonu normale döner.
2. Renin-Anjiotensin sistemi
3. Vücutta bulunan Na+ miktarı: Vücut sıvılarında sodyum konsantrasyonunun düşmesi aldosteron sekresyonunu arttırır. Çünkü:
-Na+ azalması demek ekstrasellüler sıvının azalması demektir. Bu da kalbe dönüşü ve renal kan akımını düşürür. Buna bağlı olarak anjiotensin yapımı artar, bu da aldosteron salgılatır.
-Na+ eksikliği böbreklerde K+ retansiyonuna yol açar. Bu da aldosteron sekresyonunu arttırır.
-Na+ eksikliği zona glomeruloza hücrelerini doğrudan uyararak aldosteron salgısını arttırır.
Aldosteron böbrek distal tubulus, toplayıcı tubulus ve toplayıcı kanal çeperinden Na+ ve K+ transportunu sağlar. Yani Sodyum' u absorbe ederken, Potasyum' u idrara verir. Böylece Sodyum ekstrasellüler sıvılarda tutulurken, Potasyum idrarla atılmış olur. Aldosteron daha az ölçüde Hidrojen iyonlarının transportunda da etkilidir.
- Plazma Aldosteron seviyesinin yükselmesi, idrarla atılan Sodyumu birkaç mg. a kadar indirebilir. Potasyum kaybını ise bir kaç misli arttırabilir.
- Tersine Aldosteron yokluğunda Na+ atımı günde 20 mg. a kadar (yanitotal Sodyumun 1/5'i) çıkabilir.
* Aldosteron' un Na+ tutmasının bir manâsı da suyun tutulması ve eks- trasellüler sıvı hacminin arttırılması demektir. Bu çerçevede travamada Aldosteron yapımının artması vücut suyunun tutulabilmesi açısından hayati önem arzetmektedir.
3. Renin-Anjiotensin mekanizması çalışır
- Renin - Anjiotensin etkisi ile —> Sodyum ve su tutulurken Potasyum kaybedilir.
Renin' in etkileri:
1. Efferent (götürücü) arteriolde vazospazm yapar. Kan daha çok glome- rullerde kalır ve geri emilime fırsat tanınır. Böylece daha fazla su tutulmuş olur.
2. Periferde vazokonstrüksiyon yapar, ekstrasellüler sıvı korunmaya çalışılır.
3. Sürrenal korteksten aldosteron saliminim stimüle eder. Önce ekstrasellüler kompartmanı korumaya faydalı olan hu mekanizma, uzun sürerse (IV mayi verilmezse), bu uzun süreli vazokonstrüksiyon böbrekte tubııler harabiyete yol açarak ATN gelişmesine yol açar.
Bu mekanizmalar ile organizmanın kimyasal bileşimi muhafaza edilmeye çalışılır. Hücre protoplazmasının erimesi nedeni ile vücuttaki hücre kütlesinde azalma meydana gelirken, organizma ekstrasellüler sıvının korunması ve böylelikle de kan ve plazma hacimlerinin eskisi gibi devam ettirilebilmesi konusunda bir çok mekanizmalardan faydalanmaya çalışır. Bunların içinde en önemli olanı Na+ tutma gayretleridir. Çünkü Na+ ekstrasellüler kompartmanın su tutan iyonudur.
Bunun için:
- İdrar Na+ yoğunluğunda azalma
- idrar ile atılan Na+miktarında azalma
- Tükrük ve terdeki Na+ miktarında azalma
- Incebarsaklardan (özellikle distal ileumdan) Na+ emiliminde artma gibi olaylar meydana gelir.
* Serum Na+ ' unun azalması sürrenal korteksten aldosteron salınımını arttırır.
* Hiperosmolar idrar —> Hipofizde supraoplik çekirdek uyarılır. Hipotansiyon —> Baroreseptörler uyarılır —> ADH salgılanır.
* Vücutta su tutma konusundaki eğilim (antidiürez), distal tubuluslarda suyun geri emiliminin artması ile sağlanır. Bunun sonucunda sodyumu düşük, osmolaritesi yüksek, artık maddelerden zengin (üre, PO4, K+ ) bir idrar çıkartılır.
* Travma sonrası vücutta Sodyum-Potasyum, Sodyum-Hidrojen arasında şöyle bir ilişki vardır: Sodyum tutuldukça K+ ve Hidrojen iyonları atılmakta Bikarbonat tutulmakta ve böylece ekstrasellüler sıvıda Alka- ioz baş göstermektedir. Tersi durumda ise, Na+ atılıp, K+ ve Hidrojen tutulursa ekstrasellüler sıvıda Asidoz meydana gelir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
