Ağır Metaller Vücuttan Nasıl Atılır?

Ağır Metaller Vücuttan Nasıl Atılır? : Ağır metaller, yüksek yoğunluklu metallerden olup düşük konsantrasyonlarda zehirleme etkisi bulunan elementlerdir. Gıdalar insan vücuduna , içme suyu ve hava yolu ile girerler. Bakır, selenyum, çinko, demir gibi bazı ağır metaller ise vücutta eser olarak bulunurlar ve metabolizma faaliyetlerinin sürdürülmesi için elzemdirler. Ancak yoğun konsantrasyonlarda alınmaları halinde toksik olabilirler. (Kimyasal maddelerin organizmada oluşturduğu hasar toksisite olarak adlandırılır.)Bu metaller özellikle tekstil, boya, ambalaj sanayinde kullanılır, fabrikalardan çıkan duman ve çeşitli atıklar yoluyla hava, toprak ve suya karışır, büyük oranda çevre kirliliği meydana getirir. Ağır metallerden kaynaklanan gıda zehirlenmeleri nadirdir. Çoğunlukla zehirlenmeler çevresel kirlenmeden kaynaklanır.

Alüminyum (Al): Yerkabuğunda en sık rastlanan elementlerden olan alüminyum, en fazla kullanılan metallerden birisidir. Bu gerçeklerden dolayı, alüminyum genel olarak zararsız bir bileşen olarak bilinmektedir. Fakat yüksek konsantrasyonlarına maruz kalındığında, sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir.Alüminyum, gıdalar, soluma ve deri teması yollarıyla vücuda alınır.

Maruz kalma yolları: Alüminyum mutfak kapları, alüminyum folyolar, anti-asit ilaçlar, deodorantlar, konserve edilmiş asidik yiyecekler, gıda ek ürünleri, rujlar, diyare ve hemoroid ilaçları gibi bazı ilaçlar, işlenmiş peynir, yumuşatılmış su, musluk suyu vasıtasıyla vücuda alınabilir.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Alüminyumun yüksek konsantrasyonlarının uzun süreli alımları, merkezi sinir sistemine zarar, demons (ileri yaşlarda görülen hafıza kaybı, bazı zihinsel işlevleri yerine getirememe şeklinde seyreden bir rahatsızlık), hafıza kaybı, halsizlik, titreme gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Son dönemde yapılan araştırmalar alüminyumun Alzheimer, Parkinson, bunama, hareketlerde koordinasyon kaybı, kelimeleri düzgün telaffuz edememe gibi nörolojik problemlerin oluşumunda çok büyük katkısı olduğunu ortaya koymuştur.Alüminyum ürünleri, İARC (Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı) tarafından insanlarda kansere sebep olduğu kanıtlanmış Grupl sınıfında yer almaktadır.

Altın (Au): Altın, reaktif olmayan bir soy metaldir. Altının deri reaksiyonları ve alerjileri hariç herhangi bir toksik etkisi açıklanmamıştır.Altın, gıdalarda El 75 olarak bilinen, yüzey renklendiricisi olarak kullanılmaktadır.

Antimon (Sb): Antimon, çevrede doğal olarak bulunur. Birçok endüstride kullanılmaktadır.€1

Maruz kalma yolları: İnsanlar antimona hava, su ve gıda yoluyla maruz kalabilirler. Ayrıca toprakla, suyla ve antimonlu bileşiklerle deri teması ile de maruz kalınabilir,

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Akciğer hastalıkları, kalp sorunları, ishal, ciddi kusma ve mide ülseri gibi rahatsızlıklara sebep olur.

Arsenik (As): Arsenik, bulunabilen en toksik elementlerden bir tanesidir. İnsanlar arseniğe gıdalar, su ve hava yolu ile maruz kalabilirler. Ayrıca, arsenik içeren toprak veya su ile deri teması yolu ile de maruz kalınabilir. Tabiatta organik ve inorganik olmak üzere iki şekildedir. Organik formu zararsızken inorganik formu zararlıdır.Gıdalardaki arsenik miktarı düşüktür. Fakat balıklarda ve deniz mahsullerindeki arsenik miktarı yüksek olabilir, çünkü balıklar yaşadıkları sulardaki arseniği absorbe ederler. Buradaki arsenik oldukçazararsız olan organik formudur, fakat arseniğin inorganik formunu önemli miktarlarda içeren balıklar, insan sağlığı için tehlikeli olabilir.

Maruz kalma yolları: Zararlılarla (fare, böcek, vs) mücadele için kullanılan kimyasallar, ahşap koruyucuları ve boyalarda arsenik kullanılır.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Güçlü bir kanserojen olan arsenik, bağırsaklar, karaciğer, cilt ve sinir sistemi üzerinde tahribata neden olur.

Bakır (Cu) : insanlar bakırı endüstride ve tarımda yaygın bir şekilde kullanırlar. Bakır üretimi son on yılda çok gelişmiştir ve buna bağlı olarak doğadaki bakır miktarı artmıştır.Bakır, çeşitli gıdalarda, içme suyunda ve havada bulunabilir. Bundan dolayı her gün yiyerek, içerek ve soluyarak önemli bir miktar bakırı vücudumuza alırız. Bakırın absorbsiyonu gereklidir, çünkü bakır insan sağlığı için gerekli olan bir iz elementtir. Karaciğerde depolanan bakır, vücut dokusunun yeniden oluşması için gerekli enzimlerin yapımında oldukça önemli bir rol oynar. Hemoglobine bağlı demirin korunması ve vücuttaki C vitamininin kullanılabilmesi için gereklidir. Ayrıca bakır, beyin sinirleri ve bağ dokusu için de oldukça önemlidir. Cildimizi oluşturan esas madde olan kollojenin oluşumu için gerekli olan mineraldir.Bu elementin eksikliğinde, kansızlık, cilt ve kemik kusurları ve zeka gelişme bozuklukları, saç dökülmesi, yetişkinlerde anormal kalp ritmi görülür. Bakır yetersizliğinin erken bulgularından bir tanesi de osteoporozdur. Sık olarak demir eksikliği ile beraber görülen bakır eksikliği halsizlik,solunum güçlüğü ve ödem yaratabilir. Büyümede yavaşlama görülür.Sakatatlar, balık, kabuklu hayvanlar, fındık, zeytin ve kurutulmuş meyveler bakır bakımından zengindir.

Maruz kalma yolları: insanlar yüksek konsantrasyonlarda bakırı idare edebilmelerine rağmen, çok fazla bakır önemli sağlık problemlerine yol açabilir. Çoğu bakır bileşiği ya su tortusuna ya da toprak parçacıklarına yerleşip bağlanır. Çözünür bakır bileşikleri insan sağlığı için en büyük tehdidi oluşturmaktadır. Genellikle doğada, suda çözünen bakır bileşiklerinin tarım uygulamalarında kullanımı sonucu ortaya çıkmaktadır. Bakırdan yapılan su tesisatına sahip evlerde yaşayan kişiler çoğu kişiye oranla daha fazla bakıra maruz kalmaktadırlar; çünkü bakır, korozyona uğramış borulardan içme suyuna geçmektedir.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Bakıra uzun süreli maruz kalma burun, ağız ve göz tahrişine ve baş ağrılarına, karın ağrılarına, baş dönmesine, kusmaya ve ishale neden olmaktadır. Bakırın kasten yüksek miktarda alımı karaciğer hasarlarına ve hatta ölüme bile neden olabilir.

Baryum (Ba): Baryumun doğada, doğal olarak bulunma seviyesi oldukça düşüktür. Yüksek miktarlardaki baryum sadece toprakta ve fındık, fıstık, deniz yosunu, balık gibi gıdalarda ve bazı bitkilerde bulunur. Gıdalarda ve sularda bulunan baryum miktarı genellikle bir sağlık riskine neden olacak kadar yüksek değildir.

Maruz kalma yolları: Tehlikeli atık bölgelerinin çoğu belirli bir miktar baryum içermektedir. Bu bölgelere yakın yerlerde yaşayan kişiler tehlikeli düzeyde baryuma maruz kalabilirler. Baryumla kirlenmiş havanın solunması, toprağın ve bitkilerin yenmesi ile baryuma maruz kalınır. Ayrıca deri teması ile de oluşmaktadır.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Baryumun sağlık etkileri suda çözünebilirliği ile alakalıdır. Suda çözünen baryum bileşiği insan sağlığı için zararlı olabilmektedir. Suda çözünen baryumun çok yüksek miktarlarda alınması felce ve hatta bazı durumlarda ölümlere bile neden olabilmektedir.Suda çözünen baryumun az miktarda alınması, nefes alıp vermede zorluğa, kan basıncının artmasına, kalp ritmi değişikliklerine, mide tahrişine, kas güçsüzlüğüne, sinir reflekslerinde değişikliklere, beyinde ve karaciğerde şişkinliğe, böbrek ve kalp rahatsızlıklarına neden olabilmektedir.

Bizmut (Bi): Endüstriyel olarak ağır metaller içinde en az toksik olanlar arasında kabul edilmiştir.O Maruz kalma yollan: Dövülebilir demir üretiminde, yangın de- dektörlerinde ve yangın söndürücülerde, ilaç ve kozmetik sanayisinde kullanılır.# Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Bizmut ve tuzları böbrek rahatsızlıklarına neden olabilir ve bu rahatsızlıkların derecesi genellikle hafiftir. Yüksek dozları ölümcül olabilir.Gıdalardan kaynaklanan bizmut toksisîtesi henüz tanımlanmamıştır.

Cıva (Hg): Cıva, çevrede doğal olarak bulunan bir elementtir. Metal formunda, cıva tuzu veya organik cıva bileşikleri halinde bulunabilir.

Maruz kalma yolları: Metalik cıva çeşitli ev eşyalarında; barometrelerde, termometrelerde ve floresan lambalarda kullanılır. Bu aletlerde bulunan cıva haznelerinde kapalı bir şekilde bulunduğundan tehlikesizdir ve sağlık problemi oluşturmaz. Fakat termometre kırıldığında buharlaşan cıvanın solunmasıyla ciddi oranda cıvaya maruz kalınabilir. Cıva gıdalarda doğal olarak bulunmaz. Fakat insanlar tarafından tüketilen balık gibi gıdalar yoluyla besin zinciri içerisinde kendilerine yer bulur ve yayılabilirler. Balıktaki cıva konsantrasyonu, içinde yaşadığı suda bulunan cıva konsantrasyonundan daha fazladır. Tarlalardaki çevresel kirlenmeden dolayı et önemli miktarda cıva ihtiva edebilir. Bitkisel ürünlerde cıva bulunmaz, fakat tarımsal uygulamalaresnasında cıva içeren spreylerin kullanılmasıyla sebzelerden ve diğer ürünlerden insan vücuduna taşınabilir.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Cıva, sinir, beyin ve böbrek zedelenmeleri, akciğer tahrişi, göz tahrişi, deri dökülmesi, kusma ve ishal gibi zararlı etkilere neden olabilir.Gıdalara bağlı cıva zehirlenmesi çok nadir olmakla beraber, cıvadan kaynaklanan zehirlenmeler çevre kirliliğine bağlıdır.

Demir (Fe): Yeryüzünde en çok rastlanan ağır metal demirdir; ama bu durumun insan sağlığına herhangi bir katkısı olmaz. Çünkü demir besinlerle vücuda alınır ve besinlerde proteinlere bağlı organik kompleksler biçiminde bulunur. Midede hidroklorik asitle karşılaştığında da ancak emilmeye uygun bir biçime dönüşür. Dünya nüfusunun en azından yarısında demir eksikliği vardır, bu eksiklikten kaynaklanan kansızlıkların %80 kadarı ise anemi olarak adlandırılır.Sporda, gebelikte, adet kanamalarında, bazı belirli hastalıklarda ve çocuğun gelişme çağında demir ihtiyacı artış gösterir ve demir eksikliği riski yine yükselir. Demir eksikliği bağışıklık sistemimizi kesinlikle etkilemez. Çünkü bakterilerin büyük bir bölümünün en önemli besin maddesi demirdir. Başka bir deyişle: Demir eksikliği olan kişiler belirli bir ölçüde enfeksiyonlara karşı koruma altında sayılabilir, çünkü zararlı mikroorganizmalar o kişilerde pek az besin maddesi bulabilirler.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Fazla demir alımı kalbi zorlayarak kalp krizi riskini artırır.

Kadmiyum (Cd): Kadmiyum en çok yer kabuğunda, çinko ile kombinasyon halinde bulunur. Ayrıca endüstrilerde çinko, kurşun ve bakır ekstraksiyonunun kaçınılmaz yan ürünüdür. Daha sonra doğaya başlıca toprak yolu ile girmektedir çünkü gübre ve pestisit- lerde bulunmaktadır.

Maruz kalma yolları: Kadmiyumun insanlar tarafından başlıca gıdalar yoluyla alınmaktadır. Kadmiyum bakımından zengin gıdalar (karaciğer, mantar, kabuklu deniz ürünleri, midye, kakao tozu ve deniz yosunu) insan vücudunda kadmiyum konsantrasyonunu oldukça arttırabilir. İnsanlar sigara içtiklerinde, yüksek miktarda kadmiyuma maruz kalırlar. Tütün dumanı, kadmiyumu akciğerlere taşır. Kan da vücudun diğer kısımlarına taşır. Vücudun bu kısımlarında toksik etkiye neden olabilir.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: insanlar kadmiyumu soluduklarında, ciddi olarak akciğerlere zarar verebilir. Hatta bu ölüme bile neden olabilir. Kadmiyum, böbrek, ishal, karın ağrıları ve ciddi kusma, kemik kırılması, üreme bozuklukları, merkezi sinir sisteminde hasar, bağışıklık sisteminde hasar, psikolojik bozukluklar gibi rahatsızlıklara sebep olabilmektedir.Gıdalardan gelen kadmiyum toksisitesi nadirdir genellikle çevresel kirlenmeden veya kadmiyum miktarı yüksek gıdaların sürekli aliminden sonra meydana gelmektedir.

Kalay (Sn): Kalay çeşitli organik maddelerde kullanılır. Organik kalay bağları insanlar için en tehlikeli olan kalay formlarıdır. Kalay bileşikleri tarım alanında, plastik endüstrisi, boya endüstrisi gibi bir çok endüstri alanında kullanılır. Organik kalay maddelerinin kullanıldığı alanların sayısı her geçen gün artmaktadır.Organik kalay maddelerinin etkileri, bulunduğu maddenin çeşidine ve etki altında kalan organizmaya bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir. Trietil kalay insanlar için en tehlikeli olan organik kalay maddesidir.

Maruz kalma yollan: insanlar kalay bağlarını gıdalarla, solu- | numla ve deri yoluyla alabilirler.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Göz ve cilt tahrişleri, baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı ve baş dönmesi, şiddetli terleme, nefes darlığı, idrara çıkma problemleri şeklinde sıralanabilir. Uzun dönemde ise, depresyon, karaciğer hasarları, bağışıklık sis-teminde bozulma, genetik bozulma, kırmızı kan hücrelerinin eksikliği, beyin zedelenmesi, asabiyet, uyku bozukluğu, unutkanlık ve baş ağrılarına neden olur.Pek çok ağır metalde olduğu gibi gıdalardan kaynaklanan kalay zehirlenmeleri çok nadirdir ve sadece çevresel kirliliklerden sonra meydana gelir.

Krom (Cr): 3 ana şekilde(Krom 0, Krom III, Krom VI) bulunabilen krom bileşiklerinden Krom III bileşikleri, vücut için eser miktarlarda alınması gerekli elementlerdir. Diğer formlardaki kroma vücudun ihtiyacı yoktur. Krom miktarı hava ve suda genellikle düşüktür. Fakat kuyu suları tehlikeli olan kromVI'yı (hekzavalent krom) içerebilirler.

Maruz kalma yolları: insanlar soluma yoluyla, yeme, içme ve deri teması ile kroma maruz kalmaktadırlar. Çoğu insan için kromlll içeren gıdayı yemek, kromu yüksek miktarda alma yoludur. Kromlll birçok sebzede, meyvede, ette, mayada ve tahılda doğal olarak bulunmaktadır. Gıda hazırlama ve depolamada kullanılan çeşitli yollar, gıdanın krom içeriklerini değiştirebilir. Eğer gıda çelik tank veya kutularda depolanıyorsa, krom konsantrasyonu artabilir. Çünkü çelik; demir, nikel ve kromdan oluşan bir alaşımdır. Özellikle yünlü tekstil ürünlerinin boyanmasında krom kullanılır. Ayrıca sigara içen kişilerde de kroma maruz kalma ihtimali artmaktadır.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Krom III insanlar için elzem bir besin öğesidir ve eksikliğinde kalp sorunları, metabolizma aksaklıkları ve diyabete sebep olabilir. Fakat çok fazla kromlll alımı, deri döküntüleri gibi sağlık sorunlarına sebep olabilir. KromVI'nın çeşitli sağlık etkilerine neden olduğu bilinmektedir. Deri ürünlerinde bulunan bir bileşense, deri dökülmesi gibi alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Eğer kromVI solunursa, burun tahrişlerine ve burun kanamalarına neden olabilir.Krom (VI) bileşikleri İARC (Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajan-sı) tarafından insanlarda kansere yol açan grupl insanlarda kansere yol açtığına dair yeterli kanıt bulunan)'de bulunmaktadır.

Kurşun (Pb): Kurşun birçok kullanım alanı olan yumuşak bir metaldir.

Maruz kalma yolları: Yaygın olarak M.Ö. 5000'den itibaren metal ürünleri, kablolar, boru hatları, boya ve pestisitlerde kullanılmaktadır. İnsan vücuduna gıdalar, su ve hava yoluyla girebilir. Meyve, sebzeler, etler, tahıllar, deniz mahsulleri, alkolsüz içecekler ve şarap gibi gıdalar önemli miktarlarda kurşun içerirler. Sigara dumanı da az miktarda kurşun içerir. Kurşun içme suyuna boruların korozyonu yolu ile girebilir. Hatta su biraz asi- dik ise bu olay daha kolay gerçekleşir. Bu yüzden, genel su işleme sistemlerinde şu an içme amaçlı kullanılan sularda pH ayarlamalarına ihtiyaç vardır.Bilindiği kadarıyla,kurşun insan vücudunda hiçbir gerekli fonksiyonu yerine getirmediği gibi yüksek alımında da sonra hasara neden olur.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Kurşun, anemi (kansızlık), kan basıncında artış, böbrek hasarı, düşük yapma ve zor düşük, sinir sisteminde aksama, beyin hasarı, sperm hasarları, çocukların öğrenme kabiliyetlerinde azalma, saldırganlık ve hiperaktivite gibi çocuklarda davranış bozukluğu gibi birçok istenmeyen durumlara neden olabilir. Ayrıca kurşun, fetus(ce- nin)e annenin plasentası yoluyla girebilir. Bundan dolayı doğmamış çocuklarda sinir sistemi ve beyinlerinde ciddi hasarlara neden olabilir.

Nikel (Ni): Çevrede çok düşük seviyede bulunan bir elementtir. Nikel, yaygın olarak, paslanmaz çelik ve diğer metal malzemelerde ve mücevherat gibi metal ürünlerde kullanılır.

Maruz kalma yolları: Gıda maddeleri, doğal olarak küçük miktarlarda nikel içerir. Çikolata ve katı yağların, yüksek oranda nikel içerdiği bilinir. Kirli topraklardan elde edilen sebzelerinyüksek miktarda tüketilmesiyle nikel alımı artar. Bitkilerin nikeli topladığı bilinir ve dolayısıyla sebzelerden nikel alımı yüksektir. Sigara içenler, ciğerlerine yüksek oranda nikel alırlar. Nikel deterjanlarda da bulunabilir. İnsanlar nikele solunum yoluyla, içme suyuyla, gıdaların tüketimiyle veya sigara içilmesiyle maruz kalabilir. Nikelle kirlenen toprak veya su deriyle temas ettiğinde de nikele maruz kalınabilir. Aslında nikelin az miktarda alınması vücut için gereklidir; fakat aşırı dozda alınırsa insan sağlığı için tehlikeli olabilir.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Nikelin fazla miktarda alınması, akciğer, burun, prostat ve gırtlak kanseri riskini artırır. Ayrıca, akciğerlerde tıkanma, solunum yetersizliği, doğum kusurları, astım ve kronik bronşit, mücevherlerden kaynaklanan deri isiliği gibi alerjik reaksiyonlar, kalp rahatsızlıkları gibi hastalıklara sebep olabilir.Nikel ve belirli nikel bileşenleri ciddi anlamda kanserojen olarak kabul edilen malzemeler listesinde bulunmaktadır. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (İARC) nikel bileşenlerini grup l'de (İnsanlarda kansere yol açtığına dair yeterli kanıt bulunan) Üstelemiştir.

Talyum (Tl): Talyum doğada çok az miktarda bulunur.

Maruz kalma yolları: İnsanlar tarafından çok yoğun olarak kullanılmaz, sadece fare zehiri olarak, elektro-teknik ve kimya endüstrisinde kullanılır, insan vücudu talyumu deri yoluyla, solunum organlarıyla ve sindirim yoluyla çok etkili bir şekilde emer.

Sağlık üzerine olumsuz etkileri: Talyum zehirlenmesine çoğunlukla büyük miktarlarda talyum sülfat içeren fare zehirinin kazara alınması sebep olur. Bunun sonucunda karın ağrısı görülür ve sinir sistemi tahrip olur. Bazı durumlarda tahrip geri dönülemez boyutlara ulaşır ve ölümle sonuçlanabilir. Talyum zehirlenmesine maruz kalan ve hayatını devam ettirebilen bir insanda titreme, felç olma, davranış değişiklikleri (bozuklukları) gibi sinir sistemi rahatsızlıkları kalıcıdır. Doğmamış çocuklardatalyum zehirlenmesi, doğuştan gelen hastalıklara sebep olabilir. Talyum'un vücutta birikmesiyle kronik etkiler görülür. Bunlar yorgunluk, baş ağrısı, depresyon, iştah kapanması, ayak ağrıları, saç dökülmesi ve dikkat dağılmasıdır. Bunlar Talyum'un gıda yoluyla alınması sonucu oluşur. Bununla beraber, gıda kaynaklı talyum toksisitesi çok nadirdir ve neredeyse tamamına yakını çevre kirliliğinden kaynaklanır.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp