Taylan Kümeli Doğanın Sunduğu Yüksek Kapasiteli Besinler
Taylan Kümeli Doğanın Sunduğu Yüksek Kapasiteli Besinler :
Sebze ve meyvelerin içerdikleri anti-oksidan kapasiteleri, ihtiva ettikleri antioksidan etkili bileşiklerin miktarına ve türüne bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Çünkü her besin bu bileşikleri aynı miktarda içermez. Bilinen en güçlü anti-oksidan etkili maddeler ve bu maddelerin en yoğun oldukları bazı örnekleri not alabilirsiniz:
Karatenoid bitkilerde ve bazı diğer fotosentetik mikroorganizmalarda (yosunlar, bazı mantarlar ve bazı bakterilerde) bulunan biyolojik pigmenttir. Altı yüzün üzerinde bilinen karotenoid vardır; ksantofiller ve karotenler olarak iki sınıfa ayrılır.
Karatenoidler, C40 çoklu doymamış (polyunsaturated) hidrokarbonların (karotenler) ve bunların oksitlenmiş türevlerinin (ksantofiller) bir sınıfını oluşturur. Bu bileşikler, yağa zengin bir portakal rengi-kırmızı renk verir. Ham hurma yağı en zengin bitkisel karoten kaynaklarından olup konsantrasyonu 500-700 ppm'dir. Havuca göre 15, domatese göre 300 kat daha fazla retinol eşdeğerine sahiptir. Analizler, α- ve β-karotenlerin toplam karotenoid muhtevasının yaklaşık yüzde 90'ını oluşturduğunu gösterir; geri kalanı ile δ-karoten, γ-karoten, fitofluen, fitoen, zeakaroten, likopen, neurosporen ve α- ve β-zeakarotenlerdir.
Tokoferol ve tokotrienoller ham hurma yağında 600-1000 ppm konsantrasyonunda bulunur. Ana bileşenler γ-tokotrienol (%44), α-tokoferol (%22), δ-tokotrienoldür (%12); geri kalanı ise α- ve β-tokotrienoller, γ- ve δ-tokoferollerden oluşur.
Özellikleri
Kaea doniler ile birleşerek pigmentler oluşur kardonile birleşirse H2O oluşur.
Karotenoidlerin pek çok fizyolojik işlevi vardır. Yapıları gereği serbest radikalleri etkili bir şekilde bertaraf ederler ve bağışıklık sistemini güçlendirirler. Epidemiyolojik çalışmalarda diyetinde ve kan plazmasında yüksek oranda beta-karoten bulunan kişilerde akciğer kanser riskinin anlamlı derecede azaldığı bulunmuştur. Öte yandan sigara kullananaların yüksek dozda beta-karoten kullanmasının kanser riski artırdığı bulunmuştur. Bir olasılıkla aşırı miktarda beta-karotenin yıkım ürünleri plazmadaki A vitaminini azaltıp, sigara dumanının neden olduğu akciğer hücrelerindeki çoğalmayı kötüleştirmektedir.
Hayvanlar karotenoidleri sentezleyemezler ve onları beslenme yoluyla elde etmek zorundadırlar. Buna rağmen bu bileşikler yaygın olarak ve genelde gösteriş amaçlı kullanılırlar. Örneğin, flamingo ve somon balıklarının pembe renkleri, istakozların kırmızı renkleri karotenoidlere bağlıdır. Karotenoidler gösteriş amaçlı kullanıllırlar çünkü, onların fizyolojik ve kimyasal özellikleri göz önüne alınırsa, bireysel sağlığın samimi bir göstergesidirler ve hayvanlarin kendilerine potansiyel eş bulmalarına yarar.
Aroma kimyasalları
Karotenoid yıkım ürünlerinden iyononlar, damaskonlar ve damaskenonlar, parfüm endüstrisinde yaygın olarak kullanılan kokulu maddelerdir. Hem beta-damaskenon ve beta-iyonon çiçeklerin kokusuna katkıda bulunan başlıca bileşiklerdir. Siyah çay, eski tütün, üzüm ve çoğu meyvedeki tatlı çiçek kokuları karotenoid yıkımı sonucu oluşan aromatik bileşikledir.
Karotenoidlerin kaynakları
En yaygın karotenoidler likopen ve A vitamininin öncülü olan β-karotendir. Bitkilerde ksantofil lutein en bol karotenoiddir. Bitkilerin yapraklarında bulunan lutein ve diğer karotenoidler bariz değildir çünkü klorofil gibi diğer pigmentler tarafından maskelenir.
Ham hurma yağının karotenoid profilini belirlemek için çeşitli analitik metotlar kullanılmaktadır. Farklı adsorbanlar ile yapılan önceki çalışmalarda kolon kromatografisi kullanıldı ve reverse-phase yüksek performanslı sıvı kromatografisinin (HPLC), karotenoidlerin yağdan ayrılmasını sağlamada pek çok avantaj sunduğu görüldü.
Elde edilişi
Karotenoid yönünden zengin bir yağ, lifleri preslenmiş hurmadan elde edilir. Bu hurma yağının bir yan ürünü olup hurma yağı değirmenlerinde yakıt olarak kullanılır. Ticari ham hurma yağından elde edilen karotenoidler, ekstraksiyon ve fraksiyonlama proseslerinde toplanır. Hurma yağı ekstraksiyonunda kullanılan çift-presleme tekniğini, Malezya'daki birçok değirmen uygulamaktadır.
Çift-presleme tekniğinin tek aşamalı preslemeye göre avantajları, lifte daha az yağ kaybına yol açması, çekirdek içini daha yüksek oranda çıkarması, kafes ve vidaların daha az yıpranması ve çekirdek içi yağın ham hurma yağına daha az karışmasıdır. İkinci preslemeden elde edilen yağın karotenoid konsantrasyonu daha yüksektir. Bu, çift presleme sürecindeki ilk preslemenin (yemişin ezilmesini önlemek için) daha düşük basınçla yapılmasından ve ikinci preslemede karotenoid bakımından daha zengin bir yağın ekstrakte edilmesinden dolayı olabilir.
Karotenoidler damıtma adı verilen sınai süreçte de elde edilir. Hurma yağı normal oda temperatüründe yarı katı bir yağdır. Damıtma, hurma yağının kullanımını arttırmak için uygulanır; elde edilen ürünler; sıvı yağ (olein, %70-80) ve katı yağdır (stearin, %20-30).
Flavonoidler
Doğanın Sunduğu Yüksek Kapasiteli
Sebze ve meyvelerin içerdikleri anti-oksidan kapasiteleri, ihtiva ettikleri antioksidan etkili bileşiklerin miktarına ve türüne bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Çünkü her besin bu bileşikleri aynı miktarda içermez. Bilinen en güçlü anti-oksidan etkili maddeler ve bu maddelerin en yoğun oldukları bazı örnekleri not alabilirsiniz:
Karotenoidler
(Beta-karoten, alfa-karoten, likopen, lutein, zeoksantin) Brokoli, marul, ıspanak, domates, lahana, kayısı, havuç, kırmızı ve yeşil biber...
Karatenoid bitkilerde ve bazı diğer fotosentetik mikroorganizmalarda (yosunlar, bazı mantarlar ve bazı bakterilerde) bulunan biyolojik pigmenttir. Altı yüzün üzerinde bilinen karotenoid vardır; ksantofiller ve karotenler olarak iki sınıfa ayrılır.
Karatenoidler, C40 çoklu doymamış (polyunsaturated) hidrokarbonların (karotenler) ve bunların oksitlenmiş türevlerinin (ksantofiller) bir sınıfını oluşturur. Bu bileşikler, yağa zengin bir portakal rengi-kırmızı renk verir. Ham hurma yağı en zengin bitkisel karoten kaynaklarından olup konsantrasyonu 500-700 ppm'dir. Havuca göre 15, domatese göre 300 kat daha fazla retinol eşdeğerine sahiptir. Analizler, α- ve β-karotenlerin toplam karotenoid muhtevasının yaklaşık yüzde 90'ını oluşturduğunu gösterir; geri kalanı ile δ-karoten, γ-karoten, fitofluen, fitoen, zeakaroten, likopen, neurosporen ve α- ve β-zeakarotenlerdir.
Tokoferol ve tokotrienoller ham hurma yağında 600-1000 ppm konsantrasyonunda bulunur. Ana bileşenler γ-tokotrienol (%44), α-tokoferol (%22), δ-tokotrienoldür (%12); geri kalanı ise α- ve β-tokotrienoller, γ- ve δ-tokoferollerden oluşur.
Özellikleri
Kaea doniler ile birleşerek pigmentler oluşur kardonile birleşirse H2O oluşur.
Karotenoidlerin pek çok fizyolojik işlevi vardır. Yapıları gereği serbest radikalleri etkili bir şekilde bertaraf ederler ve bağışıklık sistemini güçlendirirler. Epidemiyolojik çalışmalarda diyetinde ve kan plazmasında yüksek oranda beta-karoten bulunan kişilerde akciğer kanser riskinin anlamlı derecede azaldığı bulunmuştur. Öte yandan sigara kullananaların yüksek dozda beta-karoten kullanmasının kanser riski artırdığı bulunmuştur. Bir olasılıkla aşırı miktarda beta-karotenin yıkım ürünleri plazmadaki A vitaminini azaltıp, sigara dumanının neden olduğu akciğer hücrelerindeki çoğalmayı kötüleştirmektedir.
Hayvanlar karotenoidleri sentezleyemezler ve onları beslenme yoluyla elde etmek zorundadırlar. Buna rağmen bu bileşikler yaygın olarak ve genelde gösteriş amaçlı kullanılırlar. Örneğin, flamingo ve somon balıklarının pembe renkleri, istakozların kırmızı renkleri karotenoidlere bağlıdır. Karotenoidler gösteriş amaçlı kullanıllırlar çünkü, onların fizyolojik ve kimyasal özellikleri göz önüne alınırsa, bireysel sağlığın samimi bir göstergesidirler ve hayvanlarin kendilerine potansiyel eş bulmalarına yarar.
Aroma kimyasalları
Karotenoid yıkım ürünlerinden iyononlar, damaskonlar ve damaskenonlar, parfüm endüstrisinde yaygın olarak kullanılan kokulu maddelerdir. Hem beta-damaskenon ve beta-iyonon çiçeklerin kokusuna katkıda bulunan başlıca bileşiklerdir. Siyah çay, eski tütün, üzüm ve çoğu meyvedeki tatlı çiçek kokuları karotenoid yıkımı sonucu oluşan aromatik bileşikledir.
Karotenoidlerin kaynakları
En yaygın karotenoidler likopen ve A vitamininin öncülü olan β-karotendir. Bitkilerde ksantofil lutein en bol karotenoiddir. Bitkilerin yapraklarında bulunan lutein ve diğer karotenoidler bariz değildir çünkü klorofil gibi diğer pigmentler tarafından maskelenir.
Ham hurma yağının karotenoid profilini belirlemek için çeşitli analitik metotlar kullanılmaktadır. Farklı adsorbanlar ile yapılan önceki çalışmalarda kolon kromatografisi kullanıldı ve reverse-phase yüksek performanslı sıvı kromatografisinin (HPLC), karotenoidlerin yağdan ayrılmasını sağlamada pek çok avantaj sunduğu görüldü.
Elde edilişi
Karotenoid yönünden zengin bir yağ, lifleri preslenmiş hurmadan elde edilir. Bu hurma yağının bir yan ürünü olup hurma yağı değirmenlerinde yakıt olarak kullanılır. Ticari ham hurma yağından elde edilen karotenoidler, ekstraksiyon ve fraksiyonlama proseslerinde toplanır. Hurma yağı ekstraksiyonunda kullanılan çift-presleme tekniğini, Malezya'daki birçok değirmen uygulamaktadır.
Çift-presleme tekniğinin tek aşamalı preslemeye göre avantajları, lifte daha az yağ kaybına yol açması, çekirdek içini daha yüksek oranda çıkarması, kafes ve vidaların daha az yıpranması ve çekirdek içi yağın ham hurma yağına daha az karışmasıdır. İkinci preslemeden elde edilen yağın karotenoid konsantrasyonu daha yüksektir. Bu, çift presleme sürecindeki ilk preslemenin (yemişin ezilmesini önlemek için) daha düşük basınçla yapılmasından ve ikinci preslemede karotenoid bakımından daha zengin bir yağın ekstrakte edilmesinden dolayı olabilir.
Karotenoidler damıtma adı verilen sınai süreçte de elde edilir. Hurma yağı normal oda temperatüründe yarı katı bir yağdır. Damıtma, hurma yağının kullanımını arttırmak için uygulanır; elde edilen ürünler; sıvı yağ (olein, %70-80) ve katı yağdır (stearin, %20-30).
Flavonoidler
Kırmızı şarap üzüm çekirdeği (Proantosiyanidinler), yeşil çay (Polifenoller), soğan, pırasa, kuşkonmaz, erik, ıspanak, çilek, vişne, kırmızı üzüm (Kuarsetin), yeşil ve siyah çay ile kırmızı şarap (Kateşin).
Flavonoidler aslında her bitkide bulunan, bitkilere gözlerimizi kamaştıran parlak sarı, turuncu ve kırmızı renkleri veren, 6000'den çok farklı maddeden biraraya gelen bir ordudur. Çoğu flavonoid insan bedeninde antioksidan işlevi görmektedir. Bu işlevleriyle oksijen içeren aşırı tepkimeli moleküllerin nötralize edilmelerini sağlayarak hücrelerin zarar görmesini engellemektedirler.
Flavonoid zengini besinlerin yararları nelerdir ?
Kan damarlarının zarar görmesini ve çatlamasını engeller
C vitamininin etkisini arttırır
Hücrelerin oksijenden zarar görmelerini engeller
Bedende kronik yangıyı önler
Hangi durumlarda flavonoid takviyesine gerek duyulduğu söylenebilir ?
Kolay morarma
Sık burun kanaması
Yara sonrası aşırı kabarıklık
Sık soğukalgınlığı geçirmek ya da infeksiyon meydana gelmesi
Hangi besinler flavonoid içermektedir ?
Aslında her meyve, sebze, ot ve baharatta flavonoid bulunmaktadır. Kuru fasulyede (ki bunların kırmızılıkları, siyahlıkları ve benekleri flavonoidlerden gelir) ve tahıllarda da (genelde sarımtrak renk flavonoidlerden kaynaklanır) flavonoid bulunmaktadır. Yukarıda geçen besinler dışındaki besinlerden elde edilen ürünlerde de öreneğin üzümden yapılan şarapta da flavonoide rastlanmaktadır.
Flavonoid ailesi çok karmaşık bir aile olduğundan flavonoidlerin tüm besinlerle olan etkileşimini betimlemek çok zor olsa da açıklayıcı bazı bilgiler vermek mümkündür.
Meyve ailesinde flavonoid açısından en zengin olanlar antiosianin barındıran kabuksuz etli ve zarlı meyvelerdir.
Örneğin 30 gram ahudududa yaklaşık 100 miligram antiosianin bulunmaktadır.
Bir bardak yeşil çayda 1000 miligram (1 gram) kadar kateçin denen flavonoid bulunmaktadır. Genelde besin maddeleri sözgelimi meyveler ne kadar renkliyse o oranda flavonoid içeriyor demektir. Bu kaideye istisna teşkil eden örnek olarak içinde beyaz posa olan portakal verilebilir. Tüm C vitamini renkli kısımlarında bulunan sıkma portakalın aksine portakaldaki flavonoidler kabuğun altında, meyvanın etrafındaki beyaz posalarındadır.
Flavonoidler aşağıdaki sağlık hastalıkların önlenmesinde ve / ya da tedavisinde etkili olabilmektedirler :
Alerji
Astım
Atopik dermatit
Kandida enfeksiyonu
Katarakt
Diyabet
Gut
Basur
Makular dejenerasyon
Migren
Periodontal hastalık
Mide ülseri
Varikosel
Hangi ilaçlar flavonoidleri etkilemektedir ?
Reçeteli ilaçların flavonoidler üzerindeki etkisi çok açık bir biçimde incelenmemiştir. Ama ilginç bir biçimde, denklemi tersten kurup flavonoidlerin ilaçları nasıl etkilediğini soracak olursak araştırmacılar greyfurt suyundaki narinjin flavonoidi nifedipine, felodipin ve verapamil gibi kalp rahatsızlıkları durumunda kullanılan bazı ilaçların ve antihistamine terfenadine emilimini kolaylaştırdığını söylemektedirler.
Besinler flavonoidlerle nasıl etkileşmektedirler ?
Bugünkü araştırmalar C vitaminiyle flavonoidlerin uyumlu bir çıkar ilişkisi içerisinde olduğunu göstermektedir. Bu ilişkide her madde ötekinin antioksidan faaliyetini güçlendirmekte ve C vitamininin işlevlerinin çoğu flavonoidlerin varlığını gereksinmektedir.
Flavonoidler aslında her bitkide bulunan, bitkilere gözlerimizi kamaştıran parlak sarı, turuncu ve kırmızı renkleri veren, 6000'den çok farklı maddeden biraraya gelen bir ordudur. Çoğu flavonoid insan bedeninde antioksidan işlevi görmektedir. Bu işlevleriyle oksijen içeren aşırı tepkimeli moleküllerin nötralize edilmelerini sağlayarak hücrelerin zarar görmesini engellemektedirler.
Flavonoid zengini besinlerin yararları nelerdir ?
Kan damarlarının zarar görmesini ve çatlamasını engeller
C vitamininin etkisini arttırır
Hücrelerin oksijenden zarar görmelerini engeller
Bedende kronik yangıyı önler
Hangi durumlarda flavonoid takviyesine gerek duyulduğu söylenebilir ?
Kolay morarma
Sık burun kanaması
Yara sonrası aşırı kabarıklık
Sık soğukalgınlığı geçirmek ya da infeksiyon meydana gelmesi
Hangi besinler flavonoid içermektedir ?
Aslında her meyve, sebze, ot ve baharatta flavonoid bulunmaktadır. Kuru fasulyede (ki bunların kırmızılıkları, siyahlıkları ve benekleri flavonoidlerden gelir) ve tahıllarda da (genelde sarımtrak renk flavonoidlerden kaynaklanır) flavonoid bulunmaktadır. Yukarıda geçen besinler dışındaki besinlerden elde edilen ürünlerde de öreneğin üzümden yapılan şarapta da flavonoide rastlanmaktadır.
Flavonoid ailesi çok karmaşık bir aile olduğundan flavonoidlerin tüm besinlerle olan etkileşimini betimlemek çok zor olsa da açıklayıcı bazı bilgiler vermek mümkündür.
Meyve ailesinde flavonoid açısından en zengin olanlar antiosianin barındıran kabuksuz etli ve zarlı meyvelerdir.
Örneğin 30 gram ahudududa yaklaşık 100 miligram antiosianin bulunmaktadır.
Bir bardak yeşil çayda 1000 miligram (1 gram) kadar kateçin denen flavonoid bulunmaktadır. Genelde besin maddeleri sözgelimi meyveler ne kadar renkliyse o oranda flavonoid içeriyor demektir. Bu kaideye istisna teşkil eden örnek olarak içinde beyaz posa olan portakal verilebilir. Tüm C vitamini renkli kısımlarında bulunan sıkma portakalın aksine portakaldaki flavonoidler kabuğun altında, meyvanın etrafındaki beyaz posalarındadır.
Flavonoidler aşağıdaki sağlık hastalıkların önlenmesinde ve / ya da tedavisinde etkili olabilmektedirler :
Alerji
Astım
Atopik dermatit
Kandida enfeksiyonu
Katarakt
Diyabet
Gut
Basur
Makular dejenerasyon
Migren
Periodontal hastalık
Mide ülseri
Varikosel
Hangi ilaçlar flavonoidleri etkilemektedir ?
Reçeteli ilaçların flavonoidler üzerindeki etkisi çok açık bir biçimde incelenmemiştir. Ama ilginç bir biçimde, denklemi tersten kurup flavonoidlerin ilaçları nasıl etkilediğini soracak olursak araştırmacılar greyfurt suyundaki narinjin flavonoidi nifedipine, felodipin ve verapamil gibi kalp rahatsızlıkları durumunda kullanılan bazı ilaçların ve antihistamine terfenadine emilimini kolaylaştırdığını söylemektedirler.
Besinler flavonoidlerle nasıl etkileşmektedirler ?
Bugünkü araştırmalar C vitaminiyle flavonoidlerin uyumlu bir çıkar ilişkisi içerisinde olduğunu göstermektedir. Bu ilişkide her madde ötekinin antioksidan faaliyetini güçlendirmekte ve C vitamininin işlevlerinin çoğu flavonoidlerin varlığını gereksinmektedir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
