Sumak

SUMAK AÇIKLAMA 1

Kışın yaprak döken, çalı tipi bir ağaçtır. Meyvesi mercimeğe benzer, tüylü ve ekşidir. Çiçekler yeşilimsi renklidirler. Derici sumağı ve Boyacı sumağı doğal olarak yetişir. Kokulu sumak,ten tür halindeki idrar tutamama hastalığında faydalıdır. Yapraklar, tanen, şekerler, organik asitler ve sarı boya maddeleri taşırlar. En çok baharat olarak kullanılır.

Faydaları: Hazmı kolaylaştırır, iştah açar. İshali keser. Kandaki şeker oranım düşürür. Kan kesicidir. Antiseptik olarak kullanılır. Boğaz ve dişeti hastalıklarında gargara olarak yararlıdır. Vücudun bağışıklık sistemini güçlendirir, antioksidan özellikler gösterir. Solunum yollarının tedavisinde de kullanılır.

SUMAK AÇIKLAMA 2

Dogu ve Güneydoğu Anadolu ile Doğu Akdeniz mutfağında ekşi çok kullanılır. Salatalarda, dolmalarda, yemek ve çorbalarda koruk ekşisinden sumak ekşisine, pek çok ''ekşi'' vardır. Sumak belki de en çok kullanılan iki ekşiden biridir. Diğeri tabii ki nar ekşisi. Bu bölgeleri ziyaret ettiğinizde mutlaka çarşılarını gezin. Hele de Gaziantep Çarşısı''nda mutfak alışverişiniz için farklı tatlar keşfetme garantiniz var. Firiğiyle, maş fasulyesiyle, tatlı tarhanasıyla, boy boy şişelerde sumak ve nar ekşisiyle Gaziantep Çarşısı pek çok yeni malzeme kazandıracaktır mutfağınıza. Doğuda sumağın hem tozunu, hem de tanesini bulmak mümkündür. Katıldığım GAP gezisinde ilk kez gördüğüm tane sumağın rengi çok etkilemişti beni. Dolgun kırmızı rengiyle. hafif oval ve üzeri basık gibi şekliyle dalında sumağı daha önce hiç görmemiştim. Kısır yaparken mutlaka sumak kullanırdım ''da, evimde sadece tozu bulunduğundan bu kadar hoş görünüşlü meyvelerden elde edildiğini bilmezdim.

Oysa Diyarbakır''da gezdiğim pazarda pek çok sumak satıcısı oldukça makul fiyata, kiloyla sumak satıyordu. Dayanamayıp yarımkilo almıştım. Daha sonra avuç avuç kullanabileceğim tane sumakları Diyarbakır''dan Bodrum''a kadar getirmiş, güzel bir kavanoza koyup tezgahın üzerine, hergün görebileceğim bir yere yerleştirdim. Elazığ''da sumaktan başka ''retir'' de denen bitki en fazla 3 metreye uzayan, çalı formunda bir ağaçtır. Kışın yapraklarını döktüğünde onu tanıma zorlaşsa da ilkbaharda çıkan taze dallardaki tüyler size kendini tanıtma basındandır. Koyu kırmızı renkte meyveler bu dallardan sarkar. Ağac yaprakları ise oval, geniş ve yine dalları gibi tüylüdür, Yörede sumaktan baharat olarak faydalanılmakla birlikte, bitkinin meyve ve yapraklarının ha . tıbbında önemli bir yeri vardır.Akdenizli sumak da antep fıstığıgiller familyasındandır. Dünyada en çoğu Akdeniz Bölgesi''nde ve tran''da yetişir, muhtemelen de en çok bu bölged kullanılır.

Türkiye''de Toroslardan başlayarak Doğu''ya doğru pek çok yerde yetişir sumak. Romalıların da bildiği ve kullandığı su mak o dönemlerde şölenlerde sunulan pilavları renklendirirmiş. Onlar bitkinin çiçeklerini kullanıyorsa da, ben size hazır sumak ekşisiyle yapabileceğiniz bademli, leziz bir pilav tarifi hazırladım. Etlerin ve diger yemeklerin yanında sunmak için farklı alternatifler arayanlar için: Sumaklı Bademli Pilav 2 su bardağı pirinç 2 1/2 su bardağı kaynar su 2 ufak doğranmış soğan 1 avuç badem 2 çorba kaşığı zeytinyağı 1 tatlı kaşığı tereyağı 2-3 çorba kaşığı sumak ekşisi tuz, iri çekilmiş karabiber üzerini süslemek için doğranmış dereotu Bademleri 30 dakika kadar sıcak suda bekletip kabuklarını soyun Tencerede yağı ısıtıp badem, karabiber ve soğanı ekleyin ve 10 dakika kadar kavurun. Ayıklayıp yıkadığınız pirinci ekleyin. Birkaç dakika da pirinçle birlikte kavurduktan sonra tuzunu ve sumak ekşisini ekleyin, sıcak suyu koyup karıştırın. Tencerenin kapağını kapatın. Çok kısık ateşte suyunu tamamen çekene kadar pişirin. Ateşten aldıktan sonra tencerenin üzerini bir havluyla örtüp 10 dakika dinlenmeye bırakın. Karıştırıp üzerine doğranmış dereotu serpin ve sıcak olarak servis edin. (4-6 kişilik) Bu tarif için hazırını kullanabileceğiniz gibi, evde kendiniz de hazırlayabilirsiniz sumak ekşisini. Yapmanız gereken şey öncelikle sumak meyvesi bulmak. Doğu veya Güneydoğu Anadolu''da yaşıyorsanız sorun yok, her aktarda bulabilirsiniz.

(Zaten benim vereceğim tarife de ihtiyacınız yok. Mutlaka çocukluğunuzdan beri biliyorsunuzdur nasıl kullanıldığnı sumak meyvelerinin.) Büyük şehirlerde ise bazı aktarlarda su mak meyveleri bulabileceksiniz: Sumak Ekşisi Ekşiyi hazırlamak için öncelikle 2 bardak kadar suya bir avuç sumak meyvesi koyun. Suyun içinde elinizle ovalayıp sıkarak aromasını vermesini sağlayın. Meyveleri sıkarak çıkartın, tekrar yeni bir avuç sumak ekleyip aynı işlemi tekrarlayın. Bu işlemi limon tadına ulaşana kadar sumak ekleyerek sürdürün. Her zaman oda ısısındasu kullanın, çünkü sıcak su sumakın içindeki acı maddelerin de suya geçmesine neden olacaktır. Bu konsantreyi bir kavanoza ya da şişeye koyup buzdolabına kaldırabilirsiniz. İki hafta kadar bozulmadan duracaktır. Kısa zamanda bitirme şansınız yoksa buz küplerine doldurup buzluğa atın. Gerektikçe ihtiyacınız kadar buzu eritip kullanabilirsiniz. Sumağın diger yerel adları arasında ''mavru'' (Akseki-Antalya), ''tirimli'' (Çoruh) ve ''tutuba'' (Artvin) sayılabilir. Su mak yapraklarından yapılan çay kabızlığa birebirdir. Yine yapraklardan hazırlanan çayla boğaz ve diş eti hastalıklarında gargara yapılabilir. Su mak meyveleri tanen ve ekşi tadı veren sitrik asit başta olmak üzere çeşitli organik asitler içerir. Sumağın diger bir özelliği de kan şekerini dengelenmesidir. Bu nedenle şeker hastalarının ilgisini hak eder. Şeker hastasıysanız ya da ekşi tadları seviyorsanız belki bu limonatayı denemek istersiniz:

Sumaklı Pembe Limonata 1 avuç tane sumak 1 1/2 su bardağı su arzuya göre 1 tatlı kaşıkbal veya toz şeker süslemek için 1 dal taze nane ve 1 dilim limon Sumakları bir kaseye koyup üzerini birkaç parmak geçecek kadar su koyun. Tadını vermesi için sumak tanelerini elinizle ovalayın ve sıkın. Bir saat kadar beklettikten sonra tülbent yardımıyla süzdürün. Arzu ettiğiniz tadı alacak şekilde şeker veya bal ekleyip karıştırın. Güzel bir limonata bardaçma sumaklı limonatanızı koyup içine bir dal nane daldırın. Limon diliminin de yarısını kesip bardağın kenarına saplayıp servis edin. Özellikle ekşi tadları sevenler için hoş bir ikram. Bu Limonata için buz küplerine koyduğunuz sumak ekşilerinden de faydalanabilirsiniz. Bir bardak suya birkaç küp atıp hazırladığınız limonatanın rengi buz eridikçe değişecek ve ortaya hoş bir görüntü çıkacaktır. (1 büyük bardak) Toz haline getirilmiş sumak başta kısır olmak üzere salatalarda, çorbalarda ve et yemeklerinde kullanılır. Güneydoğu Anadolu''da otlar pişerken sararmamaları için sumaklı su eklenir. Avrupa ülkelerinde de salata soslanma. marine soslanma, balık ve et yemeklerine zenginlik katar sumak. Bir denerseniz vazgeçemeyeceğiniz bir tat yakalayabilirsiniz.

SUMAK AÇIKLAMA 3

Sumakgiller (Anacardiaceae) familyasından olan çalı bitkisidir. 12 türü bilinmektedir. Uzunsu, yumurta şekilli veya Ianset formunda yaprakları ve küçük mavimsi-yeşil renkli çiçekleri vardır. Bu bitkilerin meyveleri koyu kırmızı renkli ve yuvarlaktır. Meyvelerinin tadı büzüştürücü ve ekşidir. Türkiye''de özellikle de Gaziantep ve çevresinde yaygındır. Sumak bitkisinin yapraklarında % 13-25 kadar aşı maddesi vardır. Bunlara ilaveten bitkinin terkibinde rannozit-miristin adlı tlavonoidlerde bulunmuştur.

Sumağın yapraklarını çiçek açtığı zaman, meyvelerini ise tam yetiştiğinde toplarlar. Sumağın kimyasal yapısı iyi incelenmiştir. Günümüzde sumak yapraklarından birkaç çeşit aşı maddeli preparat alınır. Sumağın terkibinde tanen asidinden başka elma ve çakır asitleri ve C vitamini vardır. Halk arasında sumağın yaprağı ve meyvesi, çay gibi demleme şeklinde ve ispirtoda hazırlanmış sıvısı damla formatında mide bağırsak hastalıklarında ishale ve kanlı ishale karşı kullanılır. Sumak meyvesi son zamanlarda şeker hastalığının tedavisinde iyi bir etken ilaç gibi kullanılmaktadır. Bu amaçla bitkinin meyvesi tam olgunlaştığı zaman toplanır. Güneşli havada kurutulur, ezilerek toz haline getirilir. Sonra tozdan bir yiyecek kaşığı alınıp bir bardak kaynar suda 20-30 dakika demlenir. Böyle hazırlanmış sumak çayından günde iki defa, her defada da yarım bardak içmek gerekmektedir. Aynı amaçla sumak meyvesinden duru ekstrakt formatında preparat hazırlanıp kullanılır. Duru ekstraktı 70 "C''lik ispirtoda hazırlanır. Bu ekstraktan günde üç defa, her defada da bir yiyecek kaşığı içilir.

Sumağın kurutulmuş meyvesi baharat gibi yiyeceklerde kullanılır. Günümüzde sumak bitkisinin yapraklarından ilaç fabrikalarında tanen asidi üretilir. Bu değerli bitkinin meyvesi, şeker hastalığının ilk döneminde çok iyi sonuçlar verir. Türkiye''de çok yaygın olduğundan dolayı bu bitkinin ilaç sanayisinde geniş çapta kullanmak gerekmektedir.

SUMAK AÇIKLAMA 4

(Mavru, tahru, tetre, tutum)

Etkileri

• Büzücü

* İdrar söktürücü

* Adet söktürücü

* Ateş düşürücü

* Serinletici

* Tonik

* Sumak kabuğu veya yapraklarından hazırlanan çay boğaz ağrısı için bir gargara ve ishal ile beyaz akıntı için bir ilaç olarak iyidir.

* Yaprak veya yemiş çayı, özelikle mesane iltihabı için olmak üzere, idrar yolları problemleri için kullanılabilir.

* Yemiş çayı veya şurubu ateş için ve örtücü zarların iltihabı içinde yardımcıdır.

Hazırlanışı ve Kullanma Şekli

Not: Diğer pek çoğunun zehirli olması nedeni ile sumağın bu türünü diğerleri ile karıştırmamak için dikkatli olun!

* 1 çay kaşığı kabuk, yaprak veya meyveyi 1 bardak suda 30 dakika demleyin. Her defasında bir ağız dolusu olmak üzere günde 1 ila 2 bardak alın.

* Tentür olarak, bir doz 10 ila 20 damladır.

SUMAK AÇIKLAMA 5

Latince Adı: Rhus coriaria

Almanca Adı: Sumach

Bilinen Bileşimleri: Şeker, mum, flavon türevi sarı renk maddeleri, tanen, yüzde 4 uçucu yağ, organik asitler (sitrik, tartarik ve malik) ve bunların tuzlarını içerir.

Diğer isimleri: Tetre, tetri, tatari, tutuba, tavru, terici sumağı.

Özellikleri: Antepfıstığıgiller familyasından, kışın yaprak döken veya her mevsimde yeşil kalan, 3 metreye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Meyvesi tek tohumlu, üzeri tüylü, kırmızı renkli, mercimeğe benzer bir meyvedir. Güney Avrupa ve Akdeniz çevresinde yetişen bitkinin birçoğu zehirlidir. Türkiye''de de çok yaygın olarak yetişir. Dış satım ürünlerimizden biridir. Birçok yöresel yemekte sumak ekşisi şeklinde kullanılır. Tadı mayhoştur, ayrıca yaprak ekstresi dericilikte ve kumaş boyamada kullanılır.

Önerilen Hastalıklar: Hazmı kolaylaştırır. İştahsızlığı giderir, ishali keser. Kandaki şeker miktarını düşürür. Fazlası kabızlık yapar. Antiseptik özelliği olan bitki, diyareye karşı kullanılır.

Yan Etkileri: Tansiyonu yüksek olanlar kullanmamalıdır.