Sonbahar Çiğdemi

COLCHICUM AUTUMNALE 1. (COLCHICUM DRENOWSKİİ DEG. ET RECH. C. BULGARICUM VEL. C. RHODOPAEUM KOVATSCH,) (Liliaceae-fam)

SONBAHAR ÇİGDEMİ

Başka milletlerce adı - Bul. esenen minzuhar; Rus. Bezvremennik osennii; İn. meadow saiiron; Al. Herbstzeiilose; Rr. colchique d'auiomne.

Karakteristik vasfı. (şekil - 111) Sonbahar çiğdemi çok yıllık zarif otsu bitkidir. Yeraltı kısmı yumru soğancıktır. Sonbahar da açık pembe çiçek açar, 6 şar erkek organlıdır. Yapraklar gelecek ilkbaharda gelişir. Yapraklar genellikle 3 ila 6 olup düz ve etrafı çıplak, bütün _ kenarlı, 30 sm kadar uzun. İlkbaharda yapraklarla birlikte gelişmekte olan meyve örğeni de yeryüzüne çıkar. Meyve üç yuvalı, çatlayıcı kapsül olup içi pek çok ufak koyu kahve rengi tohumcuklarla doludur. Meyve gelecek ilkbaharda şekillenir ve yazın olgunlaşır.

Yayılışı. Orta ve Güney Avrupa, SSSR (Kafkasya). Bizde çayır, ova, çalılıklar arası, mera vs. yerlerde yetişir. 2000 m deniz seviyesi yerlere kadar rastlanır. (Türkiye'de: Bursa, Trabzon, Giresun, Manisa, Aydın, Muğla, Antalya, Adana, Mersin, İskenderun, Eğe ve Akdeniz bölgeleri). Bitki yedekleri nispeten çoktur.

Kullanılan kısımlar. Tohumlar (Semen Colchici),

Toplama zamanı. Haziran - ağustos ayları.

Toplama, ve kurutma usulü. İyice olgun ve henüz çatlamayan kapsüller (başlar) toplanır, Hemen yaygı üzerine yayılarak karanlık ve havadar yerlerde kurutulur. -Bu esnada kapsüller kendiliğinden çatlar, açılır veya dövülür. Tohumlar kalburlama veya savurma suretiyle temizlenir.

Sakınılacak karışımlar. Sonbahar çiğdemine benzeyen daha (9 cins) olduğundan, toplayıcının yanılmaması için karakteristik vasfındaki tarife dikkatle uyması lazımdır.

Kuru drog'un vasfı. Kuru sonbahar çiğdeminin tohumları çok sert, siyah - kahve rengi, kokusuz. Sathı hafifçe gözeneklidir.

Paketleme. Standard ağırlıkta torbalarda. .

Depolama. Kuru ve havadar binalarda. Drog'un zehirli olması göz önüne alınarak, itinalı ve zehirsiz bitkilerden ayrı yerlere istiflenmeli.

Muhteviyatı. % 1,44 kadar kalhisin alkaloiti, % 17 kadar katıyağ. şekerler, tanenli maddeler (tohum kabuklarında.) Drog'da kolhisinden başka kolkamin alkaloiti (demekolsin) ve daha kolhiserin, demkolhin, C, Et, B ve S cevherlerinin varlığı tespit edilmiştir.

Kullanılışı. Kimya - eczacılık sanayinde, kolhisin alkaloiti elde etmek için ham madde olarak kullanılır. Kuvvetli ve tehlikeli zehirdir. Kolhisin preparatları podagra, romatizma ağrıları teskininde vs. yerlerde kullanılır, yalnız doktor talimatı üzerine, asgari dozda ekstrakt veya tentür şekilleri kullanılır. Büyük dozda kolhisin ishal yapar, daha büyük dozlarda solunum merkezini paralize ettiğinden ölüme sebep olabilir .

Biyolojik araştırmalarda bitkiden poliploid şekiller elde etmekte kolhisin tatbik olunur. Kolhisin de antimitotik tesir vardır ve deri kanseri tedavisinde kullanılır. Meralarda muzur ottur. Dekoratif bitki, arılara iyi mera.

Kullanılışı: Çiğdem tohumu ve yumrusundan hazırlanan preparatlar uzun zamandan beri damla hastalığına karşı kullanılmaktadır. Colchicin bir ara kansere karşı kullanılmışsa da hayvansal hücreler için çok zehir'li olduğundan halen terk edilmiştir. Colchicin (kolkisin) hücre bölünmesini metafaz safhasında durdurması özelliğinden istifade ile, polyploid mutasyonlar elde etmek için ziraatta kullanılmaktadır.