Şeytan Elması

DATURA STRAMONIUM L.

(Solanaceae-fam.)

TATULA, BORUÇİÇEĞİ, ŞEYTANELMASI

Başka miüetlerce adı - Bul. Tatul; Rus. durman obiknovennii, İn. thorn apple; Aı. WeiBer Stechapiel: Fr. epineuse.

Karakteristik vasfı. (şekil-132) Tatula bir yıllık otsu bitkidir. Kök iğ şeklinde, çok dallı. Gövde çıplak, dik 1 m. Kadar yüksek, yaba şeklinde dallanır. Yapraklar iri, gayrimuntazam çentikli, iri dişli, sivri dilimli, tam gelişken yapraklar adeta çıplak, üstü koyu yeşil. altı açık yeşil, kısa saplı. Çiçekler beyaz, iri, sap dallarında tek olarak bulunur. Çanak uzunca boru şeklinde, uçları 5 adet üçgen dilimli. Taç beyaz, uzun boru şeklinde olup açılmış koronlu.

Erkek organlar 5. Meyve organı iki meyve yaprağından ibaret. Meyve çok tohumlu kapsül. Çok sayıda dikenlerle kaplı, dört dikişle açılan kapsülde pek çok tohum bulunur. Tohumlar böbrek şeklinde, buruşuk satılılı, siyah, nispeten iri. Bitkinin her kısmı zehirlidir. Yaz mevsiminde çiçek açar. Taze bitkinin kokusu nahoştur.

Yayılışı. Tahminler göre tatulanın vatanı Asya'dır. Bizde işlenmeyen arazide, organik madde bakımından zengin olan boş tarlalarda, viraneliklerde, gübreliklerde rastlanır. (Türkiye'de: Edirne, İstanbul (Florya, Beykoz, Akbaba yolu, Büyükada. Göksul , Kocaeli (İzmit, Adapazarı), Zonguldak, Sinop (Ayancık) , Samsun-Çeruh (sahil yolu) , Giresun, Trabzon, Balıkesir Manyas, Manisa (Alaşehir), Ankara, Kayseri, Muş (Varto) ve Siirt (Telmtsar) çevresinde bulunmuştur (54L.

Kullanılan kısımlar. Yapraklar (Folia Stramonii,

Toplama zamanı. Haziran-ağustos ayları.

Toplama usulü. Bitkinin gelişken yaprakları tam çiçek açma zamanında saplar ile birlikte toplanır. Bu zamanda bitkide etkenli maddelerin en ziyade bulunduğu devredir. Yalnız yeşil yapraklar toplanmalı, sararmış, kararmış, lekeli ve böcekler tarafından yenmiş yapraklar atılmalıdır. Bitki zehirlidir. Bitki toplayanlar veya bitki üzerinde çalı-şanlar, işten sonra ellerini iyice yıkamalıdırlar.

Kurutma usulü. Toplanan materyal iyice temizlendikten sonra, çerçeve veya yaygı üzerine ince tabakalar halinde serilerek çabuk kuruması te'min edilmeli. İlk zamanlarda sık sık karıştırılır, kızışmaması için. İyi kaliteli drog fırında kurutulanlardan elde edilir. Fırın ısısı 45 derece dolayında olmalı. Tütünde olduğu gibi dizi halinde kurutulması tavsiye edilmez. Güneşte kurutulması da caiz değildir, ağarma ve kalite düşüklüğü tehlikesi vardır.

Randıman. 7,5 kg taze yapraktan 1 kg kuru alınır.

Kuru drog'un vasf'ı. J Kuru tatula yaprakları türlü buruşuklukta, bazıları kopmuş, muhtelif uzunlukta yuvarlak (4 sm kadar) saplı, ana ve yan damarlar beyazımsı, dışa doğru şişkin, üst yüzü koyu yeşil, altı açık yeşil. Tad fena, acı, koku. az, sıcak suda koku şiddetlenir.

İstenilen kalite. BDS'nin 3260-58 kararına göre, % 13 rutubete; ufaların kısımlardan (3 mm delikli elekten geçenler) % 4 kadarına, bozuk yapraklardan (sararmış, kahverengi, koyulaş-mış, küflü vs.) % 5 kadarına, bitkinin diğer aksamından % 0,5 kadarına; yabancı bitki karışımlardan % 0,5 kadarına, madeni karışımlardan % 0,5 kadarına müsaade edilir; alkaloid muhteva % 0,25 den az olmamalıdır. Canlı kurt ve böcek bulunan yapraklar alınmaz.

Paketleme. Kuru bitki birkaç gün yığın halinde bırakılır, sonra balya halinde paketlenir.

Depolama. Drog zehirlidir. Kuru, havadar ve karanlık binalarda, zehirsiz bitkilerden uzakta muhafaza edilmelidir.

Muhteviyatı. Yabani halde yetişen bitkilerimizde tropan alkaloidler muhtevası ortalaması: yapraklarda - % 0,06-0,26, tohumlarda - % 0,03-0,23. Bunlardan ziyade bulunanı hiossiaminü (atropin) dir. Drog'da sckopolamin eseri de bulunmuş, % 1,4 sepi maddeleri, eterik yağ eseri (tütün kokulu) havidir. % 0,10 kadar da karotin ihtiva eder. . Tohumlar % 25 kadar katı yağ ihtiva eder, bunun terkibine gliseridlerden linol (% 45 kadar), olein (% 40 kadar), palmitin (% 12 kadar) stearin (% 2 kadar) ve lignoserin asidi girer.

Kullanılışı. Nefes darlığı ve spazmatik ağrılara karşı ilaç imalinde kullanılır. Halk hekimlerimiz nefes darlığına (astım) karşı kullanırlar: toz haline getirilen drogtan bir kısım kor üzerine azar azar serpilerek yapılan tütsü hastaya koklatılır, ancak bu tedavi doktor kontrolü altında yapılmalıdır. Bitki zehirlidir.

(Kullanılışı: Tesiri az çok güzelavratotunun tesirine benzer. İyi bir uyuşturucu antispazmotik ve antiastmatiktir. Dahilen hülasa (günde 0,10 gr), toz (günde 0,60 gr) veya tentür halinde alınır. Yapraklardan ve bazen çiçeklerden hazırlanan sigaralar nefes darlığına karşı içilir. Haricen dekeksiyon (% 1-5) veya yağlı maserasyonu mevzii ağrılara karşı çok kullanılır. Follum Stramanii nitrata, T. K. (Güherçilele tatula yaprağı), Oleum Hyoscyami compositum, T. K. (Mürekkep banotu zeyti), Pulvis Stramonii compositum gibi preparatlann terkibine girer. D. metöl (Tüylü Tatula) de ayni maksatlar için kullanılmaktadır (519).