Sarı Şebboy

CHEIRANTHUS CHEIRI

(Cruciferae-fam)

SARIŞEBBOY

Başka milletlerce adı - Bul. Jalt şiboy; Rus. jeltofiol, lakfiol; tn. wallflower, gillyflower; Al. Goldlack; Er, giroflee jaune, oiolier jaune.

Karakteristik vasfı. (Şekil-88) Sarı şebboy çok yıllık, adeta yarı çalı bitkidir. Kök çok dallı, toprağa derin nüfuz eder, ağaçlıdır. Sap 60 sm kadar yüksek, dallı, köşeli, çatal kıllarla kaplı, alt kısmı ağaçlı, sık yapraklı. Yapraklar mızrak şeklinde, uca doğru sivri, bütün kenarlı veya hafifçe dişli, alt yapraklar kısa saplı, üst yapraklar adeta yapışık. kaideye doğru kama şeklinde daralır. Çiçekler nispeten iri, sık salkım halinde gövde ve dal uçlarında toplu bulunurlar.

Çanak 4 yapraklı, uzunca mızrak şeklinde, sık kıllı, kenarları dar-uzun beyaz zarla kaplıdır, dışındakiler kaideye doğru torba şeklinde genişler. Taç yapraklar 4 adet altın sarısı veya portakalsan ile kahve rengi arası, dar ve uzun tırnaklı. Meyve 4 köşeli, silindirik yassı, çok daneli başaktır. Bitkinin bütünü hoş kokulu. Yaz mevsimi başlarında çiçek açar.

Yayılışı. Bitki Akdeniz bölgesinden neşet etmiştir. Bizde süs bitkisi olarak bahçelerde ekilir. Tohumlarıyla ürer.

Kullanılan kısımlar. Saplar (Herba Cheiranthi cheiri) ve tohumlar (Semen Chelranthı cheiri) .

Toplama zamanı. Saplar mayıs-haziren aylarında.

Kurutma usulü. Toplanan materyal havadar binalarda veya 35 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Tohumlar balmumu kıvamında iken toplanır. O halde iken bitki bütünü ile kesilir. Küçük demetcikler halinde kurutulur. Elde dövülür veya harman edilir. Tohumlar kalbur veya savurmakla temizlenir. Daha sonra havadar binalarda iyice kurutulur.

Randıman. 5 kg taze saptan ı kg kuru alınır.

Paketleme, Standard ağırlıkta balya veya torbalarda.

Depolama. Sap ve tohumlar zehirsiz bitkilerden ayrı yerde istiflenmeli,

Muhteviyatı. Çiçekler eterik yağ ihtiva eder; bunun terkibine anisaldehid ve metilantranilat girer, kversetin, izoramnetin, mirozin fermenti, sepi maddeleri, keyrantin glikozidi, kolin ve keyrinin alkaleidi. Tohumlar kalbe te'sir edici glikozidler ihtiva eder: Keyrotokzin, keyrozid A, keyrozid H, keyrantin, glikokeyrolin, rafanol, % 26 kadar katı yağ. Henüz iyice incelememiş iki amorflu glikozid - J ve K bulunmuştur. Katı yağ linol, eruk, olein ve linolen asidleri gliseridlerinden müteşekkildir.

Kullanılışı. Halk hekimliğinde karın ağrıları ve baş ağrılarına karşı kullanılır: iyice dövülmüş saptan 1 çay kaşığı 250 gr kaynar su ile haşlanır, soğuyunca süzülür, günde 3 defa birer çay kaşığı alınır. Daha büyük dozlar alınmamalı, zehirlidir. SSSR de kalp yetersizliği Kifayetsizlik) ni tedavi etmek için drog glikozidinden «gltkotiol- (27) preparatı imal edilmiştir. Bizde yetişen şebboy tohumlarından elde edilen neticeler zayıf, pratik hypotensi faaliyet değeri yoktur (34). Bal verici ve dekoratif bitkidir.·