Sökücü Hymenoptera'lar Nelerdir?

Arı sokmasından sonraki ağrı, iğnenin deriye girmesinden çok ze- hirin etkisi ile olur. Sokma sonucu lokal ağrı, ödem, şişme, kırmızılık husule gelir ve birkaç saatte geçer. Sokulan yere ve sokma sayısına göre belirtilerin şiddeti değişir. Göz ve ağız bölgelerinde ödem ve şişme çok fazla olur. Dilin sokulmasında kollateral ödemler fazla olduğundan hayatî tehlike olabilir. Kısa sürede 500 arı sokması insan için öldürücü dozda zehir bırakır. Arıcılarda! uzun süre sokulma sonucu arı sokmasına bağışıklık husule gelir. Arı sokmaları devamlı olmazsa bağışıklık kaybolur.Arı sokması sonucu oluşan etkiler zehirle birlikte verilen antijenle de ilgilidir. Bu antijen zehirden ayrı olarak böcekte bulunmaktadır. Kurutulmuş arı vücudu veya özetleri bazı insanlarda astmaya benzer belirtiler yapar. Duyarlı kimselerde duyarlılık derecesine ve zehirin absorbsiyon süratine göre muhtelif derecede sistemik reaksiyonlar görülür. Arı sokması ile allerjik belirtiler sonucu bazen ölüm husule gelebilir. Görülen belirtiler deride dökme, ödem, siyanoz, astma, bulantı, kusma, göğüste ağrıdır. Ateş ve konvülziyon da olabilir. Çok duyarlı kimselerde solunum ve kalp yetmezliği ile anafilaktik şok sonucu ölüm görülür.

Bazı kimselerde bilhassa duyarlı bireylerde sokmadan sonra zehire karşı fazla duyarlılık görülür. Önce duyarlı olduğu böceğin tanınması lâzımdır. Bal arılarına duyarlı bir insan eşek arısına duyarlı olmayabilir, bunun aksi de doğrudur. Jel diffüzyon incelemeleri ile muhtelif arılarda ortak antijenler bulunduğu gibi, her birinde özel genleri ile ilgili özel antijenler de bulunmuştur. Heterolog antijen deney hayvanında belirtiye neden olmayabilir.Duyarlı kimseler duyarsızlaştırılabilirler (desansitize edilebilirler). Böcek sokmasına karşı ağır allerjik reaksiyon ortaya çıktığında sorumlu böcek için doğru tanı konursa uygun antijenle yapılan duyarsızlaştırmanın iyileştirici etkisi olabilir. Sorumlu böcek tanınamadığında çeşitli arılardan hazırlanan karışık antijen kullanılabilir.

Arının iğnesi dokuda kalmışsa, toplu iğne ya da bıçak ucu ile çıkararak daha fazla zehir vermesi önlenmelidir. İğnenin dıştaki ucu pens veya parmaklarla sıkılıp çıkarılmak istenirse, sıkma sonucu dokuya fazla zehir gider.Ağrı fazla olursa lokal uygulama yapmalıdır. Bunun için feninda- min (thephorin) merhemi ile sokulan yere yavaşça masaj yapılır, ağrı ve belki şişme önlenmiş olur. Kuotan ve hidrokortizon asetat (% 1) merhemleri, tentürdiyot, yarı yarıya tuz katılmış sirke ile masaj da fayda sağlar. Ağız yolundan antihistaminik alınması oluşabilecek reaksiyonları önler. Fazla sıvı alınması ve müshil kullanmak zehirin çabuk çıkması için faydalıdır.Akut sistemik reaksiyonlar için ven yolundan adrenalin (epinef- rin) kullanılır. °!o 0,1 epinefrin hidroklorürden 0,3 -1 cm3 yavaş yavaş şırınga edilir, gerektiğinde tekrar şırınga edilir. Difenhidramin (benad- ril) in ağız veya damar yolundan kullanılması bazı vakalarda çok iyi gelir. Adrenalin ve antihistaminik verildiği halde belirtiler tehlikeli ise kortizon kullanılır. Adrenalin yoksa kalsiyum glükonat verilmelidir. Tedaviye mümkün olduğu kadar çabuk başlamalı ve ilaçların parenteral yoldan kullanılması tercih edilmelidir. Bazı akut vakalarda dakikaların önemi vardır.

Sistemik şok olduğunda kalp ve solunum sistemi stimülanları kullanılmalıdır. Üst solunum yollarında şişme ve ödem sonucu tıkanma olursa trakeotomi yapmak gerekir.

Duyarlı kimselerin arı özetlerinden hazırlanmış antijenle desansitize edilmesi, duyarlılıklarının kaldırılması gereklidir.Evlere yakın olan arı yuvaları yok edilmelidir. İşlem gece yapılmalıdır. Dış yuvalar kerozen içeren tenekeye alınır. Yuvaya % 5-6 klordan veya °Io 5-10 DDT tozu uygulandıktan sonra alınması daha uygundur. Taş arasındaki, duvardaki yuvalara karbon tetraklorürlü pamuk tıkılır, topraktaki yuvalara bu madde döküldükten sonra deliği pamukla tıkamalıdır. Bundan sonra yuva kolaylıkla tahrip edilebilir.Karıncalar için klordan, dieldrin, aldrin ve heptaklor toz veya sıvı halde kullanılır.

Polistes gallicus adlı arının askaris ve çengelli kurt yumurtalarını ve çengelli kürtün raptidoit larvalarını kanatları, bacakları, vücudu ve ağız parçaları ile taşıyarak etrafa yaydığı gösterilmiştir.