Parazit - Konak İlişkileri
Parazit - Konak İlişkileri : Parazit ve konak birlikte yaşadıkları sürede karşılıklı olarak çeşitli şekillerde birbirlerine etki gösterir ve birbirlerinden etkilenirler. «Parazit-konak ilişkisi» çok geniş, değişik yönleri olan bir konudur. Parazitin konak organizmaya etkisi, bir taraftan parazitin türüne, morfolojik ve fizyolojik özelliklerine, diğer taraftan konağın özelliklerine, tutulan doku ve organlara ve konağın reaksiyonu gibi değişebilen faktörlere bağlıdır.Parazitler gelişmeleri esnasında morfolojik ve fizyolojik değişmeler, yani bir evrim geçirerek olgunluk şekline erişirler. Parazitin gelişmesi için konağa ihtiyacı vardır.
Bazı parazitlerin evrimlerini tamamlamaları için yalnız bir tür konak yeterlidir, bunlara monoksen parazit denir (Giardia intestinalis, Ascaris lumbricoides). Bazı parazitler ise evrimlerini tamamlamak için birden fazla konak türüne gereksinme duyarlar, bunlara heteroksen parazit denir (Taenia saginata).Parazitin erişkin şeklinin yaşadığı konağa son konak denir. Parazit olgunlaşmamış şekillerinin geçici olarak yaşadığı, fakat evrimi için gerekli olan konağa ara konak denir.
Bazı parazitlerin evrimi için bir ara konak yeterlidir, bunlara diheteroksen parazit denir (Taenia saginata). Bazı parazitlerin evrimi için ise birden fazla ara konak gereklidir, bunlara polihe ter o k sen parazit denir (Diphyllobothrium latum).Parazitin erişkin şeklinin yaşadığı konak türü bir veya birden fazla olabilir. Konaklardan biri veya birkaçı, parazitin soyunu devam ettirmesi için, diğerlerinden daha önemli olabilir.
Bu konaklar parazitin varlığı ve başka konakların infekte olabilmesi için doğada kaynak rolünü oynarlar. Parazit için doğada kaynak rolünü oynayan konak veya konâklara rezerv u a r denir. Bazı parazitlerin bir konaktan diğerine bulasma- sında rol oynayan artropot ve diğer omurgasız hayvanlara ise vektör denir. Parazitin evriminde ara veya son konak olaraF bulunması zorunluolan biyolojik vektör, olmayan mekanik vektör olarak tanımlanır.Bir parazit için ancak belirli canlı veya canlılar konak olabilir. Buna göre parazitin konak vücudunda bulunması üç şekil içinde gösterilebilir:
1 — Bazı parazitler için ancak bir tür canlı konak olabilmektedir. Giardia intestinalis ve Pediculus humanus yalnız insan vücudunda yaşar. Bazı parazitler bir tür canlıyı özellikle tercih ederler. Örneğin bazı sivrisinekler insan kanını tercih ederler, bunlara antropofilik denir.
2 — Parazitlerin bazıları çeşitli konaklarda yaşarlar. Trichinella spiralis, Schistosoma japonicum çeşitli konaklarda ve bu arada insan vücudunda da yaşarlar.
3 — Bazen bir parazit nadiren, tesadüfen yerleştiği bir konakta bulunabilir; Fasciola hepatica’nın insanda yerleşmesi gibi.
Buna göre belli bir konak çeşitli parazitler için farklı önemdedir. Örneğin insan Giardia intestinalis ve Pediculus humanus için tek konak, antropofilik sivrisinek türleri için seçkin konak, Trichinella spiralis ve Schistosoma japonicum için çeşitli konaklardan biri, Fasciola hepatica için ise önemi çok az olan bir konaktır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
