Mollusklar Nedir?
Mollusklar Nedir? : Mollusca şubesindeki hayvanların (mollüsklerin) çoğu denizlerde, bir kısmı tatlı sularda, acı sularda ve karada yaşayan 60.000 kadar türü vardır. Yumuşak ve segmentsiz olan vücut, genellikle, ön uçta bulunan baş, karın tarafında bulunan ayak, sırt tarafında bulunan iç organlar olmak üzere üç kısma ayrılır. Bazı mollüsklerde, manto denilen sırt yüzünde, buradaki hücrelerin salgıları ve kalsiyum tuzlarının birikimi ile oluşan bir kabuk bulunur.
Mollüsklerin çok az bir kısmı deniz yıldızı, deniz kestanesi, deniz hıyarı, balıklar gibi bazı su hayvanları için parazittir. Bunların tıbbî önemi, daha çok insan için patojen olan, trematodlann ara konağı olmalarından ileri gelir. Bazı mollüsklerde de insanda dermatit yapabilen serkaryalar gelişir. Tıbbî önemi olan mollüsklerin hemen hepsi Gastropoda sınıfında yer alır.
Salyangozlar olarak da adlandırılan bu sınıftaki mollüsklerin baş kısmında koklama organı vazifesini gören hücreleri taşıyan bir çift tentakül, bazen özel göz tentaküllerinde bulunan bir çift göz ve ağız gibi organlar bulunur. Karın yüzünde ön-orta-arka gibi kısımlara ayrılan uzun ve türlere göre değişik fonksiyonları görecek şekilde fark- lanmalar gösteren ayak bulunur. Hareket çok defa ayak kasının dalgalanma şeklinde kasılması ile sağlanır. Bazılarında ayağın yürüme yüzüne mü- küs salgılayan bir bez açılır. İç organlar sırt yüzünde bulunurlar.
Bazı Gastropodalar çıplaktırlar, bazıları küçük bir kabukla örtülüdür, birçoğunda ise basit koni şeklinde veya spiral kıvrımlar yaparak yükselen koni şeklinde, ya da dikey bir plan üzerinde oluşan spiral kıvrımlar şeklinde kabuk görülür. Gastropoda’ların çoğunda bütün vücut kabuk içineçekilebilir ve kabuğun ağzı ya ayağın sert bir örtü (operkül) ile kaplanmış arka kısmı ile veya hayvanın salgıladığı müküs ile kapatılabilir. Gastro- poda’ların ayrı eşeyli olanları ve hermafrodit olanları vardır. Çoğalma genellikle döllenmiş yumurtalarla olur, bazıları ise vivipardır. Çoğu denizlerde, bir kısmı tatlı sularda, acı sularda ve karada yaşarlar.
Melaniidae ailesinde koni şeklinde kabuğu, koyu kahverengi ve boynuz gibi sert operkülü olan, tatlı ve acı sularda yaşayan mollüskler bulunur. Bunlardan Brotia (Mc- lania) cinsinde bulunan türlerin birçoğu Uzak Doğuda Metagonimus yokogawai ve Paragonimus westermannin ara konağını oluştururlar.
Pleuroceridae ailesindeki mollüsklerin ön kısmı uzundur. Uzun olan tentakülleri uca doğru sivrilir, kabuk koni şeklinde yükselir ve kabuk ağzı kısa bir kanal meydana getirir. Bu ailede Semisulcospira türleri Uzak Doğuda P. westeı^nani’nin ara ko nağı olurlar.Cerithiidae ailesinde deniz ve acı sularda yaşayan, kabukları birçok kıvrımlar oluşturan cinsler bulunur.
Bunlardan Pirenella cónica Mısırda, Cerithidea cingulata Japonyada Heterophyes heterophyes’in ara konağını teşkil ederler ve insanda derma- tit yapan Schistosoma serkaryaları için konak olurlar. Pyrazus ebeninus de gelişen ser- karyalarla da Avustralyada dermatit görülür.Tatlı sularda yaşayan uzun tentaküllü mollüsklerden Ampullariidae ailesinin Pila cinsindeki ve Viviparidae ailesinin Viviparus cinsindeki türler Uzak Doğuda Echinosto- mg ilocanum için 2. ara konak olurlar.Assimineidae ailesinde tatlı ve acı sularda yaşayan, uzun tentaküllü, büyük kabuklu mollüskler bulunur. Bunlardan Assiminea lútea Çinde P. westermani için ara konak olur.
Amnicolidae ailesindeki tatlı sularda yaşayan, spiral kabuklu, uzun tentaküllü mollüskler arasında Hemibia ve Blanfordia (Oncomelania) cinslerinde Uzak Doğuda Schistosoma japonicum'un, Parafossarulus ve Bulimus cinslerinde Uzak Doğu'da Clonorc- his sinensis’ in, yine Bulimus cinsinde Doğu Avrupada Opisthorchis felineus’ un ara konağı olan türler vardır.
Planorbidae ailesinde bulunan, hava ile soluyan, hermafrodit olan, uzun ve ince tentaküllü mollüsklerden birçok tür çeşitli trematodlar için ara konak olur. Bu ailede Biomphalaria (Planorbis) cinsinde Afrikada ve Güney Amerikada Schistosoma mansoni için. Kuzey Afrika, İspanya ve Portekizde Schistosoma haematobium için, Uzak Doğuda Fasciolopsis buski için; Segmenting cinsinde Uzak Doğuda F. buski için; Physopsis cinsinde Afrikada S. haematobium ve Fasciola hepática için; Bulinus cinsinde Afrikada S. haematobium için ara konak olan türler bulunur.
Bulinus cinsinden B. contortus, B.dybowskíi, B.innesi gibi isimlerle de anılan B. truncatus, S.hae- matobium’un ülkemizde, doğu ve güney komşularımızda da bulunan bir ara konağıdır; kirli, çamurlu, durgun veya az akıntılı, tatlı veya az tuzlu sularda bulunur. Segmentina cinsinde ve yine bu ailedeki Cyraulus cinsinde Uzak Doğuda E. ilocanum için 1. ara konak olan türler de vardır.Helicidae ailesinde hava ile soluyan, hermafrodit, gelişmiş kabuklu kara mollüsk- leri bulunur ve Helicella. Cochlicella, Zebrina, Torguilla cinslerinde Avrupada Dicrocoe- lium dendriticum için ara konak olan türler vardır.
Lymnaeidae ailesindeki hava ile soluyan, hermafrodit, ince kabuklu tatlı su mol- lüsklerinden Lymnaea cinsindeki ve daha seyrek olarak bazı diğer cinslerdeki birçok tür, ya dünyanın belli bölgelerinde veya yaygın olarak bütün dünyada F. hepática ve F. buski için ara konak rolünü oynarlar, ayrıca vücutlarında tatlı sularda dermatit yapan Schistosoma serkaryaları gelişir.Gastropoda sınıfında Conidae ailesinde Conus cinsinde bulunan, sıcak denizlerde yaşayan, son spirali uzun koni şeklinde ve güzel kabukları olan C. tulipa, C. marmóreas, C.striatus gibi mollüskler oldukça şiddetli bir zehir salgılayarak, kabuk toplayıcılarında belirtilere yol açarlar. Zehir zedelenmiş vücut yüzeyinden açığa çıkar ve deriden insana etki gösterir.
Belirtiler ağrı, şişme, uyuşma, felç, uyuklama, yutkunma zorluğu ve komaya girme şeklinde meydana çıkabilir.Bir ülkede önemli sağlık problemi olan trematod infeksiyonları ile savaşta, ara konak olan mollüsklerin yok edilmesi veya azaltılması in- feksiyon zincirini kırmada önemlidir. Bunun için önemli olan mollüsk türlerinin yaşama ve direnç özelliklerine, çevre şartlarına göre değişik önlemler alınır ve mollüskisit ilaçlar kullanılır. Mollüsklerin yaşadığı ' su birikintilerinin kurutulması, bataklıkların temizlenmesi, bitki örtüsünün yakılması, mollüskleri yiyen balık türlerinin yetiştirilmesi, mollüsklerininsan eli ile toplanması gibi tedbirlere baş vurulur. Mollüsklerle savaştasönmemiş kireç, bakır sülfat, bakır karbonat, baryum klorür,saponin,baryum karbonat, kalsiyum arsenat, kalsiyum sıyanamıt, sodyum veyabakır pentoklorofenat, akrolein gibi mollüskisitetkili maddelerden defaydalanılır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
