Helmıntler Nedir?

Parazit hayata uyma derecelerine göre aralarında yapı farkları mevcuttur. Çeşitli helmintlerin boyları farklı olup birkaç milimetre ile birkaç metre arasında değişir. Integument yadakütiküla adı verilen vücut örtüleri genellikle sindirim enzimlerine dayanıklıdır ve üzerinde helmintin konak organizmanın dokularına girmesini, yapışmasını sağlayan çeşitli organlar vardır. Parazit hayat yaşayan bir helmintin yüzeyinde kirpikler bulunmaz.Plathelmintler (yassı solucanlar) bölümündeki helmintlerin vücutları yassı olup, bazıları şeride, bazıları da yaprağa benzerler; sadece birkaç tanesi . silindir Şeklindedir. Bunların hepsi zorunlu parazit olup, bir kısmı insanda hastalık etkeni olabilirler. Vücut boşlukları bulunmadığı gibi, solunum ve dolaşım sistemleri de yoktur. Bir kısmında sindirim kanalı kör olarak sonlanır, bazılarında ise hiç yoktur. Plathelmintlerde alev hücrelerinden oluşan çıkartı sistemi bulunur. Schistosoma cinsi dışında bu bölümdeki bütün helmintler hermafrodittirler.

Erişkin şekillerin vücutları kütiküla ile örtülü olup belirli bir epiderm yoktur, kirpiksizdir. Embriyonlarıise kirpiklerle örtülü olabilir.İnsan sağlığı bakımından önemli plathelmintler Cestoidea sınıfına ait Cestoda alt sınıfında (sestodlar) ve Trematoda sınıfında (trematodlar) bulunurlar. Bunların dışında kalan Turbellaria ve Nemertea sınıfları insan için patojen değildirler. Halk arasında şerit adı da verilen s e s t o d 1ar genellikle barsakda endoparazit olarak yaşarlar. Büyükleri değişiktir. Barsakta yerleşen erişkinlerin kirpiksiz olan vücutları çoğunda baş (sko- leks), boyun ve halkalardan (proglottis, proglottid) yapılıdır. Sindirim sistemleri yoktur. Baş kısmında çekmen (vantuz) denen organlar ve bazılarında çengeller, bir kısmında her ikisi vardır. Diphyllobothrium latum’da çekmen yerine emme çukurları bulunur. Boyun, halkaların meydana geldiği kısımdır. Proglottis adı da verilen halkaların sayısı değişiktir ve bunların genci boyuna en yakın olandır. Sestodlar hermafrodittirler, her halkada dişi ve erkek genital organları bulunur.

Barsak boşlukları bulunmaz. Yumurtalarında altı küçük çengel taşıyan bir embriyon mevcuttur. Trematod sınıfındaki helmintlere halk arasında kurt adı verilir. Bu canlıların vücudu yaprak ya da silindir şeklindedir. Bir kısmı, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük (Heterophyes heterophyes) olduğu halde bazıları birkaç santimetre büyüklüktedir. (Fasciola hepatica). Başları belirli değildir ve gövdeleri segmentlere ayrılmamıştır.

Yüzeylerinde dikenler bulunabilir. Vücutlarının ön ucunda ağızlarının etrafında bulunan çekmen (ağız çekmeni) vasıtası ile kendilerini parazit olarak yaşadıkları dokuya yapıştırırlar. Bazı trematodlarda orta kısımda karın yüzündeki çekmenden (karın çekmeni) başka bir de genital çekmen bulunur.

Vücutları kütiküla ile kaplıdır, bunun altında hücrelerinin bir kısmı glandüler olan mezenkim dokusu bulunur. Tam bir sindirim kanalları yoktur; ağız boşluğu ve prefarinks mevcuttur, farinks bazen bulunmayabilir. Mevcut bulunduğunda farinks barsak ile devam eder; alt kısımda ikiye ayrılan barsak kör olarak sonlanır, anüs yoktur. Çıkartı sistemi iki taraflı ve simetriktir, vücudun arka kısmında ve çok defa sırt tarafına açılır. Erişkin helmintlerde bir sfinkter ile birleşmiş iki idrar kesesi bulunur. Çeşitli trematodlarda şekilleri farklı olan borucuklar yanında çıkartı sisteminde esas yapı sölenosit adı da verilen alev hücreleridir. Sinir sisteminde özofagus ve farinks üzerinde yerleşmiş olan gangliyonlar ve ön, arka ve yanlarda sinir kolonları bulunur. Genital bölgedeki özel sinirlerden başka ön kısımda duyu sinirleri mevcuttur.

Bütün sestodlar gibi trematodlar da hermafrodittirler; yalnız Schistosoma cinsinden olanlarda erkek ve dişi bireyler ayrı ayrıdır.Ender olarak insanda parazit olabilen Moniliformis moniliformis gibi bir iki tür dışında aralarında insan paraziti helmintler bulunmayanakantosefal lerin vücudu da silindir şeklinde, bazen yassı ve uzundur ve kirpiksiz bir örtü ile örtülüdür. Vücudun ön kısmında bir hortum bulunur. Gerçek bir vücut boşlukları bulunmadığı gibi, solunum ve dolaşım sistemleri de yoktur. Erkek ve dişileri ayrılmıştır.

Erişkin bir nematodun vücudu uzun, ipsi ve silindir biçiminde ya da füsiformdur. Vücutları dayanıklı bir kütiküla ile örtülüdür. Bunun altında kütiküla altı ve kas tabakaları vardır. Embriyon, kurtçuk ve erişkinlerin vücudu kirpiksizdir; yüzeyinde dikenler bulunabilir. Çoğunda sindirim kanalının iki ucu açıktır, özofagus, rektum ve anüs mevcuttur. Dracunculus medinensis’de ise anüs açık değildir. Bazı nematod- ların başında çengel veya çekmenler, ağızlarında da diş ya da kesici yüzeyler bulunabilir. Enterobius vermicularis’ût özofagusun alt ucunda bul- bus adı verilen bir şişkinlik vardır.

Nematodların eşeysel organları tam gelişmiş olup, erkek ve dişileri ayrıdır. Çıkartı sistemi yanlarda bulunan iki kanaldan ve bir çıkartı deliğinden ibarettir. Kanallar birleşip tek bir kanal halinde çıkartı deliğinde sonlanırlar. Sinir sistemi, ganglion hücreleri ve sinirlerden oluşur. Nematoda sınıfında kemoreseptör organları bulunan helmintler Phasmidia, böyle organları bulunmayanlar da Aphasmidia alt stmflarında toplanırlar.

Annelida bölümünden insan sağlığı bakımından önem taşıyanlar her- mafrodit olan s ü 1 ü k 1er (Hirudinea) dir. Bunlarda, ağız etrafında ve vücudun arka ucunda birer çekmen vardır.Diğer organlarının aksine helmintlerin erkek ve dişi genital organları iyice gelişmişlerdir. Bunlar incelenecek olursa erkek genital organları arasında bir veya birden fazla testis ve her testis için bir vas effe- rens vardır. Bunların birleşmesiyle vas defferens meydana gelir. Ayrıca, seminal keseler, ejakülatör kanallar, prostat bezi, penis gibi organlar ve bermafrodit olanlarda dişi organlarla müşterek olabilen genital delik bulunur. Yumurtalık, ovidukt, ootip, receptaculum seminis, çeşitli helmint- lerde değişik biçimlerde olan uterus, vagina, besleyici bezler ve kanalları helmintlerin dişilik organlarını oluştururlar. Ootiplerin iki yanında uterusun uçları vardır. Spermatozoonlar vaginadan, genital yollardan geçerek uterusa ve ovidukta gelirler. Yumurta ootipe geçer, burada kabukları meydana gelir.

Bildirilen genital organlar sestodlarm halkalarında yerleşmişlerdir.Helmintlerin çoğalmasını sağlayan yumurtaların şekilleri her helmint için özellik gösterir ve ilerde bildirileceği şekilde tanıda yardımcı olur. Helmint yumurtaları, kuruluğa ve enzimlerin etkilerine karşı dayanıksızdırlar, Mikroskopta incelendiklerinde, Scft/slpsomc’larınkiler dışında kalantrematod yumurtalarının kapaklı oldukları görülür. Bu yumurtaların içindeki embriyon kirpikli, fakat çengelsizdir. Bunların aksine, yumurtaları gelişmemiş bir embriyon taşıyan Diphyllobothrium latum dışındaki sestodların yumurtaları kapaksızdır ve onkosfer (heksakant embriyon) adı verilen içlerindeki gelişmiş embriyonda da üç çift çengel bulunur, kirpik yoktur. Kabukları üç tabakalı olan nematod yumurtalarında da kapak bulunmaz; bunların embriyonlarında kirpik ve çengel de mevcut değildir.Bazı helmint yumurtalarında başlangıçta embriyon yoktur, embriyon dış ortamda oluşur (ovipar h el mint). Bir kısım helmintler emb- riyonlu yumurta yumurtlarlar (ovovivipar helmint); bazıları ise doğrudan doğruya embriyon doğururlar (vivipar helmint).

Helmintlerden bizim için önemli olanlar, insanda parazit olarak yaşayanlardır. Helmintler ve kurtçukları son konağın çeşitli doku ve organlarında yerleşebilirler. Birçokları barsak boşluğunda veya çeperinde yaşarlar; bazıları karaciğerde, safra yollarında, akciğerde, kanda, lenf, yollarında, deride ve diğer organlarda hastalık etkeni olabilirler. Bunların insanda yaptıkları hastalıklarda tanı, tedavi ve korunmada başarı sağlanması çeşitli canlılardaki ve doğadaki hayat devrelerinin, yani evrimlerinin iyi bilinmesi ile mümkün olur. Helmintler, belirli konaklarda yaşarlar. Bazıları için, örneğin Taenia saginata ve Schistosoma haematobium için insan yegâne son konaktır.

Halbuki, Enterobius vermicularis'm son konağı insan veya şempanze olabilir. Necator americanus, Opistorchis fell- neus gibi bazı helmintlerde olduğu şekilde helmintin ayrı ayrı birkaç son konağı da bulunabilir. Örneğin, Dracunculus medinensis insandan başka at ve köpekte yerleşebilir. Bunların aksine, Fasciola hepatica için ise asıl son konak koyunlardır, insan nadiren son konak olabilir. İnsanlar, Echinococcus granulosus gibi bazı helmintlere ara konak ödevi görebilirler, yani insanda bu helmintin kurtçuk şekilleri bulunur.

Son konak vücudundan çıkan helmint yumurtaları veya kurtçuk (larva) lan ile bazı helmintlerde ara konakların yer almadığı düz (direkt) evrim, bazılarında ise bazı hayat devrelerini taşıyan ara konakların bulunduğu çapraşık (indirekt) evrim başlar. Hynienolepis nana gibi bazı helmintlerde her iki evrim şeklinin görülebilmesi ender rastlanan bir durumdur.Barsakta yaşayan nematodların çoğunda görülen düz (direkt) evrimde ara konak yoktur, Enterobius vermicularis ve Strongyloides stercora-lis’de yumurta veya kurtçuk insan vücudundan ayrılmaksızm da yeni bir bulaşmaya neden olabilir. Ascaris lumbricoides’in evriminde vücut dışına çıkan yumurtalar bitkiler gibi besinler ile tekrar vücuda alınırlar. Bazen direkt evrimde, örneğin Strongyloides stercomlis gibi bir helmint diğer bir konağa girmeksizin doğada serbest bir hayat devresi geçirir. Çapraşık (indirekt) evrimde yumurta veya kurtçukların gelişebilmeleri için son konak dışında bir veya daha fazla sayıda ara konak vücudunda yaşamaları gereklidir.

Trematodlar ve sestodlarm çoğu çapraşık evrim geçirirler. Omurgalı hayvanlar, yumuşakçalar, kabuklular ve böcekler olabilen ara konaklar insanda parazit yaşayan helmintlerin evriminde önemli rol oynarlar. Ara konak olan bu canlıların yeryüzünde yayılışları, bir bölgede az veya çok bulunuşları, son konak ile karşılıklı ilgileri, helmint için özel, tek ara konak olup olmamaları, belirli helmintlerin insanda bulunuş sıklığı üzerine etkili faktörlerdir. Omurgalı ara konaklar arasında insan ve diğer memeliler, balıklar vardır. Bazı helmintlerin, örneğin Echinococcus granulosus, Taenia solium ve Trichinella spiralis’in kurtçuk şekilleri ara konak olarak insanda da yaşarlar. Balıklarda bazı yassı solucanların, yumuşakçalarda nematodlarm ve sestodlarm kurtçukları yerleşir. Trematod ve sestodlardan bir kısmı için kabuklular ara konaktır. Bazı sestodlarm kurtçuk şekilleri böceklerde, örneğin Hymenolepis nana’- nınki pirede bulunur.însanda parazit yaşayan helmintlerin evrimleri genellikle her sınıf için belirlidir. Sestodlar çapraşık bir evrim geçirirler. Yumurtaları kapaksızdır, sadece Diphyllobothridae ailesindeki helmintlerin yumurtaları kapaklıdır. Tenya türlerinde böcek, yumuşakça veya omurgalı hayvan olabilen bir tek ara konak vardır.

Diğer bazı sestodlarda, örneğin Diphyllobothrium latum’da ise bir kabuklu ve bir balık olmak üzere iki ara konak bulunur. Sestod kurtçukları genellikle sindirim yolundan son konağa girerler. Bazı sestod türlerinin yumurtalarında başlangıçta embriyon oluşmuştur. Bunun gelişmesiyle kurtçuk şekli meydana gelir. Bunda dış embriyon zarı kaybolmuştur, iç zarda ise silya (cilia)lar, yani tüycükler bulunur. Onkosfer (onchosphere) adı verilen kurtçuk şeklini taşıyan yumurta son konaktan dışkı ile çıkartılır. Bu yuvarlak veya oval şekilde olup, üç çift çengel, bir çift alev hücresi taşır ve kirpiksizdir. Tenyalarda onkosfer zarlarla çevrilidir ve bu zarlar çeşitli türlerden olan ara konakların vücudunda sindirilerek eritilirler. Serbest kalan onkosfer ara konağın vücut boşluğu organlarında gelişir.

Diphyllobothrium latum’- da onkosferin etrafında kirpikli bir zar bulunur. Bu şekildeki kurtçuğa korasidyum (coracidium) denir. Pseudophyllidea üst takımındaki helmintlerde, örneğin Diphyllobothrium latum’da korasidyumdansonraki ikinci kurtçuk şekli olan proserkoid (procercoid) in uzun bir vücudu, yapışmaya yarayan altı çengelli kuyruğu vardır. Sonraki evrim devresine ait üçüncü kurtçuk şekli pleroserkoid ( p 1 e - rocercoid) adını alır. Bunun meydana gelmesi için ilk ara konağın ikinci bir ara konak tarafından yutularak sindirilmesi gereklidir. Plero- serkoidin bir baş kısmı (skoleks) ve çeşitli organları bulunur. Bu kurtçuk şekli son konak vücuduna girdiğinde gelişimini tamamlar, barsak duvarına yapışarak proglottisleri oluşur ve böylece erişkin helmint meydana gelir. Tenya türlerinde ise proserkoid şekil yoktur, doğrudan doğruya skoleks oluşur. İkinci kurtçuk şekli çekmenleri taşıyan baş kısmı içe dönük, sıvı dolu bir kese halinde bulunan sistiserkus (cysticercus) dur.

Son konak bu sisterkusu taşıyan ara konakları yiyince, dışa dönen skoleks barsak duvarına yapışır, halkalar belirir. Echinococcus granulosns’daki ekinokokkus (echinococcus) adı verilen kurtçuk, yine içi sıvı dolu bir kese şeklindedir. Ancak, bunun iç ve dışında ikincil keseler bulunmaktadır. Sestodlardan Dipylidium caninum’da. sisti ser- koid (cysticercoid) adı verilen kurtçuk şeklinin bir kuyruğu mevcuttur. Trematodların evrimleri çoğunda çapraşıktır ve en az iki ara konakta geçen hayat devreleri vardır. Schistosoma cinsi dışındaki trematodların yumurtaları kapaklıdır. Kirpikli, çengelsiz embriyonu taşıyan yumurta çok defa suyun içinde uzun zaman veya birkaç saat kadar kısa süren bir gelişme devresi geçirir, tikel kurtçuk şekline mirasidyum (miracidium) adı verilir. Bu, ara konak olan bir yumuşakçanın vücuduna girene kadar birkaç saat canlı kalabilir. Vücudunun ön kısmı arkaya göre geniştir, üstünde bulunan kirpiklerin yardımıyla suda yüzer. Sinir ve çıkartı sistemine sahip olan mirasidyum üst kısmındaki bir papilla aracılığı ile yumuşakçaya yapışır ve bezlerinin salgıları vasıtasiyle dokuları eriterek vücuduna girer. Bu ara konakta mirasidyum sindirim sistemi veya gonad- larda yerleşir ve kirpiklerini kaybederek spor o si s t (sporocyst) denen kurtçuk şekline dönüşür.

Sporosist şekli keseye benzer bir canlıdır, uzun veya yuvarlak olabilir. Konak dokularında beslenir ve hareket eder. Sporosistden bazı nematodlarda yavru sporosist şekli, bunun bulunmadığı helmintlerde ise redya (redia) denen kurtçuk şekli meydana gelir. Redya uzundur, ön kısmında ağız, farinks ve devamı olan barsak bulumır. Gangliyonlardan sinirler çıkar. Yavru sporosist veya redyadan sonraki kurtçuk devresi serkarya (cercaria)dır. Bu oval, kuyruklu bir canlıdır ve erişkin helminte benzerlik gösterir. Yalnız üreme organları tam gelişmemiştir. Serkarya ara konaktan ayrılarak suya geçer ve kuyruğu sayesinde yüzmeye başlar; bir gün canlı kalabilir.

Son konağa,ara konağa girmeye yarayan salgılar salgılayan bezleri vardır ve bunların yardımı ile bazı helmintlerin serkaryaları konak vücuduna girebilirler. Metaserkarya (metacercaria) adı verilen ve kist haline gelmiş olan serkaryadan sonraki kuyruksuz şekil artık genç bir helmint- tir. Bununla beraber, üreme organları tam gelişmemiştir. Metaserkarya, suda yaşayan balık ya da kabuklu gibi bir ikinci ara konak vücudunda veya su bitkileri üzerinde bulunur ve son konağa ağız yolundan girer. Bazen de metaserkarya, Schistosoma’laıdo. olduğu gibi son konak vücudunda serkaryadan oluşur.Nematod yumurtaları yuvarlak veya oval şekilde olup, üç zarla çevrilidir, kapakları yoktur.

Bu yumurtaların içinde oluşan çengelsiz ve kir- piksiz embriyon uzun, silindir şeklindedir. Nematodlarm evriminde embriyon dışındaki gelişme devreleri oldukça karmaşıktır. Bu helmintlerin embriyondan sonraki gelişme şekilleri tamamen erişkin helminte benzerler. Bu kurtçuk şekillerine genç şekiller (j u v e n i 1) adı da verilir; erişkin helminte göre küçüktürler ve üreme organları gelişmemiştir. Tam erişkin hale gelinceye kadar ikisi doğada, ikisi de konak vücudunda olmak üzere dört defa gömlek değiştirirler.

Genç şekiller, farinkslerinin şekline göre rabditiform (rhabditiform) ve filariform olarak ikiye ayrılırlar. Nematodlardan bazılarının evriminde sadece bir son konak bulunur. Bunlardan konağı insan olan Ascaris lumbricoides’m doğada yaşayan bir şekli yoktur ve embrivonlu yumurtaları insan vücudunda gelişir. Ancylostoma duodenale’de genç şekiller doğada serbest yaşarlar. Bunlardan farklı olarak, Strongyloides stercoralis’in doğada serbest yaşayan eıişkin şekilleri de vardır. Diğer bazı nematodlarm evriminde ara konaklar mevcuttur. Örneğin, Wuchereria bancrofti’dt kurtçuk ara konak tarafından doğruca son konaktan alınır, Dracunculus medi- nensis kurtçuğu ise ara konağa girmeden evvel doğada serbest olarak yaşar, özel bir durumu olan Trichinella spiralis’de bir kuşağın son konağı sonraki kuşakiçin ar akonak ödevi görür.

Nematodlarm doğada serbest bulunan genç şekilleri, konaklarına kendileri girerler ya da yutularak alınırlar. Ara konakta yaşayan helmintlerin genç şekilleri, Dracunculus medinensis’de olduğu gibi, sindirim yolundan ya da filaryalardaki gibi sokucu böceğin sokmasıyle son konağa girerler. Helmintlerden Trio huris trichiura gibi bazıları vücuda girdikleri yerde, aynı sistemde yerleşirler. Bir kısmı ise, örneğin Ascaris lumbricoides, yerleşmeden önce konak vücudundaki çeşitli organlarda bir göç yaparlar.Sülüklerde kurtçuk şekilleri yoktur. Bunlar yumurtaları içinde gelişirler,

İnsanda paıazit yaşayan çeşitli helmintlerin farklı olan fizyolojilerinin bilinmesi, etken oldukları hastalıkların tedavisi ve bunlara karşı bağışıklığın incelenmesi ile yakından ilgilidir. Bu hususta bilgi edinilmesindeki zorluk, yeterli in vitro kültür yöntemlerinin henüz gelişmemiş olmasından ileri gelmektedir.

Erişkin helmintler uygun bazı besiyerlerinde en fazla birkaç gün canlı olarak saklanabilirler. Ancak, burada bir gelişme ya da üreme bahis konusu değildir. Barsakta yaşayan helmintler izotonik tuzlu su içinde ve dokularda yaşayanlar ise serum içinde pasajları yapıldığında geliş- meksizin bir süre canlı kalabilirler. Tamponlanmış tuzlu su çözeltileri de bu amaçla kullanılabilir. Ascaris lumbricoides % 30 sulandırılmış deniz suyunda bir ay, Trichinella spiralis kurtçuğu glikozlu Tyrode çözeltisinde 5°Cde dört ay, SchisCosoma japonicum Tyrode çözeltisi katılmış at serumunda 37°C de beş ay canlılıklarını korurlar. Helmintlerin serbest yaşayan genç şekillerinin de doğada içinde bulundukları koşullara uyan ortamlarda kültürleri yapılabilir.

Kömür ya da toprak ilâve edilmiş dışkı içinde bazı helmintlerin yumurta veya genç şekilleri gelişebilirse de, insanda parazit olan helmintler cinsel bakımdan tam bir gelişme göstermezler. Helmintlerin kültürünün yapılması için embriyonlu tavuk yumurtasından da faydalanılmıştır. Amniyotik boşluğa inoküle edilen Trichinella spira- lis’in genç şekilleri burada cinsel bakımdan tam bir gelişme göstermektedirler. °lo 1 glikoz ilâve edilmiş at serumunda 37°C de ergin Schistoso- ma'lar çiftleşir ve yumurta yaparlar. Sıcak kanlıların helmintleri azalan metabolizma faaliyetinden dolayı düşük ısı derecelerinde daha uzun zaman yaşarlar.

Helmint kültürlerinde bakterilerin üremesi helmintin ömrünü kısalttığı için besiyerlerine kemoterapötik maddelerin ilâve edilmesi uygundur. Antibiyotikli besiyerleri helmint fizyolojisi üzerinde yapılacak deneyler için de gereklidir. İnsan vücudunda yaşayan helmintlerin hayat süreleri değişiktir. Vücutta Trichinella spiralis bir ay, Ascaris lumbricoides bir yıl kadar yaşar. Taenia saginata ise vücutta 18 yıl canlı kalabilir.t Vücut bileşimiHelmintlerin çoğunun vücut bileşimleri çeşitli tekniklerle incelenmiştir, Barsakta yaşayan helmintler hipertonik bir ortamdadırlar, dolayısıy-le vücutlarına su ve tuz girebilir. Böyle helmintlerin yapısı barsağın durumuna göre değişebilir.

Genellikle, helmintlerin vücutlarında ortalama °lo 85 oranında su, °Io 8 kadar serebrosid, glikoprotein ve Skleroprotein gibi çeşitli proteinler, °/o 3 kadar yağ asidi, gliserin, kolesterin ve lesitin gibi yağlı maddeler, % 3 oranında glikojen, °fo 1 de sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve diğer madenler ile maden tuzları bulunur.Helmintlerin kütikülası mükoprotein yapısındadır. Yumurtalarının kabukları çeşitli helmintlerde ayrı yapıdadır. Sestod ve trematodlarda bileşimi skleroprotein olan kabuk nematodlarda içte albumin tabakası ve dışta lipoid zarla çevrili kitinden ibarettir.Beslenmeİnsanda hastalık yapan helmintler kan, deri, beyin, akciğer, barsak, karaciğer ve dalak gibi vücudun değişik doku ve organlarında yeıleşirler. Yerleşme yerlerine göre, bunların besinleri ve beslenme durumları ayrı ayrıdır. Trematodlar besinlerini ağız yoluyla alırlar.

Besin maddesi olarak kan, müküs, doku hücreleri, besin artıklan gibi organik maddelerden faydalanırlar. Doğada serbest bulunan helmint kurtçukları, depo ettikleri besinleri kullanır ve beslenmezler. Şeritlerin ve akantosefallerin sindirim kanalları yoktur. Bunlar konak organizma tarafından sindirilen besinleri doğruca vücut yüzeylerinden absorbe ederek beslenirler. Barsak duvarına yapışan skoleksleriyle helmintler bazı sıvıları absorbe edebilirler. Sestodların kurtçuk şekilleri bulundukları konağın dokularından besin maddelerini vücut yüzeyleriyle alırlar. Nematodlar değişik şekillerde beslenirler. Filaryalar dışında kalanlarda vücuttan absorpsiyonla besin alınmaz. Nematodlann bir kısmı konağın barsak boşluğunda yaşar ve oradan besin artıklarını alır. Erişkin Strongyloides stercomlis ağız kapsülleri ile barsak mukozasına yapışır, parçaladığı dokular ve kan besinlerini oluşturur.