Entamoeba Hıstolytıca Nedir?
Entamoeba Hıstolytıca Nedir? : Entamoeba histolytica insanda hastalık (entamoebiasis histolytica, amebiasis, amöbyaz) yaptığı kesin olarak bilinen tek amiptir. İnfekte bireylerde hiçbir belirti vermeyen portörlükten, şiddetli belirtilerle seyreden akut amipli dizanteriye kadar çeşitli derecelerde barsak belirtilerine, bazen de karaciğer, akciğer, beyin, dalak, deri gibi organ ve dokularda amip abselerine neden olur.
Barsak dışı lokalizasyonlar hemen daima barsak amöbyazı sonucudur.E. histolytica ile dünya nüfusunun yaklaşık olarak 1/5 inin infekte olmasına karşılık, hastalık belirtilerinin çok daha seyrek görülmesi, bu amibin patojen ve kommensal ırkları bulunması ve bunların morfolojik tanımı üzerinde tartışmalara yol açmıştır, özellikle AvrupalI araştırıcılar ortalama kist çapı 10/¿dan küçük olan ırkları Entamoeba hart- manni adıyla patojen olmayan ayrı bir tür olarak kabul ederler. E. hart- manni’nin E. histolytica’dan morfolojik olarak ayrılması sadece daha küçük olmasına dayanır. Ayrıca, bazı araştırıcılar E. histolytica’nın ortalama kist çapı 10 fi dan büyük olan ırklarını da patojen olan ve patojen olmayan ırklar olarak ikiye ayırırlar.
Patojen olmayan ırkların genellikle patojenolan ırklardan daha küçük olduğu kabul edilirse de, bunlar arasında kesin ayırım ancak deney hayvanlarındaki infeksiyonla yapılabilir.Ortalama 25 y çapındadır. Genellikle kanlı - müküslü dizanterili dışkısında daha büyük, sessiz infeksiyonlularm dışkısında daha küçük şekillere rastlanır. Trofozoit şeklin ektoplazması daha homojen, endoplazması daha granüllü olarak far- kedilir. Boyanmamış taze dışkı preparasyonlarmda E. histolytica trofo- zoitleri ektoplazmadan çıkan yalancı ayaklarla oldukça süratli olarak ve ara sıra durarak veya yön değiştirerek hareket eder. Trofozoitlerin aktif olarak hareketli olmasının diğer amip trofozoitlerinden ayırdedilmesindeönemi vardır.
Fakat dışkının eskimesi, preparasyonun soğuması gibi etkilerle bu hareket yavaşlar ve kaybolabilir. Endoplazmada içindeki besin maddesine göre büyüklüğü ve şekli farklı olan ve birçoğunda eritrositler bulunan besin vakuolleri görülür. Barsakta rastlanan diğer amiplerin içinde eritrosit bulunmaz. Boyanmamış preparasyonlarda nükleus genellikle farkedilmez. Demir - hematoksilenle boyanmış preparasyonlarda ise nükleus 3 - 5 ¡x çapında, yuvarlak ve ince zarlı olarak görülür. Nükleusun ortasında küçük ve koyu boyanan karyozom, nükleus zarının iç yüzünde düzgün sıralanmış kromatin tanecikleri bulunur. Karyozomla nükleus zarı arasında kromatin grandileri bulunmaz.
E. histolytica dokuda kist şekline dönmez. Barsak boşluğundaki veya barsak dokusundan barsak boşluğuna atılan trofozoit şekilleri ile barsakta ilerledikçe su miktarının gittikçe azalması sonucu, morfolojik ve fizyolojik değişikliklere uğrayarak kist şekline geçer, önce içindeki sindirilmemiş besin maddelerini atar, daha homojen, kesif ve yuvarlak p r e k i s t şekline döner. Prekist gittikçe olgunlaşır, hareketi kaybolur, etrafında kist duvarı oluşur. İçinde boyasız preparasyonlarda fazlaışık kıran, boyalı preparasyonlarda koyu boyanan, uçları küt çomak şeklinde kromatoit cisimler, çevresi kesinlikle belli olmayan glikojen vakuolü meydana gelir. Çap ortalama 12 a düşer (3,5 - 20 ) ve böylece kist şekli meydana gelir.
Prekistin nükleusunun mitotik bölünmeleri sonucu olgunlaşmakta olan kistlerde kistin 1 /3 ü çapında iki, olgun kistlerde kistin 1 /4 ü çapında dört nükleus bulunur. Kist olgunlaştıkça içindeki kromatoit cisimler ve glikojen vakuolü kaybolabilir. Boyanmamış kistlerde nükleuslar her zaman görülemez. Kromatoit cisimler fazla ışık kırarak farkedilirler. İyot çözeltisi ile boyanmış kistlerde kırmızı - kahverengi veya koyu kahverengi olarak glikojen vakuolü ve ortalarındaki karyozom- larla 1 - 4 tane nükleus görülür. Demir - hematoksilenle boyanmış preparasyonlarda kromatoit cisimler koyu boyanmış olarak, nükleuslar da tro- fozoit şeklin nükleuslarına benzer şekilde, fakat onlardan daha küçük olarak görülürler.
Sindirim yolundan alman kistler ince barsakta açılırlar. Bu sırada endoplazma ve ektoplazma birbirinden farklılaşır ve ektoplazmada meydana gelen yalancı ayaklar kist duvarını yararak dışarı çıkar ve metale i s t denilen, 2-4 nükleuslu ve ince duvarlı bir şekil meydana gelir. Metakist hemen içindeki nükleus sayısı kadar bölünerek küçük ve tek nükleuslu metakist i k trofozoi t’leri meydana getirir. A m ö- b u 1 a da denilen metakistik trofozoitler kalın barsağa geçer ve burada gelişerek trofozoit şekle dönerler.E. histolytica istilâ ettiği doku hücrelerinin sitoplazmasından absorp- siyonla beslenir ya da besin vakuolleri içine aldığı doku parçalan, eritrositler ve bakterilerden besinini sağlar. Trofozoit halde ikiye bölünerek çoğalır. Bir trofozoitten oluşan kistten dört trofozoit meydana geldiğinden kist oluşturma aynı zamanda bir çoğalma yoludur.E. histolytica’nın çeşitli besiyerlerinde, daha çok araştırma maksadıyla, kültürü yapılabilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
