Türkiyedeki Şifalı Kaplıcalar

Bilecik

Selçuk İçmesi

YERİ : Bilecik ili Osmaneli ilçesine 3 Km uzaklıkta Selçuk mahallesindedir. İçme mahalli çam ormanlarıyla kaplı olup, doğal bir güzelliğe sahiptir.

Ulaşım : İstanbul - Ankara demiryolu içmenin çok yakınından geçer. Normal seferli trenler burada dururlar. Bilecik ilinden ve çevre ilçelerden Osmaneli içmesine sezon süresince devamlı kara nakil araçları işlemektedir.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: Sodyum klorürlü.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ : Terkipleri aynı olan kaynakların temperatürleri 18.5°C ile 200C arasındadır. Radyoaktiviteleri Rn 4.6 eman ile 5.6 em an arasında değişmekte olup, pH değerleri 7.3'dür.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) :

İçme tedavisi: (A) Mide bağırsak ve safra yolları hastalıklarında tavsiye edilir.

İçme tedavisi : (D) Hipostenik mide rahatsızlığı olanlar aç karnına 2-3 bardak içmelidirler.

Karaciğer ve safra yolları hastalıklarında iyi sonuçlar verir.

Sabah akşam aç karnına 3-4 bardak su içilmeli ve buna üç hafta devam etmelidir. Sudan diüretik tesir beklenmelidir. Su içildiği zaman az miktarda bulunan sodyum sülfatın tesiri ile bağırsak vazifeleri de yoluna girer.

Nütrisyon bozukluklarında da tavsiye edilir.

TEDAVİ TESİSLERİ : İçme çeşmelerden ibarettir.

YARDIMCI TESİSLERİ : Lokanta, gazino ve diğer yardımcı tesisler mevcuttur.

KONAKLAMA TESİSLERİ: Muhtelif konaklama tesislerinin toplam yatak sayısı 150'yı bulmaktadır. Sezon sırasında, içmelerin çevresindeki tahta barakalar ayrıca kiraya verilmektedir. Osmaneli ilçesine yakın olan içmelere ilçeden günü birlik gitmek de mümkündür.

ENFORMASYON (ŞİFA NİTEILİĞİ) : Her türlü bilgi ve rezervasyon için Selçuk kaplıcaları müdürlüğüne müracaat edilir.

Bingöl İli

Kös (Fahran) Kaplıcası

YERİ: Bingöl ilinin Ağacaeli bucağına bağlı Kös (F'ahran) köyün dedir.

İki kaynaktan beslenen Kös kaplıcasından biri hamama diğeri de moteIlere verilmektedir.

ULAŞIM : Kös kaplıcası, Bingöl - Karlıova karayoluna 1 Km uzaklıkta olup kaplıca sezonu sırasında devamlı kara nakil araçları çalışmaktadır.

ŞİFALI SUYUN GRUBU : (A) Sodyum, kalsiyum, bikarbonatlı sülfat.

Hamam Kaynağı : (T.M.S.) Bikarbonat, sodyum, kalsiyum bromür, arsenikli.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ : (A) Kaplıcanın terkipleri birbirine çok benzeyen iki kaynak vardır. Kaynakların temperatürleri 47°C ile 36°C, radyoaktiviteleri 21 eman, pH değerleri 6,7 dir.

(T.M.S.) Hamam kaynağı: Temperatür 42,5°C, radyoaktif Rn 4,11 eman, pH değeri 6,15

Meteller kaynağı (sıcak kaynak) : Temperatürü 45°C radyoaktif 1,24 eman, pH değeri 7,0 dır.

Kös kaplıcası kaynakları birbirine çok benzemelerine karşın teknik niteliklerinden olan farklılıklar yüzünden biz de ayrı ayrı vermeyi uygun bulduk.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) : (A) Romatizma, nevralji, nevrlt ve kadın hastalıkları için tavsiye edilir.

TIBBİ DEĞERLENDİRME : (T.M.S.) (Y-U) Kös kaplıcası hamam kaynağı ve sıcak kaynak terkipleri ve hususiyetleri bakımından birbirine benzemektedir. Her ikislninde litrelerinde 2 gramın

biraz üstünde bulunan total mineralizasyonları vardır. Karbondi oksitli kalevi ve toprak kalevili bikarbonatlı terrnal sularıdır. Dış tatbikler şeklinde kullanıldığında vedatir ve vazodilatatör etkileri görülür. Şu halde ağrılı sendromlarda, romatizmal ve spazmodik vakalarda ayrıca periferik deveran bozukluklarında damar açıcısı olarak değerlendirilebilirler.

Hiper tansiyonlu şahıslarda tedavide kullanılabilir. Damar sertliğine bağlı iskemik sendromlarda akut

araz bulunmadığı takdirde tatbiklerinden çok istifade edilir. Bu sular soğutularak içme kürleri tarzında da değerlendirilebilirler. İç tatbik suretiyle karaciğer, safra kesesi, mide-barsağın fonksiyon

bozukluklarında ve metabolizma hastalıklarında bu meyanda bilhassa hafif diabetik vakalarda değerlendirilebilirler.

TEDAVİ TESİSLERİ : Kadın ve erkekler için ayrı iki büyük havuzlu hamamı 2 özel 7 sıra banyoları bulunmaktadır.

YARDIMCI TESİSLER: Lokanta ve gazino, bakkal, kasap dükkanlarından ibarettir. Kaplıca sezonu sırasında bu sayı artmaktadır.

KONAKLAMA: 50 yataklı kaliteli oteli ile 10 kadar motelleri vardır. Sezon sırasında kamp çadırları ve toplam yatak sayısı 500'ü bulur.

ENFORMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi ve rezervasyon

için Kös Kaplıcaları müdürlüğüne müracaat edilir.

Burdur

İnsuyu İçmeleri

YERİ : Antalya asfaltı üzerinde olup, Burdur il merkezine 15 km.

mesafededir. Burdur İnsuyu mağaralarının hemen yanında iki kaynaktan çıkmaktadır. Kaynakların bileşimleri arasında büyük bir

benzerlik vardır.

ULAŞIM : Yazın, turistik mevsim olması dolayısıyla İnsuyu mağaralarına sezon boyunca sürekli olarak kara nakil vasıtaları işlemektedir.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: (D) Madeni az ılıca ve içmeler grubunda incelemiş.

mide suyu : Bikarbonat, kalsiyum ve bromürlü.

Kaynak şeker suyu: Bikarbonatlı, kalsiyum, sodyum ve bromürlü.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ :

kaynak mide suyu : Temperatürü 15°C, pH değeri 6,5. II. kaynak şeker suyu : Temperatrü 150C, pH değeri 6,5 dir

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) : (D) İçme tedavisi ile : Karaciğer safra yolları, bağırsak hastalıklarına tavsiye edilir.

TIBBİ DEĞERLENDİRME : (T.M.S) İçme tedavisi: I. Kaynak hafif karbondioksitli, toprak kalevili bikarbonatIı bir maden suyudur. Mide-barsak sistemi üzerinde hafif bir etkisi olabilir.

Ayrıca aynı hafif etki metabolizma hastalıklarında ve bu azada hafif diabetiklerde tesbit edilebilir. Total mineralizasyonun az olması dolayısıyla sulardan yemeklerden önce alındığı takdirde müdrir bir etki beklenebilir.

II. kaynaktan çıkan su hakkında da biraz daha zayıf olmak üzere aynı etkileri öngörebiliriz.

Total mineralizasyonun daha zayıf olması dolayısıyla bu suda müdrir etki fazladır. Her ikisi sofra suyu olarak da değerlendirilebilir.

Halk tarafından İnsuyu içmelerinden L kaynağı mide hastalıklarına iyi geldiğinden Mide Suyu, diğerine ise şeker hastalıklarına iyi geldiğinden Şeker .Suyu adı verilmiştir.

TEDAVİ TESİSLERİ : İçme çeşmelerinden ibarettir.

KONAKLAMA VE DİĞER TESİSLER: Burdur'un 15 km. mesafesinde olması dolayısıyla konaklama tesisleri Burdur'da toplanmıştır.

İnsuyu içmelerine gidenler belediyeye ait otobüslerin her

saat başı yaptıkları düzenli seferlerden faydalanmaları mümkün dür.

ENFORMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi için Burdur

Belediyesine müracaat edilebilinir.

Bolu

Büyük Ve Küçük Kaplıcaları

YERİ : Bolu il merkezine bağlı Karacasu köyündedir. Bolu dağının eteklerinde olan, Küçük ve Büyük kaplıca olarak bilinen kaplıcaların denizden yüksekliği 750 m. dir. Kaplıcanın etrafı ormanlarla kaplı güzel bir manzarası olup tam bir dinlenme yeridir.

KISA TARİHÇESİ : Bolu kaplıcalarının tarihi hakkında kesin

bilgiler olmamakla birlikte eski devirlerde kullanıldığı son yıllarda

iki kaplıca arasında yapılan kazılardan anlaşılmaktadır. Bolu kaplıcaları ile ilgili Dr. Rıza Reman (Balneoloji isimli eserinde)· 17

asırdan beri şöhretli olduğundan bahsederek. Tournefort, Pococoke,Oramer, Laeke gibi gezginlerin eserlerinde Bolu kaplıcalarından söz ettiklerini, W. Hamilten'un ise kaplıcanın haritasını çizdiğin!

belirtir. Yine ünlü seyyah Ev1iya Çelebi seyahatnamesinde Bolukaplıcalarından şöyle söz eder. «Gema Bolu, bu şehrin cenup tarafı haricinde, bağlara yarım saat yakın bir yerde mukayyat ve mustasar kürikadim bir ılıca vardır. Suyu içenin midesi islah, vücudunu pebe misal eder.

Bir nefileri görülmüş bir ıhcadır, Şehrin Büyüğü ve küçüğü araba araba bu ılıcaya gelip tendürest olur.. Ilıca kurbunda Yozgat Baba tekkesi vardır demektedir. Bazı tarihçiler ise kaplıcanın Selçuklular zamanında Işletilmiş olduğu yolunda fikir yürütmektedirIer.

ULAŞIM : Bolu kaplıcaları Bolu iline 4 km. lik bir asfalt yolla bağlıdır. Bu kaplıcalara halk büyük rağbet göstermektedir. Bolu'dan kaplıcalara devamlı belediye otobüsleri ve diğer kara nakil araçları düzenli ve devamlı şekilde çalışmaktadır.

ŞİFALI SUYUN GRUBU : (D) Madeni az ılıca ve içmeler grubunda incelemiş.

(T.M.S) Büyük ve Küçük kaplıca: kalsiyum, bikarbonatIı, sülfat, magnezyum ve karbondioksitli.

Büyük kaplıcanın Batı kaynağının radyoaktivitesi diğer kaynaklara nazaran çok .fazladır,

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ : Büyük kaplıca 42 44aC, Küçük kaplıcanın ise 43-44°C arasında değişmekte, radyoaktiviteleri ise büyük kaplıca (Doğu kaynak) 6,26 eman, (Batı kaynak) 114, 28° eman. Küçük (Doğu kaynak) 7,67 eman, (Batı kaynak) 15,95 eman, pH değerleri ise 5,82 ile 6,36 arasında değişmektedir.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) : (B) BANYO TEDAVİSİ İLE:

Romatizmalılar, nevralji, nevrit, polinevrtt, siyatik ve kadın hastalıkları için tavsiye edilmektedir.

İçme tedavisi ile : (D) İçme adet olmamış ise de kalsiyum, sülfatlı ve bikarbonatlı su olduğundan, diüretik tesiri vardır. 750-1000 gr. su içilirse daha fazla idrar çıkar. İlk saatlerde açık renkte

olan idrar, sonraları koyulaşır ve kabin dibinde tortu bırakır. 24 saatte çıkan tuz miktarı, ilk on beş gün içinde daima çok görülür.

TİBBİ DEĞERLENDİRME : (Y) Karbondioksitli olan bu toprak kalevili, acı, bikarbonatlı Bolu suları içme tarzında kullanıldığından bilhassa karaciğer ve safra kesesi üzerinde mülayim bir etki husule getirir. Fakat suyun içme olarak asıl değerlendirilmesi icab eden hastalıklar grubu böbrek rahatsızlıklarıdır. Bilhassa böbreğin ve idrar yollarının bazı iltihaplarında, taşlarında ve fonksiyonel bozukluklarında değerlendirilebilirler. Dış tatbikler bakımından bu sıcak suların sedatif tesirleri yanında muhiti deveran sistemi üzerinde meydana getirecekleri etki göz önünde tutulmalıdır. Şu halde sular bir taraftan karaciğerin, safra yollarının ve böbreğin işleyişine tesir eder.

Kanın terkibini dengeli bil' şekle getirken, diğer taraftan dış tatbikler yoluyla periferik deveranı düzenleyeceklerdir. Bu sular radyoaktif olduklarından karbondioksit gazıyla birlikte inhalasyon bakımından da değer kazanırlar.

Nitekim üst teneffüs yollarının ve akciğerlerin sedatır tesir istenen rahatsızlıklarında inhalasyon tatbikiyle müessir olunabilir. Suların az bir miktar demirli olmasına lokal ve genel etkiye hususiyet kazandırır.

Bolu kaplıcalarında irtifaın fazlalığı ayrıca bir etken olarak rol oynar. Civarında bulunan göl ve diğer tabii güzellikler ve sağlık turizm bakımından değerlendirme imkanı bulunan klimatik unsurlar dikkate alınacak olursa Kestanbolu gibi çok yönlü gayet zengin tatbik imkanlarına sahip oldugu görülür.

TEDAVİ TESİSLERİ : Büyük kaplıcada 2 adet umumi havuz ile

25 sıra banyosu, Küçük kaplıcada da 1 umumi havuz ile 33 adet sıra banyodan ibaretuir. Son yıllarda MTA burada yeni sondajlar yapmakta olup terrnal tesisleri genişletilmektedir. Ayrıca S.S.K‘nın fizik tedavi bölümü, doktor nezaretinde küristlerin tedavileri yapılmaktadır,

YARDIMCI TESİSLER: Bolu kaplıcalarına her geçen gün ilgi artmaktadır. Bu nedenle kaplıcalar mahalinde pekçok sayıda yardımcı tesis bulunmaktadır.

KONAKLAMA TESİSLERİ: Her kaplıca da toplam yatak sayısı

400 kadardır. Ancak yeni konaklama tesisleri yapılmaktadır. Ayrıca kaplıcalarda sezon sırasında kamp çadırları ile pansiyon olarak yapılan kiralık odalar bulmak mümkündür.

ENFORMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi ve rezervasyon için Bolu kaplıcaları müdürlüğüne müracaat edilebilir.

Bolu Düzce Derdin Kaplıcası Ve İçmesi

YERİ : Bolu ili, Düzce ilçesine bağlı Derdin köyündedir. Kaplıca ve içmeye giden yolun iki tarafı çam ormanlarıyla çevrili, güzel manzaralı olup, seyrederken vaktin nasıl geçtiği pek anlaşılmaz, Kaplıca mahalli denizden 500 m. kadardır.

ULAŞIM : Derdin kaplıca ve içmesi Düzce ilçesine 16 km. dir.

Sezon sırasında Düzce'den kaplıca ve içmeye devamlı kara nakil araçları çalışmaktadır.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: (D) Sodyum bikarbonatlı, sülfatlı ılıca ve içmeler grubunda incelemtştir.

(T.M.S) Sodyum bikarbonat, sülfat ve karbondioksitli.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ: Temperatürü 32oC, radyoaktivitesi 1,7 eman, pH değeri 6,18 dir.

Not: Fransız Prof. Dr. Salomon Calci'ye göre bu şif'alı suyumuz dünyaca meşhur Karlbad'ın Mühbrunnerı kaynağı ayarındadır.

Değerli ilim adamlarımızdan özellikle idroloji de uzman Prof.

Dr. Nusret Şakir Dirisu'ya göre de «Yalnız yurdumuzda değil bütün dünyada bu değerde içiminin hoş olması ve uzviyette tesir bakımından daha üstün bir değer taşır. Bu şifalı kaynak üzerinde kurulacak müessesenin komşu milletler tarafından da büyük rağbet göreceğine şüphe yoktur. Ayrıca bu şifalı sudan elde edilecek tuz, hekimler tarafından çok tavsiye edilen (Naturel karlsbad tuzu) yerine hastalara daha faydalı olur.s demiştir yıllar önce.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) : (D) İçme tedavisi ile : Mide ve bağırsak rahatsızlığı ile asıl karaciğer ve safra yolları hastalıklarında ideal bil' içmedir. Banyo tedavisi ile : (D) Nevrilji, cilt ve kadın hastalıklarına tavsiye edilir.

Tıbbi Değerlendirme : (Y) Derdin kaplıcası kalevi bikarbonatlı bir sudur. Eşik .değerin üstünde sülfat anyonu ihtiva teme sinden dolayı acı kalevi bikarbonat lı sular grubuna girer. 1 gr.ın üstünde karbondioksit ihtiva etmektedir. Debisi bol olan bu su bilhassa içme kürlerinde endikasyon kazanır. Karaciğer ve safra kesesi hastalıklarında, ihtiva ettiği 8 gr. ın üstündeki total mineralizasyonla, Fransa'nın Vişi benzer bil' etki göstermesi beklenir. Total mineralizasyonu fazla olduğundan az miktarlarda kullanılır ve karaciğer safra kesesi hastalıklarında mahalinde yapılacak kürlerden fevkalade tesirler beklenebilir. Ayrıca şişelendirerek piyasaya sevkinde isabet vardır. Geçmiş zamanlarda Türkiye piyasasında ithal malı olarak Vi§i suyunun satıldığı hatırlanacak olursa bu suyun dahili ihtiyacı karşılama ve yakın §ark ülkelerindeki boşluğu doldurmak bakımından ticari ve iktisadi önemi büyüktür.

TEDAVİ TESİSLERİ: İki umumi havuz ile içme çeşmelerinden ibarettir.

YARDIMCI TESİSLER : Gazino, lokanta, ve diğer yardımcı tesisler pek çoktur.

KONAKLAMA TESİSLERİ : Toplum yatak sayısı 100 civarındadır. Sezon sırasında kaplıca çevresinde kamp çadırları ve tahta barakalar kurulur.

ENFORMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi ve rezervasyon için Derdin köyü muhtarlığına başvurulabilir.

Bolu- Düzce Efteni Kaplıcası

YERİ : Bolu ili Düzce ilçesi Hacıyakup köyündedir. Düzcenin güneyinde olan Efteni kaplıcası yerin dibinde kaynaklanır. Sular bir kanalla birkaç metreden havuzlara getirilir.

KISA TARİHÇESİ : Efteni kaplıcasının Bizanslılar zamanında işletildiği, Romalılar zamanında da kullanıldığı bazı tarihçiler tarafından söylenmektedir.

ULAŞIM : Efteni kaplıcası Düzce'den 20 km. uzaklıktadır. Düzceden kaplıca sezonunda devamlı surette kara nakil araçları çalışmaktadır. Yol asfalt kaplıdır.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: (D) Saf sodyum bikarbonatlı ılıca ve içmeler grubunda incelenmiştir.

(Tms) Bikarbonat, sodyum, kalsiyum, magnezyum ve karbondtoksitli.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ: Temperatürü 42oC, radyoaktivitesi 2,42 eman, pH değeri 6,40'dır.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTElLİĞİ) : Banyo tedavisi ile : (D) romatizma, nevrit, nevralji, kadın hastalıklarına tavsiye edilir.

(TMS) TmBİ DEGERLENDİRME : (Y) Efteni Kaplıcası kalevili ve toprak kalevili bikarbonatlılar grubuna girer. Demiri, karbon dioksiti ve yüksek ısısı vardır. Dış tatbikIerde kullanıldığı takdirde umumiyetle sedatif tesirinden ve karbondioksit in periferik deveranı genişleterek etkisinden istifade edilir. İnhalasyon şeklinde kullanıldığı takdirde üst teneffüs yollarının ve akciğerlerin teşennüci sendormlarında sedatif etki görülebilir. Suyun 420C de bulunması nakil esnasında birkaç derece ısı kaybedeceğinden elektrik enerjisi kullanarak pahalı soğutma ameliyelerine girmeden tatbik mahalle

rinde kullanılmasını mümkün kılmaktadır. Bu cihetten iktisadi bakımdan ucuz tatbikIere imkan verecek maden suyudur. İçme şeklinde kullanıldığı zaman üç gram ın biraz üstünde bulunan total

mineralizasyonu ve ihtiva ettiği magnezyumu dolayısıyle karaciğer, safra kesesi hastalıkları üzerinde gayet müsait tesirler husule getireceği düşünülür. Karbondioksit ihtiva etmesi içimini kolaylaştırır. Diğer taraftan terkibinde bulunan 2,5 mg/lt. demir kansızlıkların demir noksanlığına bağlı olan cinslerinde tedavi edici bir tesir eder.

TEDAVİ TESİSLERİ : Lokanta, bir gazino, ve kahvesi vardır.

Kaplıca köyde olduğu için diğer yardımcı tesislerden faydalanmak mümkündür.

KONAKLAMA TESİSLERİ: Bir otel ve tek odalı evlerden ibarettir. Toplam yatak kapasitesi 50 civarındadır.

Bursa Şifalı Suları

Genel Endikasyonları

Bursa ili Eski ve Yeni kaplıcalar şıralı sular bakımından Türkiye'de önemli bir yer tutar.' Bursa'daki şifalı suların şifa hassalarını iklimini ve tarihi önemini de göz önüne alırsak, bu ilimiz belki de dünyada bu kadar çok 'şeyi bir arada bulunduran ender kentlerden biridir.

Bursa'nın şanslı bir yönü de pek çok hidrolog, yazar ve sanatçı ktşileri yetiştirmiş olmasıdır. Şüphesiz bu olgular da bu kentimizin tanıtılmasında büyük etken olmuştur.

Bursa Eski Kaplıca'daki "soğukluk" tan bil' görünüm.

Ancak burada üzülerek söylenmesi gereken bir konu varsa; oda, pek çok şifalı kaynakları bünyesinde barındıran Bursa'da, şifalı sular daha çok yeni' yeni yapılan lüks ve pahalı otellerin banyoluklarını beslemekte ve bu sulardan az gelirli halkın faydalanmasına bir ölçüde olanak tanınmamaktadır. Esasen Anayasa ilkelerine ters düşen bu uygulama; pek çok şif'alı su kaynaklarında yapılmakta, ancak Bursa'da diğerlerine kıyasla daha çok görülmektedir.

Bu tür uygulamaların tüm şifal! kaynakların bulunduğu yörelerde son bulması en büyük arzumuzdur.

Şifalı suları en çok bulunan illerimizden biri olan Bursa'nın

suları iki ana grupta toplanmaktadır. Bunlar; Vakıfbahçe ve Bademli bahçe olarak isimlendirilmektedir.

Bursa'da pek çok kaplıcayı besleyen bu ilk kaynağın genel endikasyonlarını Bursa kaplıcalarının giriş bölümünde aktarmayı uygun bulduk. Endikasyonların anlatrmında, Bursa şifalı sularını çok iyi bilen ve üzerinde pek çok deneyler yapan değerli ilim adamı merhum Prof. Dr. N. Şakir Dirisu, yine değerli ilim adamlarımızdan ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hidro-Klimatoloji kür

süsü başkanı Prof. Dr. Orhan Yenal'dan yararlandık.

Bursa Şifalı Suları

Vakıfbahçe - Bademlibahçe Sularının

GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ VE ENDİKASYONLARI

BURSA KAPLICALARI :

1 - Vakıfbahçe (Çekirge)

2 - Bademlibahçe suları

Esasen Bursa'nın şifalı suları Uludağ'ın kuzeyetekleri boyunca kaynar. Uludağ Bursa ile birlikte diğer komşu illerinin şifalı suları için bir depo görevini yapar. Bursa'daki şifalı sular, Uludağ'-

ın kuzey eteğinden Çekirge'de bugünki Gelik Palas Otelinin bulunduğu yere doğru 20 ila 50 derecelik bir meyille jeolojik bir yarık boyunca çıkar.

Denizden 240 m. yükseklikte olan bu jeolojik yarıktan çıkan suların terkibi birbirine çok benzerlik gösterirler.

Kaynaklardaki şifalı suların hemen hepsi oligometalik (madeni az sular), hiper termal (sıcak) sulardır. Bademlibahçe bölgesindeki şifalı sularından olan Kaynarca Yeni kaplıca ve Kükürtlü kaynaklarında çok az kükürt ve H2S vardır. Suların temperatürleri 500C nin üstündedir. Vakıfbahçe bölgesindeki sularda, mağnezyum, kalsiyum ve bikarbonat iyonları daha çok vardır. Suların temperatürleri 500C altındadır.

Bursa halkı, 40 dereceden sıcak olanlara «Dişi Su», 40 dereceden aşağı olanlara «Erkek Su» adını vermiştir. Makbul olan ve tutulan Dişi sulardır.

Çekirge suları içinde 0,00015 gr. kadar bikarbonat halinde demir olduğundan aktığı yerleri kırmızı pas rengine boyar. Onun için bu sulara «çelikli» adı verilir. Demir yüzünden bu sular içildiği zaman birkaç günlük kabızlık yapar, ancak sonraları düzelir.

Kabızlığın önüne geçmek için ilk günlerde yemeklerden önce Bursa'nın meşhur şertalıslnt ve diğer meyveleri yemek gerekmektedir.

Ayrıca hatırlatmak gerekirki Bursa'daki Çekirge (Vakıfbahçe) sularının tedavi şekli banyodur.

Bursa'daki şifalı suları daha önce, Vakıfbahçe, Bademlibahçe bölgesi sulan diye iki gruba ayırmıştık. Birinci grup :

1 - VAKIFBAHÇE GRUBU SULARI

Bursa Çekirge' de bulunan ve Türkiye' dermatoloji ve Rehabilitasyon merkezi bulunannüm,

Çekirgenin Şifalı sularının en önemlisi Çekirgenin yukarı bölgesindeki Vakıfbahçe denilen yerden kaynayan şifalı sudur. Tünellerle aşağı indirilir. Yolda diğer bir kaynak suyu da esas suya bağlanır. Esas kaynak yeri Vakıfbahçe olup suyun temperatürü 48-50 derece dolaylarındadır. Çelilt Palas'ın suyu bu kaynaktan gider. Vakıfbahçeden başka Zeyn! Nine, Iskara membaları vardır. Askeri kaplıca ile bölgedeki bütün otel banyoları bu membalardan beslenmektedir. Askeri kaplıca, Vakıfbahçe, Iskara ve Zeyni Nine sulannın karışımı ile beslenir. Ayrıca yeri Vakıfbahçe suları grubuna giren diğerleri Çekirge'deki «Erkek su» tabir edilen ve ana kaynakları kaçak olan sular vardır. Garipler altı, Küplüce, Horhor hamam ve Cıkcık sular bunlardandır. Horhor Eski kaplıcanın avlusundan çıkmaktadır. Bu üç kaynağın da suları aynı benzerlikte olup yalnız temperatUrleri değişmektedir. Yeri «Erkek su» denilen sulard-r ve temperatürleri 36-37 dolaylarındadır.

2 - BADEMLİBAHÇE GRUBU SULARI :

Bademlibahçe suları ise Karamustafa-Kaynarca yeni kaplıca ve Kükürtlü kaynaklarıdır-. BademIibahçe suları radon bakırların Vakıfbahçe sularından başkalık gösterir. Karamustafa kaplıcası radonu 48 emandır. Bir diğu değişikHkte Kükürtlü hamamının ve otellerin bulunduğu bahçede çıkan III. kaynaktır, Bu bölgenin kükürtlü hidrojen bakımından en zengin kaynağıdır. (Kükürtlü suların özelliklerine bakınız).

VAKIFBAHÇE VE BADEMLİBAHÇE SULARININ GENEL ENDİKASYONLARI : (D)

Bursa kaplıcalarında tedavi edilen hastaların başında, romatizma ve nevraljililer gelir, Buyyo romatizması, ateş düştükten sonra Bursa'nın Türk hamamlannda çabuk şifa bulur, Romatoit artritislerde, daha ziyade banyo tedavisi iyi gelir.

Artrozlarda ise Türk banyosunda terleme ve buğulamadan çok faydalanılır. Bu hastalarda esasen Nörovejetatif sistem düzensizliği bulunduğu gibi, beslenme bozukluğu ve hormon değişikliği de vardır. Bursa'nın radyoaktif sulan, bu bozuklukların düzelmesinde yüksek değer taşır.

Radyoaktif maddeler, vücuda fazla miktarda girerse, toksit ve tahrip edici tesir yapar. ilk önce kalp üzerinde sonra da epitel hücreleri - üzerinde tesiri görülür. Bundan başka radyoaktivitenin tenasül uzııvları, sinir ve dimağ üzerinde de büyük tesiri vardır.

İlk zamanlarda radyoaktivite tesiriyle bu uzuvlarda bir kan dolaşımı artması görülürken radyoaktivitenin tesiri arttıkça dokular harap olur. Bu hale göre radyoaktiviteyi her hastalığa göre bir döngü ile kullanmak lazımdır.

Kaplıca tedavisinde hücreleri faaliyete etlrlot eksite edici tesir yapacak kadar radyoaktivite makbuldur.

İşte Bursa'nın Çekirge ve Karamustafa suları bu özelliği taşımaktadır.

Emanasyon halinde bulunan radyoaktivite banyo içinde deriden ve nefes yollarından vücuda girer. Hücreler içine kadar yayılan emanasyonun asit ürik üzerinde eritici tesiri vardır.

Radyo aktif banyolardan sonra, idrarda asit ürik miktarı artar, kanda azalır. Bunun sonunda mafsa Bardaki tofüsler erir, kaybolur. Bu sebeple gutlu hastalarda Çekirge ve Karamustafa suları ile tedaviden çok iyi sonuçlar alınır. Kobaylar üzerinde torüs husule getirdikten sonra, emanasyon tedavisi ile bunların kaydolduğu görülmüştür.

Emanesyonun ayrıca idrar verici tesiri de vardır.

Az miktarda vücuda giren emanasyon bütün hücrelerde büyük bir faaliyet yaratır. Uzviyetteki diyastazların tesir kudreti artar, eksik hormonların ifrazında çoğalma olur.

Nöro-vejetatif sinir sisteminin işlenmesi hormonlara çok sıkı bağlıdır.

Emanasyon tesiri ile hormonların nisbeti normale döndügü gibi, sempatik sistem denkleşmesi de sağIanır.

Emanasyonun, Iükositler üzerine tesiri pek önemlidir. Lökositlerin sayısını çoğaıtmaz. Fakat lökositleri parçalayarak çok nüveli likositler husule getirir.

Lökosit nüvelerinin, diyastasların doğmasında büyük rolü vardır. Bökositlerde geçen bu hadise dolayısı ile, kandaki fermanlar çoğalıyor ve emanasyonun antitoksik ve asit üriği eri tic i tesir meydana geliyor.

Emanasyon damarları genişletir, kan tazyikini düşürür.

Fakat bunların hepsinin üstünde, sinir sistemi üzerindeki teskin edici tesir ile, nevraljilerin çabuk şifasını sağlar. Nevrit ve polinevritlerde sinirin erken rejenere olmasını temin eder.

Yine emanasyonun beslenme faaliyetini artırmasından, adele atrofilerinde iyi gelir. Çekirge askeri hastahanesinde, istiklal harbi aylardan beri tutmayan kemik kırıklarında, Çekirge ılıcaları ile yapılan banyolardan sonra, çok kısa zamanda kalın teşekkül ettiğini ve atrofilerin geçtiğini gördüm.

Kadın hastalıklarından, anekart (Tuba ve yumurtalıkların iltihabı) para ve parametrit (döl yatağı hücre dokusunun iltihabı), amanore (adetin kesilmesi "veya hiç olmaması), dismonore (ağrılı adet görmek), vakalarında vajen duşundan ve banyolardan pek çok faydalanılır.

Çekirge sulan ile, kobaylar üzerinde yaptığım denemeler sonunda, bu suların antianafilaktik tesiri olduğu tesbit edilmiştir.

Bu sebeple Bursa ılıcaları ürtiker, ekzema, astım gibi bazı alerjik hastalıklarda da iyi gelmektedir. Kaplıcalardan bayka, 2500 metre yükseklikteki ULUDAĞ‘ın Bursa için büyük değeri vardır. Bir taraftan 26 km. uzaklıktaki denize, diğer taraftan 40 km.lik bir yolun sonunda Uludağın karlı tepelerine ulaşılabilmesi, Bursa'nın sağlık bakımından olduğu kadar, turizm yönünden de Türkiye için önemli bir servet olduğu anlatır. Bugün Uludağ, sanatoryumları ve kayak sporunda gördüğü rağbetIe, büyük bir gelişme yolundadır.

TIBBİ DEĞERLENDİRME : (Y)

Çekirge Vakıfbahçe grubu suları kalevi maden suları grubuna girer. İçinde sülfat anyon bulunduğu için karışık, acı kaleviler diye tasnif ederiz. Katyon olarak kalsiyum ve magnezyum gibi toprak kalevilerinin hakim olduğunu görüyoruz. Şu halde toprak kalevili acı bikarbonatlı su diye değerlendirdiğimiz Vakıfbahçe'nin sıcak suları banyo tarzında kullanıldığında, Yalova sularında saydığımız endikasyonları tekrarlamak icap eder.

Ancak tometer teşrik edildiğinde bunların ihtiva ettikleri bikarbonat sülfat ve topralt ltalevileri ile bilhassa karaciğer ve safra yolları üzerinde etkileri artar. Bu hafif bikarbonatlı sular organizmada tutulmazlar. t;u halde süratle geçtikleri yerlerden bazı artıkları sürükler ve idrar yolundan dışarı atılmasını temin ederler.

Metabolizma (hafif, şeker, ıliabet, kriz devıcler-nın haricinde gut hastalığı kanında fazla miktarda yağ birikinti eri görülen şişmanlarda) hastalıklarında sular içme ve banyo tatbikleri şeklinde kullanıldığında değer kazanırlar.

Kükürtlü hamamı suyu karbondioksit ve az miktarda kükürt ihtiva etmektedir. Bu suretle yukarıda saydığımız endikasyonlara karbondioksitin müessir olduğu periferik damar hastalıkları da ilavedir, Diğer taraftan kükürtün müessir eşiğin birazcık üstünde olmasından dolayı kronik iltihaplı hastalıklarda

(müzinin iltihaplı kadın hastalıkları, keza müzmin iltihaplı ve bol balgamlı bronşlektaziler-) , intani romatizmalar (tabiatiyle spesifik bir sebebe bağlı tüberküloz gibi intani hastalıklar ve akciğerin ilerleme gösteren bahis urları kontrendikedir) kükürtüden istifade ederler.

Ancak suların bütün bu saydğım yönlerde değerlendirilmelerini mümkün kılacak modern tesisata ihtiyaç vardır.

Bademlibahçe kaynaklarından Karamustafa ve Kaynarca sularının terkibi havalinin diğer suları ile anatasntrte, aynı sınıfa girmektedir. Karamustafada lrarbondioksit miktarı müessir hudu

dun altında kalmaktadır. Buna mukabil radyoaktivitesi bu havall

sularının içinde en yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Buna göre ekendikasyon olarak radyoaktif suların sükun verici hassası göz önünde tutulur ve yine akciğer yoluyla organizmaya dahil olan bu

radyoaktivitenin endokrin sistem üzerindeki münebbih tesiri dikkate alınır. Bu Cıns suların tetkiki esnasında metabolizmanın süratlendiğini ve ürik asit itrahının arttığını biliyoruz.

Bursa

Çekirge Kaplıcaları

YERİ : Bursa ilinin Çekirge bölgesindedir. Çekirge bölgesindeki şifalı sular, Vakıfbahçe membalarından gelir. Bu bölgedeki çok sayıdaki konaklama tesislerindeki şifalı su banyoları bu kaynaktan beslenir. Çekirge bölgesinin denizden yüksekliği 220 metredir.

KISA TARİHÇESİ : Çekirge bölgesi Kaplıcalarının zengin ve derin bir tarihi vardır. Çekirge bölgesindeki kaplıcaların Roma imparatorluğunun ikiye bölünmesinden çok önce işletildiği araştırmacılarca tesbit edilmiştir. Çekirge kaplıcaları Roma imparatorluğu ikiye bölündükten sonra Blzanslılar tarafından işletilmiş, bu kaplıcalar daha sonra Selçuklular ve Osmanlılar tarafından geliştirilerek işletilmiştir. Halen o zamanların kalıntılarını taşıdığı görülebilir. Bursa Halkevi yayınlarından olan

«Bursa Hamamları»

isimli eserde Çekirge hamamı adı ile anılan kaplıcanın 1316 da Evliya mertebesinde bir ermiş kişi tarafından yaptırılıp vadedildiği Bursa sicillerine (Bursa sicilleri 231. sayfa 25) dayanılarak ileri sürülmektedir. Yine yukarıda adı geçen eserde 1486 yılında Bursa da Koca Embiya mahallesinde Servinaz adı ile anılan Tavettin İbrahimoğlu mevlana adındaki ulemadan biri vardı. Bugünkü tarihi Servinaz banyolarının çok eski bir tarihi buradan hükmetmek mümkündür.

Bu belgeden de anlaşılmaktadır ki bu ismi ile anılan modern Gönlüferah Otelinin ismini çok eski bir kaplıca isminden ileri geldiğidir.

Atatürk tarafından yaptırılan Çelik Palas Otelinin banyoları da Çekirge (Vakıfbahçe) bölgesi sularından beslendiğidir. Vakıf bahçe suları borularla direk olarak Çelik Palasa bağlanmakta sular yollarda sıcaklıklarından 1-20C kaybetmektedir. Çelik Palasın büyük havuzu (Pisine) tarihi Türk hamamlarının tipik bir örneğini temsil etmektedir.

Ancak Çelik Palas Oteli Emekli Sandığı tarafından işletilmekte ve Turistik tarife uygulanmaktadır. Böylece halk büyük bir çoğunluğu bu şifalı sulardan faydalanmaktan mahrum bırakılmaktadır.

Bu arada Çelik Palas ile Askeri kaplıca da yurdumuzda en gelişmiş modern termal tedavi tesis ve cihazlarla donatıldığını belirtmek gerek. Çekirge bölgesinde ve Vakıfbahçe suyu ile Çekirgedeki ana kaynakların kaçak sularından eski bir hamamı (Rıfat bey kaynağı) Horhor hamamı ve Cıkcık suları hamamı Çekirge bölgesi Vakıfbahçe şiralı suları içinde sayılır. Çekirge bölgesinde bütün halkın yararlanabileceği kaplıcalar yerine, şifalı suları borularla aktarmak suretıyle, turizm tarifesi uygulayarak daha karlı işemeyle gösterilmiştir.

Çekirge hamamının içinde bir büyük havuz, bir de arslan ağzı önünde dört köşe küçük bir havuz vardır. Çocuğu olmayan kadınlar bu küçük havuzu doldururlar. Sonrada havuzun altındaki deliği açarak gelen suyun karşısında dururlar. Böylece az bir tazyikle gelen su, vajen içine girer. 200-300 litre kadar ılıca suyu vajen içinden geçerek, anekslerdeki ve rahim etrafındaki iltihapları giderir.

Hastalıktan kurtulan kadın, banyo ya bir müddet devam ettikten sonra, çok defa çocuk sahibi olabilmektedir. Bunu ötedenberi halk, bu kaplıcanın evliyasının kudretine bağlamaktadır.

Bu sebeple, hamam da evliya kurnasında yıkanılır ve Çekirge sultanını ayağının bastığı yer olduğu söylenen, bir taşın çukuru içindeki sudan da üç yudum içilir. Halbuki bütün keramet, küçük havuz önünde durularak yapılan vajen duşundadır. Kadın hastalıklarının tedavisinde büyük şöhreti olan Lüksöy kaplıcasında da başlıca tedavi, buradaki gibi iptidat şekilde olmamakla beraber, böyledir. Avrupalılardan yıllarca önce, Türk kadınının, kısırlığını tedavi için bulunduğu bu usül çok dikkate şayandır.

ULAŞIM : Kaplıcalar Bursa'nın içinde sayılır. Dolmuş, taksi ve belediye otobüsleri ile gitmek mümkündür. Bursa'ya kara ve hava yolu ile de gitmek mümkündür.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: (D) Madeni az ılıca ve içmeler grubunda incelenmiş.

(T.M.S) Ollgometallk olup içinde bikarbonat, kalsiyum, magnezyum ve sülfat bulunmaktadır.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ : Çekirge bölgesindeki şifalı suların su kaynaklarında olduğu gibi teknik niteliklerinde de belli başlı bir fark yoktur. Kaynakların temperatürleri 38-450C

arasında, radyoaktiviteleri Rn. 33 eman, pH değerleri 7,4 arasında: değişmektedir.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) : Banyo tedavisi : Romatizma, nevralji, nevrit, polinevrit, romatoit artrit, siyatik, artroz, yorgunluk ve nekahat halleri, gut, tutmayan kemik kırıklarında, ekzama: ve astm gibi bazı allerjik hastalıklara ve kadın hastalıklarından (Aneks1t, para perimetrik, amenore, dismenore) vakalarında tavsiye edilir.

Dirisu'nun deneylerine göre : Çekirge suları içilince dillietik olarak tesir eder. Dirisu; yüzden fazla hasta ve sağlam insanlar üzerinde yaptığı deneyler sonunda Çekirge sularının aşikar diüretik

tesiri olduğunu tesbit etmiştir. Dirisu içme tedavisini şöyle anlatıyor; Sabahleyin aç karnına 500-1000 gr. su içilince, ilk bardaktan itibaren yarım saat sonra, idrar gelmeye başlar. İdrarın dansitesi düşüktür. (10003) ortalama çıkan idrar miktarı, içilen sudan daima 150-200 gr. fazladır. tdrardaki klorür, üre ve asit ürik miktarı çok az bulunur. Fakat 24 saat içindeki idrardaki bu tuzların toplamı, daima fazla bulunmuştur. Geceleri gelen idrarda, fosfat ve oksalat, ürat tuzlarının çoğalmış olduğu görülür. Bu yüzden, halk arasında Çekirge sularının kum yaptığı söylenir, halbuki bu sular kum yapmaz vücutta hücreler içindeki kumları harekete getirerek dışarı atar. Nitekim 15-20 günlük bir tedaviden sonra idrar berraklaşır artık kum görülmez. Sular sıcak iken içimi hoştur. Soğuyunca kireçli su tadındadır.

Bursa kaplıcalarını anlatırken, Çekirge kaplıcalarının kabızlık yaptığını ancak bu kabızlığın Şeftali ve diğer meyveleri yemekle giderilebileceğini söylemiştir.

TEDAVİ TESİSLERİ : Çekirge bölgesinde kaplıcalarla birlikte

çok sayıda yapılan otellerin yüzlerce banyolukları bulunmaktadır.

Bilhassa Termal tedavide kullanılan cihazı ar Askeri hastane ve

Çelik Palas tedavi merkezleri sayılabilir.

YARDIMCI TESİSLER : Çekirge bölgesinde çok sayıda yardımcı tesisler bulunmaktadır. Bunlardan Turistik Ada Palas Oteline bağlı Çardak Restoran, Gönlüferah Oteli ve lokantası çok kaliteli işletmeler olarak gösterilebilir.

KONAKLAMA TESİSLERİ: Çekirge bölgesinde şifalı su banyoları bulunan çok sayıda otel ve motel vardır. Bunların bazıları şunlardır; Servinaz Oteli ve tarihi banyolukları, Odapalas Gönlüferah

Oteli ve iki umumi havuzu, Park oteli ,Çekirge Palas, Sevim Oteli, HüsnügüzeıOteli, BoyugüzeıOteli, Şifalı Oteli, İmren oteli, Konak Oteli, Demirci, Çamlıca, Palas, Konak palas ve Çelik Palas'ı sayabiliriz.

ENFORMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi için Çekirge.

Kaplıcaları Müdürlüğüne müracaat edilebilir.

Bursa

Eski Kaplıca

YERİ : Bursa ilinin Çekirge bölgesindedir. Kaplıca mahallinin yüksekliği 210 metredir.

KISA TARİHÇESİ : Bursa'nın en eski tarihi kaplıcası olan Eski kaplıca üzerinde pek çok araştırmacının çeşitli tahminlerle incelemeler yaptıkları eldeki mevcut eserlerden anlaşılmaktadır.

Örneğin Prof. Dr. N.Ş. Dirisu İdroloji isimli eserinde; «Bazı yazarlar Eski kaplıcanın Hüdavendigar zamanında yapıldığını iddia etmektedirler. Halbuki soğukluk ile hamam kısmındaki sütun başlıkları Bizans eseridir. Bu başlıkların Hüdavendigar tarafından başka yerlerden tedarik edilerek buraya konulduğu da ileri sürülmekte ise de, bu dört kısım tam Bizans uslübuna uygun olarak yapılmış olup kubbeler çok basıktır. Türk hamamlarının hiç birinde böyle geniş fakat bozuk kubbe yoktur. Bu hamama sonradan Hüdavendigar tarafından ilave olan soyunma yerinin kubbeleri de oldukça yüksektir.

Bu sebeple eski kaplıcanın hamam kısmının Bizans yapısı olduğu fakat harap bir halde elegeçen hamamın Hüdavendigar tarafından tamir edildiği soyunma yeri olarak da diğer iki kubbeyi ila

ve ettirmiş olduğu doğrudur» derken, Dr. Rıza Reman Balneoloji isimli eserinin 258-59-60. sayfalarında, Evııya Çelebinin yapıtını örnek göstererek, hatta Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinin bir bölümünde «Hüdavendigar Kaplıcaları» diye bahsettiğini belirtirken

«Germabe yani kaplıcalardan biri Gazi Hüdavendigar camii mahallesinde Bursa'nın garbında bir kenarda olup sultanı mumaileyh üzerine kagir kubbe ve rassas mugassiler bina eylemiştir. Buna Eski

Kaplıca derler. Abı gayet suhunet üzeredir. Menbaında beyza vazolunsa tablıeder, İnsana naıi, eerep ve hakke emsali merazıdereler demesini örnek göstererek, Roman (H. Wilde 41) nin de

Eski kaplıcayı bir Türk banyosu olarak tanımladığını söylemektedir.

Dr. Rıza Reman, N. Şaltir Dirisu'nun görüşlerınin aksine,

«'üçüncü Osmanlı padlşahı Hüdavendtgar'm hükümdarlığı dönemin de (1359-89) eski banyo ve saray enkazından istifade edilerek, esirler arasında bulunan Bizanslı mimar Hrıstodulos'un hazırladığı

planlar mucibince Türk işçileri tarafından yapılmıştır. Bina 1707 yılında tamir görmüş ve yıkılan camekan yeniden yapılmıştır. Bu yeni inşaatın tarihini gösteren kitabe arslan ağzının üstüne konulmuştur.

Bu kitabede «Ze tarihi germübe bişnev cezzap, Hudaya bidili daima abutap» tbaresi vardır ve «Hicri olarak 1054, miladi 1707 yılını vermektedir.s diye bu yapının halis Türk işi olduğunu iddia etmektedir.

Bursa Hamamları isimli eserde ise, Eski kaplıcaya yapılan ilavelerin, 1511 yılında Hüdavendigar tarafından yaptırılmış olduğu,

Bursa' siciline dayanılarak ileri sürülmektedir.

Bursa Eski kaplıca ile ilgili görüşlerden anladığımız kadarıyla biz de Eski kaplıcanın Hüdavendigar tarafından eski enkaz üzerine yeniden yaptırıldığı görüşündeyiz.

ULAŞIM : Kaplıca Bursa'nın Çekirge semtindedir. Bu bölgeye ulaşım, belediye araçları ve diğer kara nakil araçları ile günün her saati gidebilmek mümkündür.

ŞİFALI SUYUN GRUBU : (A) kalsiyum, sodyum, bikarbonatlı, oligometalik.

ŞİFALI SUYUN TEKNU{ NİTELİKLERİ : Kaplıca Çekirge kaynaklarından beslenir. Kaplıca kaynağının temperatürü 45°C, radyoaktivites! 25,7 eman, pH değeri 74 dür.

ENDİKASYON (ŞİFA NİTELİĞİ) : (D) Banyo tedavisi: Romatizma, nevralji, nevrlt, polinevrit, rornatoıt, artrit, siyatik, artroz, yorgunluk ve nekahat halleri, gut, tutmayan kemik kırıkları, ekzama ve astım gibi bazı alerjik hastalıklarla, kadın hastalıklarından aneksit, para ve perimetrit, amenore, dismonore vakalarında tavsiye edilmektedir.

TEDAVİ TESİSLERİ : iki büyük kubbeli soyunma yeri bir kubbeli soğukluğu, bu soğukluktan girilen yerde kubbeli banyo bölü mü vardır. Soğukluğun yan taraflarında iki yarım kubbeli bölümler bulunur. Bunlardan birine dört köşe bir havuz yapılarak kadınlar için yan bir hamam haline getirilmiştir. Buna «Armutlu» denir. Soğukluğun diğer tarafında iki mermer banyoyla bir kurna vardır.

ENFORMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi ve rezervasyon çin Eski Kaplıca Müdürlüğüne müracaat edilebilir.

Bursa Karamustafa Kaplıcası

YERİ : Bursa ili merkezinde Bademlibahçe bölgesinde olup, Yeni kaplıcanın çok yakınındadır. Bursa kaplıcalarının en önemlilerinden biri olup yüksekliği 155 metredir.

KISA TARİHÇESİ : Bu çok önemli kaplıcamızın yapısı hakkındaki bazı görüşler şöyledir.

Prof. Dr. N. Şakir Dirisu'ya göre; bu kaplıea 1490 yılında Sadrazam Rüstem Paşa'nın ağası Karamustafa tarafından yaptırıldığı iddia edilirken;

Prof. Dr. N.R. Belgere göre; Köprülü Mehmet Paşa'nın damadı Sadrazam Karamustafa tarafından yaptırıldığı iddia edilmektedir.

ULAŞIM : Kaplıca Bursa'nın içindedir. Bursaya kara ve hava yolları ile gidilir.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: (D) Madeni az ılıca ve içmeler grubunda incelemiş.

(T.lf.S) Bikarbonat, sodyum, kalsiyum, sülfatlı ve radonlu.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ : Temperattirü 58oC, radyoaktivitesi Radon 48 eman, pH değeri 6,60 dır.

ENDİKASYON (ŞİFA (NİTELİĞİ) : Banyo tedavisi: Romatizma,

nevrilji, nevrit, polinevrit, ramotoıt artrit, siyatık, artroz, yorgunluk ve nekahat halleri, gut, tutmayan kemik kırıklarında ve urtılter (kurdeşen) , ekzama ve astım gibi bazı allerjik hastalıklarda ve

kadın hastalıklarından aneksit (tuba ve overleri mltlhabı) , para ve perimetrit (döl yatağının hücre dokusunun iltihabı, iki çeşit perimetrit vardır; daha çok doğumdan sonraki enfeksiyonlardan ileri

geleni ağır perimetrit, çocuk düşürmenin bir kompleksyonu olan ikincisine ise hafif perimetrit denir), amenore (adetin kesilmesi veya hiç olmaması, amenorenin en çok rastlanan sebebi gebelik halidir), dismonore (ağrılı adet görmek, adet hali bozukluk halleri, genellikle ağrılı haller) vak'alarında tavsiye edilmektedir.

Kadın hastalar yukarıdaki hastalıkların tedavisi için, kibatın başındaki «Vajen» du şunu iyice okumalı ve eksiksiz tatbik etmelidirler.

Ayrıca yukarıdaki kadın hastalıklarının tedavisinde yardımcı olması yönünden Prof., Dr. N. Şakir Dirisu'nun Karamustafa kaplıcasındaki Vajen duşu ile ilgili bölümünün dikkatli okunup tatbik edilirse tedavide başarı şansını arttırır.

TIBBİ DEGERLENDİuME : (T.M.S) (Y) Bademlibahçe kaynaklarının Karamustafa ve Kaynarca sularının terkibi havalinin diğer suları ile ana tasnifte, aynı sınıfa girmektedir. ,

Karamustafada karbondioksit miktarı müessir hududun altında kalmaktadır. Buna mukabil radyoaktivitesi bu havali sularının içinde en yüksek seviyeye taşmaktadır. Buna göre ek endikasyon olarak radyo aktif suların sükun harici hassası göz önünde tutulur ve yine akciğer

KONAKLAMA TESİSLERİ: Kaplıcanın 40 yataklı bir oteli var

yoluyla organizmaya dahil olan bu radyoaktivitenin endoktrin sistem ·üzerindeki münebbih tesiri dikkate alınır. Bu cins suların tetkiki esnasında metabolizmanın süratlendiğini ve ürik asit itrahının arttığını biliyoruz.

TEDAVİ TESİSLERİ·: Tarihi bir adet umumi havuz ile 6 adet özel banyolar bulunmaktadır. Ayrıca. hamamın içinde kısır kadınların çocuk sahibi olabilmeleri için oyulmuş bir taş vardır.

Su bunun dibinden kaynar. Banyoya gelenlerin çoğu Kadınlardır. Kısırlık için şifalı olduğu hakkındaki şayialar dolayısiyle kadınlar, yalağın içine oturarak dibinden kaynayan 4.5 derecedeki sıcak suyun, vajen içine girmesini sağlarlar. Radyoaktif ve doğruca kaynaktan gelen sıcak su ile yapılan 15-20 dakikalık vajen duşu aneksitleri ve rahim etrafındaki Iltıhapları geçirir ve bu yüzden doğurmayan kadınlar, çocuk sahibi olurlar.

YARDIMCI TESİSLER : Kaplıca mahallinde yardımcı tesisler pek çoktur.

KONAKLAMA TESİSıLERİ: Bu kaplıcada 30 yatak kapasiteli otel bulunmakla birlikte çevredeki otellerden de faydalanmak mümkündür.

Bursa Kaynarca Ve Yeni Kaplıca

YERİ : Bursa ilinin Bademlibahçe bölgesindedir, Bademlibahçe suları ile beslenir.

Kaplıca mahallinin yüksekliği 160 metredir. Yeni kaplıca ve Kaynarca kaplıcası Bursa'nın içindeki önemli kaplıcalardandır. Bilhassa Yeni kaplıca Türk temalizm mimarisinin en tipik abidesi dir. Tarihi Türk banyolarının en misalini bu kaplıcaların bonyaları temsil eder. Yeni kaplıcanın termal banyoları, sekiz kemer üzerine kurulmuştur. Çinilerle süslenmiş olan kubbeleri geniş ve yüksektir. Türk banyoları ile Roma banyolarını ayıran özelliklerden biri de budur. Roma banyoları genel olarak basık olduğu halde.

Türk banyoları yüksektir. Yeni kaplıcanın termal banyoları, mimari zerafeti ve büyüklüğü ile de dikkati çeker.

KISA TARİHÇESİ : Yeni kaplıcanın tarihçesi hakkında pek çok görüşleri ileri sürülmektedir. Prof. Dr. N.Ş. Dirisu'ya göre; Yeni kaplıca, Kanuni Sultan Süleyman zamanında, padişahın romatizmalarının tedavisi için 1559 yılında yapılmıştır. «Bursa hamamları» isimli eserde ise «Kanuni'nin sadrazamlarından Rüstem Paşa 1552 yılında Bursa'ya bina emini olarak Kerim Beyadında birini göndermiş, kurnalarını ve mermerlerini satın alarak Yeni kaplıcayı yaptırmıştır, denilmekte.

Bir başka görüş ise eski kütüphane Genel Direktörü, Hasan Fehmi Bey'indir. Fehmi Bey «Yeni kapnca 1549 yılında Bursa kadısı olan Abdulkadir efendi inşa ettirmiştir, demektedir. Ve Bursa'da en mühim mebani-i milliyemizden olan dokuz kubbeli yeni kaplıcayı kadi efendi o zaman sadrazam olan Rüstem Paşa'ya takdim etmiştir. Binai Rüstem Dara kitap evi bu suretle vazedilip şimdiye kadar bütün züvvariigfale sebebiyet vermiştir diye yazmaktadır.

Kaynarca kaplıcasının kim tarafından inşa ettirildiği kesin olarak bilinmemektedir, yapılan araştırmalara göre Kaynarca kaplıcasının 1680 yılından bir hayli evvel edildiği anlaşılmaktadır.

ULAŞIM : Kaplıcalar j3ursa'mn içindedir. Bursa'ya kara ve hava yolları ile gidilir.

ŞİFALI SUYUN GRUBU: (D) Sülfürlü (kükürtlü) ılıca ve içmeler grubunda incelenmiştir.

(T.M.S) Bikarbonatlı, sodyum, sülfatlı ve kalsiyumlu.

ŞİFALI SUYUN TEKNİK NİTELİKLERİ: Temperatürü 77oC, radyoaktivitesi Radon 0,69" eman, pH değeri 6,78 dir.

ENDİKASYON (ŞİFA NlTELİĞİ) : (D) Dermatozlar, Buyyo romatizma sekelleri, romatoit artrıtler, artrozlar, nevralji, nevritler, kadın hastalıkları ve teneffüs yollan hastalıkları için çok faydaIıdır,

TIBBİ DEĞERLENDİRME: (Y) Bademlibahçe kaynaklarından Karamustafa ve Kaynarca sularının terkibi havalinin diğer suları ile ana tasnifte, ayrı sınıfa girmektedir. Karamustafa karbondioksit miktarı müessir hududun altında kalmaktadır. Buna mukabil radyoaktivitesi bu havali sularının içinde en yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Buna göre ek endikasyon olarak radyoaktif suların sükun verici hassası gözönünde tutulur ve yine akciğer yoluyla organizmaya dahil olan bu radyoaktivitenin endoktrin sistem üzerindeki münebbih tesiri dikkate alınır. Bu cins suların tetkiki esnasında metabolizmanın süratıendiğini ve ürik asit ifrahını arttığını biliyoruz.

(Bu konu ile ilgili geniş bilginin kitabın başındaki Bursa kaplıcaları endikasyon şifa niteliği kısmına bakılmasında yarar vardır.)

TEDAVİ TESİSLERİ : Yeni kaplıcada tarihi bir umumi havuz, 9 sıra ve özel banyolar ile bir adet buğuluk vardır. Kaynarcada ise bir tarihi umumi havuz vardır.

YARDIMCI TESİSLER : Kaplıca işletmesine bağlı yardımcı tesisler olmamakla beraber, etrafta pekçok yardımcı tesisler mevcuttur.

KONAKLAMA TESİSLERİ: Her iki kaplıcadaki konaklama tesislerinin (dinlenme tesisleri dahil) toplam yatak sayısı 100 kadardır.

Ayrıca etrafında Kükürtlü Oteli, Yeni Kaplıca, Kaynarca ve

Kara Mustafa Otelleri ile pele çok oteller mevcuttur.

ENFOItMASYON (DANIŞMA) : Her türlü bilgi ve rezervasyon

için Kaynarca Kaplıca Müdürlüğüne müracaat edilebilir.

Bursa

Kükürtlü Kaplıcası

YERİ : Bursa ili merkezinin Bademlibahçe bölgesindedir. Kaplıca, Çekirge caddesinin ova tarafındadır. Kaplıca mahallinin yüksekliği 190 metredir.

KISA TARİHÇE Sİ : (D) Kükürtlü kaplıcası Bursa'nın tarihi ve önemli kaplıcalarındandır. «Bursa hamamlarıs isimli eserde, bu kaplıcayı Osmanlı hükümdarlarından 1. Murat 1389 yılından önce yaptırmış ve Allah rızası için yaptırmıştır.

(Bursa siciIleri 231.s. 44).

1739 tarihli bir kayıtta da eskiden Arapoğlu Hamamı diye yazılı olan ve şimdi kadınlar kükürtlüsü diye anılan hamamın Beyazidi Veli'nin oğlu, Sultan Mahmut'un kızı Hançerli Fatma Sultan'ın vakfı olarak kiraya verild