Mide

Tabip Abdullatif Bağdâadi Tıbb-ı Nebevî isimli eserinin anatomi bölümünde şöyle diyor: "Mide kaslardan yapılmış olup, boynu uzun kabağa benzeyen bir organdır. Giriş kısmına "yemek borusu" denir, yiyecek ve içecekler mideye buradan iner. Çıkış kısmına da "mide kapısı" denir ki, besinler buradan bağırsaklara geçerler.

Mide ağzına da gönül denir. Midenin iç kısmında ise kadife gibi tüyler vardır, mide boşluğu denilen yer burasıdır, hastalıkların evi de burasıdır. Çünkü yemekler önce burada hazmolunur, buradanda karaciğere gider. Mide kaslardan yapılmış olduğu için, çokça yemek yenildiği zaman genişleyip süner."1

Mide Önemli Organlardan Biridir:

Abdulmelik b. Saîd şöyle demiştir: "Mide vücudun havuzu, damarlar ise su yollarıdır. Mide sağlıklı olduğu zaman, damarlar da sağlıklı olur. Mide hasta olduğu zaman ise, damarlar da hasta olur."2

* Arapların Tabibi diye bilinen meşhur Haris İbni Kelede ise şöyle der: "Perhiz tedavinin başı, mide ise hastalıkların evidir. Sizler her vücuda alışık olduğu şeyler veriniz!"3

* Peygamber Aleyhis-Selâm da: "İnsanoğlu midesinden daha zararlı bir kap doldurmamıştır. Ademoğ-luna belini doğrultacak bir kaç lokma kâfidir. Mutlaka yemesi gerekirse, midesinin üçte birini yemeğe, üçte birini içmeğe, üçtebirini de nefes-alıp vermek için bırakmalıdır" buyurmuştur'."4

* Bu hadis-i şerif sağlığın korunması açısından vazgeçilmez bir kural olarak kabul edilmiştir. "Midenin üçte biri yiyecek, üçte biri su ve üçte biri de nefes alıp vermek için bırakılmalıdır" hadisinden maksat sayı değildir.Midenin çoğunluğunu yenilen yiyeceklere, bir miktarı suya, bir miktarı da nefes alıp vermeye bırakılmalıdır, yoksa hepsi de tıkabasa gıda ile doldurulmamalıdır." demektir."5

Alışkanlıklar:

Yeme, içme ve giyim, kuşam'da belli bir şeye al iskanlı k meydana geti rmek, vücut için büyük bir kuvvet ve sağlığı koruyan büyük bir temeldir. İşte bu sebepledir ki; "Herkes alışık olduğu (meşru) şeylere uygun hareket etmelidir" denilmiştir. Açlık, tokluk, uyku ve uyanıklık yönünden beden normal oldukça ve bunu bir alışkanlık haline getirdikçe nefis dinç, hafif ve hareketli olur, iyi işler yapmak ister. Her ne zaman bunlarda ifrat ve tefrite düşerse, hareketlerinde ona göre sapmalar meydana gelir. Nitekim: Peygamber Aleyhis-Selâm normal bir yaşayışa örnek olarak, her gün oruç tutmak ve geceleri sabaha kadar namaz kılmak isteyen bir sahabeye karşı: "Ben, bir peygamber olarak, hem uyurum, hem namaz kılarım, hem oruç tutarım, tutmadığım günler de olur, hem de kadınlarımla yatar kalkarım..." buyurmuştur."12

* Tabipler: "Birşeyealışkanlığın ikinci bir tabiat olduğunu söylemişlerdir. Nitekim Hz. Ali de: "Mide hastalıkların evi, perhiz ise tedavinin başıdır. Alışkanlık ise ikinci bir tabiattır" demiştir."13

Mide İçin Faydalı Veya Zararlı Olan Bazı Maddeler:

Bal, mideyi kuvvetlendirir. Midedeki gereksiz maddeleri dışarı atar, vücuda kuvvet verir, iştahı açar, mizacı yumuşatır, en iyi gıdalardandır. Vücut, dıştan bal ile ovuşturulursa, yumuşatır.

* Bal, mideyi yıkayıp temizler, bu özellik şekerde zayıftır. Şeker, mideyi sarkıtır, fakat bu durum balda yoktur. Şeker baldan ancak iki noktada üstündür. O da: "Tatlılık ve keskinlik bakımından baldan daha aşağı derecededir. Bazı Tabipler, şekere nisbetle balın üstünlüğü konusunda makaleler yazmışlardır."14

* Bal veya şekerle yapılan gül reçeli, mideye kuvvet verir ve hazmı kolay-laştırır. Portakal suyu, mide iltihabına karşı faydalıdır. Nane, mideyi kuvvetlendirir. Aşırı sıcak su içmekiştahı azaltır, mideyi sarkıtır, organları ayrıştırır, hazmı bozar. Bununla berabersıcaksu; yaşlılara, saralılara ve soğuktan dolayı başı ağrıyanlara faydalıdır."15

* Deve sütü, midede pıhtılaşmaz, bazan karaciğer zafiyetinden meydana gelen mide bozulmasına da faydalıdır. Ziradeve sütü karaciğerde meydana gelen tıkanıklığı da açar. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Yaylada otlayan genç devenin sütü, sindirim bozukluğu olan kimseler için şifadır" buyurmuştur.

Ekşi süt, üşütmüş mideler için zararlıdır

* Siyah zeytin safra yapar, mide için iyi değildir. Yeşil zeytin iyi birgıdadır, mideyi kuvvetlendirir. Zencefil, gıdaların midede iyice hazmedilmesine yardımcı olur. Zencefil reçeli mideyi ısıtır ve yaşlılara gayet iyi gelir."17

* Aç karına sirke yemek içmek, mide için zararlıdır. Sirke, mide yanmasını artırır, hazma ise yardımcı olur. Üzüm çekirdeği, mide cidarını sertleştirir. Kekik, mide ve karaciğer üşütmelerine karşı gayet faydalıdır. Sabir bitkisinin övütülmüş tozu, çoğukez mide yaraları (ülser) için faydalıdır."18

* Ayva yağı mideyi kuvvetlendirir, kalbi takviye eder, terlemeyi durdurur, gönül'e ferahlık verir. Amber karışık ayva yağı daha keskindir. Piliç eti çorbası, mide yanmasını teskin eder, piliç etinin hazmı kolaydır, vücuda yumuşaklık verir, taze kan yapar.

* Tarçın, zekayı geliştirir; mide için dahi faydalıdır. Kaymak, midedeki gıdaların olgunlaşmasını ve ayrışmasını sağlar. Yemeklerden sonra nar yemek, mide bozulmasını önler. Ekşi nar ile naneli nar şerbeti yapılıp içilirse kusmayı önler, mideyi kuvvetlendirir, safrayı keser. Bütün yağlar, mideyi zayıflattığı halde, zeytinyağında bu etki yoktur. Kuyruk yağı, mide için zararlıdır. Fındık, mideyi bulandırır ve safra yapar. Susam, mide için zararlıdır. Misk, mideyi kuvvetlendiren bir ilaç gibidir, vücuttaki ter kokusunu da keser. Taze hurma ve hurma koruğu, mideyi tabaklayıp düzeltir."19

* Sakız çiğnemek mideyi kuvvetlendirir. Sakız, gülyağı ile karıştırılıp içilirse, iç organlardaki ağrıları keser. Kayısı ve kayısı hoşafı, mide için şeftali ve hoşafından daha iyidir. Misk, bulantı ve çarpıntıya karşı faydalıdır. Miskin içilmesi veya koklanması iç organları kuvvetlendirir.

Keçiboynuzu, mide için iyi değildir, kabızlık yapar. Reçeli, vücuda hararet verir. Mercimek, mide için iyi değildir. Yaban pancarı (silg) ile pişirilecek olursa, yan etkisi kalmaz. Gaz yapar. Aç karına birkaç parmak bal yalamak, bozuk mideler için faydalıdır."20

* Erik, mideyi aşağıya doğru sarkıtır, karnı yumuşatır. Karpuz ve kavun mideyi temizlerveidrarıçoğaltır. Turp,gıdaların mide'de hazmedilmesine yardımcı olur, kendisinin hazmı ise zordur. Ceviz'in hazmı zor olup, mide için pekiyi değildir. Çörekotu mide'nin suyunu alır. Günlük, mide ağrısı için faydalıdır. Kavut (yağ ile kavrulmuş un), mideyi kuvvetlendirir, susuzluğu ve mide bulantısını giderir. Deve, sığır ve teke etleri safra yapar ve hazmı zordur, eğer bu etler karabiber ve tarçın ile terbiye edilirse yan etkileri kalmaz. Limon şurubu mide bulantısını önler ve kusmayı keser."21

* Ekşi turunç'tan yapılmış şurup, mide yanmaları için faydalıdır. Turunç'un kabuk altındaki etsi beyaz kısmının hazmı zordur, mide için zararlı ve yenildiğinde kulunç ağrısı yapar."22

* Hz. Ali (r.a.) demiştir ki: "Nar'ı ince zarı ile birlikte yeyiniz! Zira o zar, mideyi temizleyicidir."23

Bal, midede ekşime fazlalığını azaltır, ekşime eksikliğini de giderir. Yani mide ekşimesini normal seviye de tutar. Bal, midenin en güzel dostudur. Bal, değil midenin bütün vücudun dostudur. Bal, mide yaraları (mide ülserleri) için gayet faydalıdır."24

Muz, karnı yumuşatır, yemekten önce yenirse mide için zararlıdır. Ayva mideye iyi gelir, gıdaları midede tutucudur. Mide de meydana gelen safrayı da söndürür. Ayva reçeli mideyi, karaciğeri ve kalbi kuvvetlendirir, gönlü hoş eder. Zencefil, mide ve bağırsaklarda meydana gelen yoğun gazları çözer. Genel olarak soğuk mizaçlı mide ve karaciğer için iyi gelir. Sıcak su ile birlikte iki dirhem (64 gram) kadar şekerle karıştırılarak alındığı zaman mide ve bağırsaklardaki lüzumsuz artıkları dışarı atar. Mide ve karaciğeri ısıtır, bunların üşütmesine karşı iyi gelir, hazma yardım eder. Meyve yemekten dolayı midede meydana gelen ıslaklığı giderir. Soğuk ve katı yiyeceklerin yan etkisi zencefil ile giderilir.

* Kuruüzüm; öksürük, böbrek ve mesane taşları, karaciğer, göğüs, boğaz, mide ve dalak hastalıklarına karşı faydalıdır. Kuruüzüm genel olarak mide, karaciğer ve dalağı kuvvetlendirir.

* Misvak kullanmak mideyi düzenler, sesi güzelleştirirve hazma yardım eder. Tereyağı mideyi yapışkan artıklardan temizler, ancak mide için zararlıdır, bilhassa balgamlı mizaca sahip kimseler için daha da zararlıdır. Taze fakat tuzlu olmayan peynir, mide için gayet iyidir. Organlara nüfuz etmesi kolaydır. Normal olarak bağırsakları yumuşatır. Üzüm şırasından yapılan sirke, iltihaplı mideye faydalıdır, safrayı keser ve mideyi temizler, hazma yardım eder, balgama karşı faydalıdır ve kanı inceltir.

* Tereyağı, bal ve acıbadem ile karıştırıldığı zaman, göğüs ve akciğerde ne varsa temizler, ancak mide için iyi değildir. Anber; felç ve yüz felcine, balgamdan meydana gelen hastalıklara, soğuktan meydana gelen mide rahatszlığına ve şiddetli ağrılara karşı faydalıdır. Şeker kamışı, safralı midelere zararlıdır, çünkü bizzat kendisi safraya dönüşür. Yan etkisi limon, narenciye veya ekşi nar ile giderilir.

* Bal, mideyi güçlendirir, tabiatı yumuşatır, görmeyi kes kin leşti rir. Kereviz'in yaş yaprağı, mide ve soğuk mizaçlı karaciğere faydalıdır. Sığır etinin hazmı zor olup, mideden yavaş iner, kirli kan yapar. Ancak çok çalışan kimselerin yemesi uygundur. Tavuk eti, mideye hafif gelir ve hazmı kolaydır, vücutta iyi bir sıvı oluşturur.

* Yağlı süt; baş, mide, karaciğer ve dalak için iyi değildir. Akgünlük, mide ağrısına ve ishale karşı faydalıdır. Hazma yardımcı olur, ağrı ve sızıyı dağıtır, zayıf mideyi kuvvetlendirir ve ısıtır. Arabistan kirazı mideyi temizler, safrayı teskin eder. Vücuda gıda verir, safradan meydana gelen mide hastalığına karşı faydalıdır, balgam meydana getirir ve hazmı yavaştır.

* Arabistan kirazının kurutulup övütülmüş tozu, iç organları kuvvetlendirir, safralı mizaçları iyileştirir, yan etkisi gerçek bal ile giderilir. Hindiba mideyi güçlendirir, karaciğerde meydana gelen tıkanıkları açar soğuk veya sıcaktan meydana gelen karaciğer hastalıklarına karşı faydalıdır. Lapası, midede meydana gelen iltihabı teskin eder. Hindibâ kabızlık yapıcı ve soğutucudur, fakat mideye iyi gelir."25

* Zemzem suyu; mideyi, böbrekleri ve bağırsakları temizler ve karaciğere gayet faydalıdır."26

* Mide hastalıklarını tedavi için az ve öz yemek lazımdır. Çünkü bir çok hastalıkların asıl sebebi çok yeme olarak gösterilmiştir.

AZ YEMEK-ÇOK YEMEK mad.de bak.

* Sahabeden Eş'as b. Kays'ın torunlarından olup Arapların filozofu diye bilinen meşhur Tabip Ebû Yûsuf Yakub b. İshak el-Kindî (ölüm 236 H.), mide hastalıkları ve tedavisi ile ilgili olarak "Risale fî Vecail-Mide" adında bir eser yazmıştır.."21

Kaynaklar:

[1]- Bağdadî s. 249-250. [2]- K. Hafâ 2/214 H. 2320; ayrıca bak. Bağdadî s 249: i. Kayyım s. 173; K. Ummal 10/ 28248; M Zevâid 5/86. [3]- I. Kayyım s. 172; Nesîmî 1/16-17. [4]- Tirmizî zühd H. 2380; İ. Mâce etime H. 3349; Müsned 4/132: Hâkm 4/121; I. Hıbbân 2/44 H. 663. [S]-Dımeşkîs. 83 [6]- Bağdadî s. 53; ayrıca bak Müsned 61268: Abdürrezzak 7/150. [7]- Bağdadî s. 53; 250; Zehebî s. 300; ayrıca bak. K. Hafâ 2/214 H. 1320; Bu söz. Haris ibni Kelede'ye de nisbet edilmiştir. [8]- Bağdadî s. 129-136. [9]-Bağdâdî s. 160-165. 168 [10]- Bağdadî s. 154. [II]-Bağdadî s. 114, 115 [12]- Bağdadî s. 100, 101. 113. 124. [13]- Bağdadî s.66. 67. 69. 75. 103. 109. 112. 114. 117, 118. [14]- Bağdadî s. 100, 129, 136, 162, 163. [15]-Bağdâdîs. 62, 83, 87, 89, 121, 140. 149. 156, 158. [16]-Bağdâdî s. 59. 60. [17]- Müsned 5/382; Ş Müsned 17/171; M Zevâid 5/45; [18]- Aselûn-Nahl s. 204-205 [19]- i. Kayyim s. 347. 354. 355. 367. 368. 369. 370. 371. 373, 374, 385. 390. 400, 401. 414, 418, 424. 428. 430, 431, 442. 443 [20]- Zemzem s. 29-30 [21] i. E Usaybia 2/ 187