Hatmi
HATMİ (althaea officinalis)
Ebe gümecigillerden bir süs bitkisi olup bazı cinslerinin kök ve çiçekleri, dal ve tohumları hekimlikte ve temizlikte kullanılmıştır. Hatmi kökünün, dallarının, yaprağının, çiçeği ve tohumunun kurutulup övütülmüş tozu temizlik maddesi olarak kullanılmıştır. Hatmi iki kısımdır bir kısmı bahçelerde, diğer bir kısmı ise dağlarda yetişmektedir. Bir defa ekildiğinde kendiliğinden en az iki yıl çıkmaktadır."1
Temizlikte Kullanılması:
* Hz. Âişe (r.a.) demiştir ki: Peygamber Aleyhis-Selâm, Hac veya Umre için ihrama girmek istediği zaman, başını hatmi ve çöven tozu ile yıkardı. Sonrada az miktarda zeytinyağı ile yağlardı."2
* Yine Hz. Âişe (r.a.) anlatır:"Peygamber Aleyhis-Selâm, mescidde itikaflı olduğu halde başını mescidden dışarı çıkarırdı, ben de onu hatmi tozu ile yıkardım."3
* Yine Hz. Âişe şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm, cünüp iken başını hatmi tozu ile yıkar, onunla yetinir, üzerine tekrar (içinde hatmi tozu olmayan) su dökmezdi."4
* İbni Mesud Hz.'leri de şöyle der: "Cünüp olan herhangi bir kimse başını hatmi tozu ile yıkarsa, bu yıkamasından dolayı son derece temizlenmiştir."5
* Enes İbni Mâlik (r.a.) ise: "Kadın aybaşı hâlinden temizlenip yıkanacağı zaman, örgülü saçlarını çözer, hatmi veya çöven tozu ile yıkanıp temizlenir. Cünüplükten temizleneceği zaman ise örgülü saçlarını çözmez, hatmi veya çöven tozu kullanması da gerekmez" demiştir."6
Hekimlikte Kullanılması:
Hatmi kökü kaynatılıp suyunun içilmesi bağırsak kanaması (dizanter)'na karşı faydalıdır. Tohumunun ise yumuşatıcı lavmanlar içine konulması gayet faydalı görülmüştür."7
Kullanma şekli:
Hatmi'nin sapları, yaprakları, dalları, çiçeği, tomurcuğu, tohumu ve kökleri kurutulup toz hâline getirildikten sonra sâde olarak veya bal, sirke, zeytinyağı vs. gibi bir madde ile karşılaştırılarak kullanılır. Kaynatılmış suyu da yine sâde olarak veya başka bir madde ile karıştırılarak içilir veya cilde sürülür.
* Hatmi'nin temizleyici, kayganlaştırıcı, yumuşatıcı, olgunlaştırıcı, gevşetici, çözücü, koruyucu, iyileştirici, ağrıları teskin edici, gibi pek çok özellikleri vardır. İşte bu özelliklerden dolayı hem hekimlikte, hem de temizlik maddesi olarak kullanılmıştır. Tatlımsı lezzeti ve hafif kokusu vardır, bu sebeble de cildi güzelleştirici olarak kullanılmıştır.
* Hatmi, sıcak özellikli öksürüğe, boğaz ve hançere tahrişlerine, gargara yoluyla ağız yaralarına ve göğüs hastalıkları sebebiyle kan tükürmeye karşı faydalıdır. Başa sürüldüğü zaman başağrısına, yarı m başağr ısına; Arpa unu ve bal ile karıştırıldığı zaman ise akciğer ve akciğer zarı iltihâbına karşı gayet iyi gelmektedir. Hatmi, Kırık organın iyileşip kuvvetlenmesine, felç hastalığına ve ciltte meydana gelen buruşukluğa karşı faydalı olduğu gibi, adet kanamasını ve sütü de çoğaltmaktadır.
* Cilt hastalığı için sirke ile karıştırılıp cilde sürülür ve güneşe oturtulur, siyatik hastalığına, soğuk ve korku sebebiyle meydana gelen titremeye karşı da faydalıdır. Hatmi ile saçlar yıkanacak olursa, yumuşatıp güzelleştirir. Eğer bir miskal (yaklaşık 4,5 gram) kadar ağız yoluyla alınırsa, kulunç ağrısına karşı gayet iyi gelmektedir.
* Hatmi'nin kökü ve tohumu taze oldukları sürece, yaprak ve dallarının yaptığı etkiyi aynen yaparlar. Hatmi tohumu, böbreklerde meydana gelen taşları parçalar. Hatminin kaynatılmış suyu bağırsak yaralarına, kan tükürmeye, bağırsak gazlarına karşı faydalıdır. Hatmi, olgunlaşıp iyileşmesi pek zor olan çıbanları ve yaraları da olgunlaştırır.
* Hatmi yaprağı ise kaynatılır ve tereyağı ile macun yapılırsa, sıcak özellikli şişlikleri olgunlaştırır. Hatminin kaynatılıp su buharı ile elde edilen hatmi özü (hatmi Köpüğü), kadınlardaki kısırlığa karşı faydalıdır.
* Hatmi kökünün kaynatılarak suyunun içilmesi idrar yollarında yanmaya, bağırsaklara, böbrek ve mesane taşlarına karşı faydalıdır.
* Hurma çekirdeği unundan iki ölçek, hatmi tohumu tozundan bir ölçek, sirke ile macun yapılır ve kamışta meydana gelen şişliklere sürülürse, gayet faydalıdır.
Hatmi yaprakları kurutulup toz haline getirildikten sonra bununla saç ve sakal yıkanacak olursa; saçı, sakalı ve bütün vücudu temizler. Hatmi, bağırsakları yumuşatmak ve kabızlığı gidermek için lavman yoluyla da makattan verilir. Hatmi zararsız bir maddedir. Hatmi bulunmadığı zaman Gülhatmi aynı görevi yapar."8
ÇÖVEN ve SEDİR AĞACI mad.de bak.
Kaynaklar:
[1]- Kamus 4/271; el-Mûtemed s. 131-32; Nihâye 4/235. [2]- Müsned i/78: E. Davud taharet H. 256. [3]- Müsned 6/251; Müslim şerhi 5/169-70. [4]- E. Davud taharet H. 256; Nihâye 2/51. [5]- Abdürrezzak 1/263. [6]- S. Kübrâ 1/182: K. Ummal 9/26580: ayrıca bak. Abdürrezzak 3/398 H. 6078. Hadis, merfu olarak ta zikredilmiştir. [7]- Bağdadi s. 100. [8]- el-Mutemed s.131.
Ebe gümecigillerden bir süs bitkisi olup bazı cinslerinin kök ve çiçekleri, dal ve tohumları hekimlikte ve temizlikte kullanılmıştır. Hatmi kökünün, dallarının, yaprağının, çiçeği ve tohumunun kurutulup övütülmüş tozu temizlik maddesi olarak kullanılmıştır. Hatmi iki kısımdır bir kısmı bahçelerde, diğer bir kısmı ise dağlarda yetişmektedir. Bir defa ekildiğinde kendiliğinden en az iki yıl çıkmaktadır."1
Temizlikte Kullanılması:
* Hz. Âişe (r.a.) demiştir ki: Peygamber Aleyhis-Selâm, Hac veya Umre için ihrama girmek istediği zaman, başını hatmi ve çöven tozu ile yıkardı. Sonrada az miktarda zeytinyağı ile yağlardı."2
* Yine Hz. Âişe (r.a.) anlatır:"Peygamber Aleyhis-Selâm, mescidde itikaflı olduğu halde başını mescidden dışarı çıkarırdı, ben de onu hatmi tozu ile yıkardım."3
* Yine Hz. Âişe şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm, cünüp iken başını hatmi tozu ile yıkar, onunla yetinir, üzerine tekrar (içinde hatmi tozu olmayan) su dökmezdi."4
* İbni Mesud Hz.'leri de şöyle der: "Cünüp olan herhangi bir kimse başını hatmi tozu ile yıkarsa, bu yıkamasından dolayı son derece temizlenmiştir."5
* Enes İbni Mâlik (r.a.) ise: "Kadın aybaşı hâlinden temizlenip yıkanacağı zaman, örgülü saçlarını çözer, hatmi veya çöven tozu ile yıkanıp temizlenir. Cünüplükten temizleneceği zaman ise örgülü saçlarını çözmez, hatmi veya çöven tozu kullanması da gerekmez" demiştir."6
Hekimlikte Kullanılması:
Hatmi kökü kaynatılıp suyunun içilmesi bağırsak kanaması (dizanter)'na karşı faydalıdır. Tohumunun ise yumuşatıcı lavmanlar içine konulması gayet faydalı görülmüştür."7
Kullanma şekli:
Hatmi'nin sapları, yaprakları, dalları, çiçeği, tomurcuğu, tohumu ve kökleri kurutulup toz hâline getirildikten sonra sâde olarak veya bal, sirke, zeytinyağı vs. gibi bir madde ile karşılaştırılarak kullanılır. Kaynatılmış suyu da yine sâde olarak veya başka bir madde ile karıştırılarak içilir veya cilde sürülür.
* Hatmi'nin temizleyici, kayganlaştırıcı, yumuşatıcı, olgunlaştırıcı, gevşetici, çözücü, koruyucu, iyileştirici, ağrıları teskin edici, gibi pek çok özellikleri vardır. İşte bu özelliklerden dolayı hem hekimlikte, hem de temizlik maddesi olarak kullanılmıştır. Tatlımsı lezzeti ve hafif kokusu vardır, bu sebeble de cildi güzelleştirici olarak kullanılmıştır.
* Hatmi, sıcak özellikli öksürüğe, boğaz ve hançere tahrişlerine, gargara yoluyla ağız yaralarına ve göğüs hastalıkları sebebiyle kan tükürmeye karşı faydalıdır. Başa sürüldüğü zaman başağrısına, yarı m başağr ısına; Arpa unu ve bal ile karıştırıldığı zaman ise akciğer ve akciğer zarı iltihâbına karşı gayet iyi gelmektedir. Hatmi, Kırık organın iyileşip kuvvetlenmesine, felç hastalığına ve ciltte meydana gelen buruşukluğa karşı faydalı olduğu gibi, adet kanamasını ve sütü de çoğaltmaktadır.
* Cilt hastalığı için sirke ile karıştırılıp cilde sürülür ve güneşe oturtulur, siyatik hastalığına, soğuk ve korku sebebiyle meydana gelen titremeye karşı da faydalıdır. Hatmi ile saçlar yıkanacak olursa, yumuşatıp güzelleştirir. Eğer bir miskal (yaklaşık 4,5 gram) kadar ağız yoluyla alınırsa, kulunç ağrısına karşı gayet iyi gelmektedir.
* Hatmi'nin kökü ve tohumu taze oldukları sürece, yaprak ve dallarının yaptığı etkiyi aynen yaparlar. Hatmi tohumu, böbreklerde meydana gelen taşları parçalar. Hatminin kaynatılmış suyu bağırsak yaralarına, kan tükürmeye, bağırsak gazlarına karşı faydalıdır. Hatmi, olgunlaşıp iyileşmesi pek zor olan çıbanları ve yaraları da olgunlaştırır.
* Hatmi yaprağı ise kaynatılır ve tereyağı ile macun yapılırsa, sıcak özellikli şişlikleri olgunlaştırır. Hatminin kaynatılıp su buharı ile elde edilen hatmi özü (hatmi Köpüğü), kadınlardaki kısırlığa karşı faydalıdır.
* Hatmi kökünün kaynatılarak suyunun içilmesi idrar yollarında yanmaya, bağırsaklara, böbrek ve mesane taşlarına karşı faydalıdır.
* Hurma çekirdeği unundan iki ölçek, hatmi tohumu tozundan bir ölçek, sirke ile macun yapılır ve kamışta meydana gelen şişliklere sürülürse, gayet faydalıdır.
Hatmi yaprakları kurutulup toz haline getirildikten sonra bununla saç ve sakal yıkanacak olursa; saçı, sakalı ve bütün vücudu temizler. Hatmi, bağırsakları yumuşatmak ve kabızlığı gidermek için lavman yoluyla da makattan verilir. Hatmi zararsız bir maddedir. Hatmi bulunmadığı zaman Gülhatmi aynı görevi yapar."8
ÇÖVEN ve SEDİR AĞACI mad.de bak.
Kaynaklar:
[1]- Kamus 4/271; el-Mûtemed s. 131-32; Nihâye 4/235. [2]- Müsned i/78: E. Davud taharet H. 256. [3]- Müsned 6/251; Müslim şerhi 5/169-70. [4]- E. Davud taharet H. 256; Nihâye 2/51. [5]- Abdürrezzak 1/263. [6]- S. Kübrâ 1/182: K. Ummal 9/26580: ayrıca bak. Abdürrezzak 3/398 H. 6078. Hadis, merfu olarak ta zikredilmiştir. [7]- Bağdadi s. 100. [8]- el-Mutemed s.131.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
