Hastahane

HASTAHANE (müsteşfâ, hospital)

Peygamber Aleyhis-Selâm zamanında bugünkü anlamda bir hastahâne yoktu. Ancak mescid-i Nebevî'nin bir köşesine, hasta ve yaralıları tedavi etmek maksadıyla iki adet çadır hastahâne kurulmuştur. Nitekim Sahabeden Sa'd İbni Muâz(r.a.), Hendek Savaşı sırasında kolundan yaralandığı zaman, Peygamber Aleyhis-Selâm: "Onu mescidin içinde, tabip Rüfeyde'nin çadırına alınız da, böylece onu yakından takip edeyim" buyurmuştur. Peygamber Aleyhis-Selâm, mesciddeki çadır hastahanede Sa'd İbni Muâz'a akşam uğradığında: "Nasıl akşamladın?" diye sorar, sabah uğradığında ise; "Nasıl sabahladın?" diye hal-hatır sorar, Sa'd da durumunu bildirirdi."1

* Tabip Rüfeyde ve Küaybe hanımlar, mesciddeki bu çadır hastahanede Sa'd İbni Muâz'ı ölünceye kadar tedavi etmeye çalışmışlardır. Kendilerini müslümanlara hizmet etmeye adamış olan bu hanımlar, hasta ve yaralıları tedavi maksadıyla bazı savaşlara da katılmışlardır. İşte mescidi Nebevî'nin içinde kurulmuş olan bu çadır hastahâneler ilk İslâm hastahanesi olarak kabul edilmiştir. Çadır hastahaneler Emeviler devrine kadar hem hazar ve hem de sefer de görev yapmıştır.

Emeviler Devri:

Şam'da Küçük Hastahâne:
Hz. Muaviye (ölüm 60 H.)'nin Halîfeliği zamanında, Ümeyye Camii'nin batısında yaptırılmıştır. Bu hastahaneyi Halîfe Muaviyenin yaptırdığı rivayet edilmekte ve başkent Şam'da yapılmış ilk hastahâne olarak kabul edilmektedir.

Şam'da Halîfe el-Velîd b. Abdülmelik Hastahanesi:
88 H. yılında Halîfe el-Velîd tarafından yaptırılan bu hastahâne, İslâm'da ilk hastahâne olarak kabul edilir. Halîfe el-Velîd bu hastahaneyi özellikle cüzzamlı hastaların toplu halde burada tedavi edilmeleri, hastalığın başkalarına bulaşmasını engellemek için yaptırmıştır.

Abbasiler Devri: Bağdatta Hârûnü'r-Reşid Hastahanesi:
170-193 H. yılları arasında halîfelikyapan Hârünü'r-Reşid tarafından yaptırılmıştır. Abbasiler döneminde Bağdatta yapılmış ilk hastahane olarak kabul edilir.

el-Maâfır Hastahanesi:
Mısır'ın Füstat şehrinde, Abbasi Halîfesi el-Mütevekkil'in veziri Feth b. Hakan tarafından 232-247 H. yılları arasında yaptırılmıştır.

Bedr Hastahanesi:
Abbasi Halîfelerinden el-Mûtezıd Billah (279-289 H.) zamanında; Bağdatta, hayır sahiplerinden Ebü'n-Necm Bedrü'l-Hamâmî (ölüm 303 H.) tarafından yaptırılmıştır. Bu hastahaneye halîfenin adına nisbetle "Mûtezıd Hastahanesi" de denilmiştir. Harranlı tabip Sinan b. Sabit b. Kurre (ölüm 331 H.) bu hastahanede çalışmış meşhur tabiplerdendir.

Ibnü'l-Fürât Hastahanesi:
Abbasî vezirlerinden İbnü'l-Fürât (Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed, ölümü 310 H.) tarafından, el-Muktedir Billah'ın halîfeliği zamanı (295-320 H.)'nda yaptırılmıştır. Harranlı tabip Sabit b. Sinan b. Sabit b. Kurre (ölüm 363 H.) bu hastahanede görev yapmış meşhur tabiplerdendir.

Harbiye Hastahanesi:
Abbasi vezirlerinden Ebü'l-Hasan Ali b. İsâ b. Dâvud b. el-Cerrâh (ölüm 334 H.) tarafından, Halîfe el-Muktedir Billah zamanında 302 H.tarihinde yaptırılmıştır. Bağdat'ın Harbiye mahallesinde yapılmış olduğu için bu isimle anılmıştır.

el-Muktedir Hastahanesi:
Halîfe el-Muktedir Billah tarafından 306 H. yılında Bağdat'ın batı kısmında yaptırılmıştır. Tabip Yusuf el-Vâsıtî, Cebrail b. Ubeydullah ve Sinan b. Sabit b. Kurre gibi meşhur hekimler bu hastahanede görev yapmışlardır.

Valide Sultan Hastahanesi:
Halîfe el-Muktedir Billah'ın annesi tarafından 306 H. yılında Bağdat'ın doğu tarafına yaptırılmıştır. Bu hastahanede de yine Harranlı tabip Sinan b. Sabit b. Kurre görev yapmıştır.

Azudî Hastahanesi:
Abbasi Halîfelerinden el-Mûtezıd Billah tarafından 372 H. yılında Bağdat'ın batı tarafına yaptırılmıştır. Abbasi Devrinde yapılmış hastahanelerin en meşhur ve en genişidir. Yanına bir de deliler için "akıl hastahanesi" ilave edilmiştir. Yapılmasını müteakip tabip, hasta-bakıcı, hizmetçi, aşçı, ilaç, tıbbî âlet ve edevatla donatılmıştır. Rivayete göre bu hastahanede değişik branşlarda altmıştan fazla tabip görev yapıyordu. Hekim Ebû Yakub el-Ehvâzî, Nazîfü'r-Rûmî, Sabit b. Sinan el-Harrânî ve İbnü't-Tilmiz bunlardan bir kaçıdır."2

* Bu saydığımız hastahaneler Abbasi Devrinde yapılmış hastahenelerden bazılarıdır.

* Horasanlı Tabib Ebû Bekir Râzî (ölüm 303 H.)'nin "Hastahaneler Nasıl Olmalıdır?" konusu ileilgili olarak"Kitâbü Sıfâti'l-Bîmâristân" adında bir eseri vardır.

Kaynaklar:
[1]- E Müfred 2/490-9/, el-kâbe 4/302. 396: el-ktîâb 4/ 311. 397: i. Sâd 3/425-428, 81 271: i. Hışâm 2/239. [2]-Muhtasaru Târihi't-Tıbbi'l-Arabî 1/310-311. 604-609: i. Sînâ el-Kânûn 3/140. [3]- I.E. Usaybia 2/361

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp