Hurma

Hurma : Sıcak iklimlerde yetişen ve kokusu olmayan, fakat tatlı bir meyvedir. En güzel gıda maddelerinden biridir. Hurma, vücuda hararet ve rutubet verici özelliklere sahiptir. Sağlığı koruyucu kıymetli bir gıdadır. Özellikle Medine ve civarında yaşayan ve buna alışık olanlar için daha da kıymetlidir. Soğuk memleketler ve sıcaklığı ikinci derecede olan ülkeler için en üstün gıda maddelerindendir.

Medine halkı için hurma, başkalarının buğdayı kadar önemlidir, hurma onların azığı ve gıdasıdır. Medine'nin Aliye Mevkiinin hurması ise hurma cinslerinin en iyisidir. Zira bu mevkiin hurmasının cismi büyük, lezzeti ve tadı ise gayet güzeldir. Hurma hem gıda, hem ilaç ve hem de meyvedir. Bütün mizaçlara uygun bir özelliğe sahipdir, diğer gıda ve meyvelerde olduğu gibi vücutta kötü artıklar da meydana getirmez. Eğer devamlı olarak yenilmesi sebebiyle vücuttaki sıvı maddelerde değişme ve bozulma meydana gelirse, bir müddet yenmesi yasaklanır."1

* Hurma, hem yaş, hem kuru, hem koruk ve hem de olgunlaşmış iken yenilir. O hem bir gıda ve hem bir devadır, hem azık ve hem tatlıdır, hem içecek ve hem meyvedir. İlaçlar ve sürmelikler içine katılır, sonra meyvesinin ve endamının güzelliği, manzarasının hoşluğu, meyvelerinin hurma ağacı dallarında ahenkli bir şekilde dizilişi, çekiciliği ve letafeti insanın içini ferahlatır, hoş bir neşe verir. Onun görülmesi, yaratıcısının ve onun eşsiz sanatını ve kudretinin kemâlini ve hikmetinin sonsuzluğunu hatırlatır. Ona (hurmaya) mümin kimseden daha çok benzeyen başka bir şey yoktur. Çünkü mümin hurma gibi, her yönüyle faydalıdır."2

* Kur'ân-ı Kerim'de ise: "Hurma ağaçlarının meyvelerinden ve üzümlerden şerbet, şıra (meyve suları, bal) ve güzel rızık elde edersiniz. Düşünen kimseler için bunda ibretler vardır" buyrulmuştur. (Nah/67 ayrıca bak. Meryem 25; Abese 23-32)

* Hurmanın süt ile macun yapılarak yenilmesi tavsiye olunmuştur. Hatta sevgi ve muhabbet kavramları sütlü hurma macununa benzetilmiş ve her ikisine birden en güzel gıda denilmiştir."3

* Arabistan mıntıkasında sadece hurma yiyerek hayatını devam ettirenler pek çok olmuştur. Nitekim Hz. Âişe validemiz, yeğeni Urve'ye şöyle demiştir: "Vallahi ey kızkardeşimin oğlu! Biz ayın hilâlini görüyorduk, sonra başka bir hilâli, sonra başka bir hilâli ki, iki ayda üç hilal görüyorduk da, Rasulullah'ın evlerinde yemek pişirmek için ateş yanmazdı" Urve der ki ben: "Ey teyzeciğim! O halde siz ne yer ve ne içerdiniz?" diye sordum. "İki siyah ile yetinirdik (yani su ve kuru hurma)..." diye cevap verdi" dedi."4

Hurma İle İftar:
Enes İbni Mâlik (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm, akşam namazını kılmadan önce bir kaç yaş hurma ile iftar ederdi. Eğer yaş hurma bulamaz ise kuru hurma ile, eğer kuru hurma da bulamaz ise, bir kaç yudum su içerdi."5

* Yaz günleri su ile, kış günleri ise hurma ile iftar ettiği de rivayet edilmiştir."6 Peygamber Aleyhis-Selâm'ın yaş hurma ile, yoksa kuru hurma ile, o da yoksa su ile iftar etmesinde sağlık yönünden gerçekten hoş bir tedbir bulunmaktadır. Şöyle ki: Oruç mideyi gıda maddelerinden arındırır; karaciğer ise, cezbedip duyulara ve organlara gönderecek şeyleri midede bulamaz. Tatlı ise karaciğer'e en çabuk ulaşan ve onun en çok sevdiği şeydir, bilhassa hurma yaş olursa, kabul nisbeti daha da artar, böylece hem karaciğer ve hem de diğer organlar faydalanırlar. Eğer yaş hurma yoksa, tatlı olması ve bol gıdalı oluşu sebebiyle kuru hurma; o da yoksa alınacak bir kaç yudum su, midenin yanmasını ve orucun verdiği harareti söndürür. Böylece mide yemek için uyandırılmış ve iştahla başlanmış olur."7

Hurma Cinsleri:
Hurmanın, Acve, Berenî, Sayhânî, Cüzâmî vesaire gibi elliye yakın cinsi vardır. Özellikleri açısından birbirine pek yakındır. Bunların en meşhurları ise Acve ve Berenî denilen türleridir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Acve cennet meyvesi gibidir. O, zehirlenmeye karşı şifadır" buyurmuştur."8

* Acve hurması, Peygamber Aleyhis-Selâm Medine'ye hicret ettikten sonra bizzat kendi eliyle dikerek yetiştirdiği bir hurma cinsinin adıdır. Rengi siyaha mâil, iri taneli, gayet güzel ve lezzetli olur. Medine'nin en iyi hurmalarındandır. Sayhânî cinsinden daha büyüktür. Türkçe'de buna "Balçık Hurması" denilir."9
Nitekim sahabeden İbni Abbas Hz.'leri: "Peygamber Aleyhis-Selâm hurmalar içinde en çok Medine'nin acve isimli hurmasını severdi" demiştir.

* Acve hurmasında bu özelliklerin bulunmasının sebebi, hurmayı bizzat Peygamber Aleyhis-Selâm'ın kendi eliyle dikip yetiştirmiş olmasından dolayıdır, denilmiştir."10

* Yine Acve hakkında: "Her kim Medine'nin iki karataşlığı arasında yetişen acve isimli hurmadan her gün sabahleyin aç karına yedi tane yerse, o gün ona zehir ve sihir zarar vermez. Eğer akşamleyin yerse, sahaha kadar zehir ve sihir tesir etmez."11

* "Acve hurması cennet meyvelerindendir. Şırası ise zehirlenmeye karşı şifadır."12

* "Şüphesiz ki Medine'nin Aliye Mevkiinin acve isimli hurmasında şifa vardır. Zira O, sabah aç karına yenildiği zaman tiryaktir, panzehirdir" buyrulmuştur. (Müslim eşribe H. 156)

Hurmanın Berenî cinsi hakkında da:
"Hurmalarınızın en iyi cinslerindendir. Açı doyurur, gücü kuvveti artırır, hastalığı giderir, fakat kendisi hastalık meydana getirmez" denilmiştir."13

Hararet Verici Olan Hurmanın Soğuk Bir Gıda İle Yenilmesi:
Abdullah İbni Cafer (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm'ın sağ elinde acur, sol elinde ise hurma gördüm. Bir ondan yiyordu, bir bundan yiyordu."14

Özellikleri:
Hurma bol gıdalıdır, kan yapar, zayıf böbrekleri kuvvetlendirir. Hurma pirinç ile birlikte pişirilip yenilecek olursa, şişmanlatır.

* Hurma karaciğeri kuvvetlendirir, mideyi temizler, tabiatı yumuşatır, vücudu ısıtır, meniyi artırır. Başağrısı ve göziltihabını tahrik eder, devamlı yemekten sakınmak lazımdır. Şekerli olduğu için, diş vedişetleri için iyi değildir.

* Hurma sütle karıştırılıp içilirse, şehveti tahrik eder, içine tarçın veya karanfil de katılırsa, etkisi biraz daha artar. En iyi kullanma zamanı soğuk zamanlardır, çünkü vücudu ısıtır, bedeni güçlendirir ve rengi güzelleştirir. Soğuk özellikli ağrılara ve hastalıklara karşı da gayet faydalıdır.

* Hurmayı çok yemek, vücutta kaşıntı ve uyuz meydana getirir. Özellikle uykuya yatacağı zaman yenilirse, Hurma; felç, yüzfelci ve soğuktan meydanagelen mafsal ağrıları için gayet faydalıdır, (el-Mutemed s.51-52: Tezkire 1/96:)

* Hurma cinsel istek ve arzuyu tahrik eder. Vücudu şişmanlatır, soğuk mizaçlı kimselere uygun gelir, bol gıdalıdır. Medine halkı ve hurma yetişen diğer sıcak ülkelerde yaşayanlar için en çok uygunluk gösteren bir meyve olup, beden için en faydalısı da budur.

* Eğer alışık olmaz ise, vücutta çabucak kokuşma meydana getirir ve bundan kirli bir kan oluşur. Çok yenildiği zaman ise başağrısı ve safra meydana getirir. Dişlere zarar verir. Yan etkisinin giderilmesi ise Sekencebin (bal ile sirke karışımı) şurubu ve buna benzer şurublarla mümkündür.

* Hurma, tabiatı yumuşatır, karaciğeri ve tabîî harareti kuvvetlendirir, özellikle çam fıstığı ile beraber yenirse, cinsel istek ve arzuyu tahrik eder. Boğaz sertliğini giderir. Soğukiklimlerdeyaşayıp, hurmaya alışık olmayan kimseler çok miktarda yedikleri zaman gözeneklerin tıkanmasına sebep olabilir.

* Çok yenilmesi başağrısını tahrik eder. Hurma meyveler içinde vücut için en gıdalısıdır. Aç karına yenildiği zaman, bağırsak kurtlarını öldürür. Zira mizacının sıcakolması ile beraber kendisinde panzehir özelliği vardır, aç karına yemeye devam edildiği zaman kurtları kurutur ve zayıflatır, azaltır veya öldürür. Hurma hem meyve, hem gıda, hem ilaç, hem meşrubat ve hem de tatlıdır."15

* Hurma şırası, mideye ağır gelir, fakat taze kan yapar."16

* Hurmanın az yenilmesi şifâ; çok yenilmesi ise gıdadır."17

* Acve hurması zehirlenmeye, bilhassa soğuk mizaçlı zehirlere ve akrep sokmasına karşı faydalıdır. Acve'nin şırası ve pekmezi, çoğu zaman bal'ın sağladığı faydaları sağlar."18

* Taze hurma ve hurma koruğu mideyi tabaklayıp düzeltir. Hurma yaprağının övütülmüş tozunda, yara ve benzeri şeyleri kurutma özelliği vardır. Hurma yemek, kulunç ağrısına karşı gayet faydalıdır. Hurma, çok yenildiği zaman baş ağrısı yapar ve gözü ağrıyan kimsenin gözüne zarar verir, ancak yan etkisi badem içi yenilerek giderilir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm, gözleri ağrıyan Hz. Ali'nin hurma yemesini yasaklamıştır.

* Yenidoğum yapan kadınların hurma yemesi tavsiye edilmiştir. Hurmanın pek çok yenilmesi ciğerlerde hastalık meydana getirir.

* Orucu hurma veya kuru üzüm yahut tatlı bir şeyle açmak oruçluya güç-kuvvet verir, oruca tahammül için yardımcı olur. Nitekim Hz. Ali'nin kuru üzümle oruç açtığı rivayet olunmaktadır."19

* Yaş hurma soğuk mizaçlı mideyi kuvvetlendirir ve ona uyum sağlar, fakat midede çabuk bozulur, susuzluk yapar, kanda tortu meydana getirir ve başağrısı yapar, dişler için zararladır, mesane ağrısı yapar ve tıkanıklık meydana getirir. Hurma koruğunun mizacı soğuk ve kurudur, kuruluğu hararetinden daha fazladır. Rutubeti emer, mideyi dibâgat yapıp temizler. Bağırsakları tutar, serbest bırakmaz. Diş etlerine ve ağıza faydalıdır. En faydalısı yumuşak ve tatlı olanıdır. Hurma koruğu ve çağlasının çok yenilmesi organlarda tıkanıklığa sebep olabilir. Nitekim bir defasında Peygamber Aleyhis-Selâm, Ebû Bekirve Ömer (r.a.); Sahabe'den Ebül-Heysem b. Teyyihan'a misafir olmuşlar, o da, misafirlerine ikram olmak için; üzerinde hem koruk ve hem de olgunlaşmış hurma bulunan bir salkım getirmiştir. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Bize hurmanın olgunlarından seçseydin ya!" buyurunca, o: "Ey Allah'ın Rasûlü! Koruğundan ve olgunlaşmışından istediğinizi yiyesinizdiye arzu ettim" demiştir. Tirmizi zühd H. 2369.Müslim eşribe H. 140

* Hurma koruğu kabızlık yapar, olgunlaşmış hurmaile beraber yenildiği zaman, yan etkisi azaltılmış olur.

* Hurma çağlasının özelliği soğuk ve kurudur. Ağıza, diş etlerine ve mideye faydalıdır. Sertliğinden dolayı göğüse ve ciğerlere iyi gelmez. Hazmı zor ve gıda değeri azdır. Üzüm koruğu gibidir, her ikisi de midede şişkinlik yapar, bilhassa üzerine su içildiği zaman. Bağırsaklarda hareket ve yellenme meydana getirir. Yan etkisi, olgunlaşmış hurma, bal veya kaymak yemek suretiyle giderilir.

Hurmaözü:

Hurma göbeği ve hurma içyağı da denilen bu madde, hurma ağaçlarının tepelerinde oluşur. Rengi beyaz ve lezzetli olup, tadı süte yakındır. Hurmaözü nün mizacı soğuk ve kurudur. Yaraları kapatıp iyileştirir, hastanın kan tükürmesine, ishale, vücutta safranın çoğalmasına ve kan hücumuna karşı gayet faydalıdır.

* Hurmaözü nün ilk hazmı zor değildir, az gıdalıdır, midedeki hazmı ise zordur. Hurmaözü ihtiva eden hurma ağacı her yönüyle faydalıdır. Bu sebepten dolayı, hurmaağacı müslüman kimseye benzetilmiştir. Nitekim İbni Ömer (r.a.) demiştir ki: "Biz, Peygamber Aleyhis-Selâm'ın yanında oturuyorduk, ansızın hurmaözü getirildi. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Ağaçlar içinde öyle bir ağaç vardır ki yaprağı dökülmez müslüman kimseye benzer bana haber veriniz, o hangi ağaçtır?" buyurdu. Bunun üzerine insanlar sahradaki ağaç adlarını saymaya başladılar. Hadîsin râvisi İbni Ömer der ki: "İçimden hurma ağacı diye geçti ama söylemeye cesaret edemedim. Sonra: "Yâ Rasûlallâh! Siz söyleyiniz, hangisidir?" dediler. O da: "Hurma ağacıdır" buyurdu."20

Kaynaklar:
[1]-İ. Kayyım s. 166 [2]- i. Kayyım t. 440 [3]- E. Nuaym vr. I40ab; i. Sünnî vr. 61 ab [4]- Müslim zühd H. 28; ayrıca bak Müslim zühd H 26 [S]- E. Davud savm H. 2356: Tirmizî savm H 696, Müsned 3/164; i. Kayyim s 360 [6]- Tirmizi savm H. 696 [7]- i. Kayyim s. 360-61 [8]- Tirmizî tıp H 2066. 2068; Müsned 2/305, 325, 356. 357. 421. 490.511; E. Nuaym vr. 140b [9]- Kamus 4/1065: E Davud tıp H. 3875: Nihâye 3/188 [10]- Bağdadî s 78: E Nuaym vr. 140a. [II]- Müslim eşribe H. 154-55: Buhârî tıp 7/30-31: Aynî 10/210: Müsned 1/168. 177. 181: Bağdadî s. 129 [12]-Müsned 2/301 [I3]-E Nuaymvr 80a. 138a: i. Sünnî vr. 67a; Tifâşî vr 61b. [14]- Müslim şerhi 9/365 [IS]- I. Kayyım s 342. 360; Nesîmî3/296. [16]- Tifâsîvr. 57a [I 7J-E. Nuaym vr. 139a [18]- Şerhu'l-Erbaîn s. 58 [19]- Bağdadî s. 59. 77, 79; Süyûtîvr. 3b; M. Ledünniye 2/164 : Kamus 1/ 1175; K. Hakâyık 2/132. [20]- i. Kayyim s. 170. 338, 346; Tifâsîvr. 6lab: (Buhârî, Müslim)

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp