Işkın

IŞKIN AÇIKLAMA 1

Işkın, Doğunun muzu diyorlar ona. Gerçekten. Gazetelerde gözünüze çarpmıştır belki. Muzla olan benzerliği soyularak yenmesinden ibaret. Bence. Çünkü muz tatlıyken ışkın ekşi. Hem de çok ekşi! Onu yiyebilmek için ekşiyi gerçekten çok seviyor olmalısınız. Işkını ilk tadışım Musa Bey sayesinde oldu. Musa Bey Kadıköy Çarşısı'ndaki (lstanbul) Çiya Restoran'ın sahibi. Restoranda pek çok yöresel yemek sunmanın yanısıra, Türkiye'nin her tarafından otlar getirtir, bunlarla lezzetli yemekler, salatalar yapılır Çiya'da. Bir ilkbahar günü yemek saatinin hemen öncesinde uğradığımda, kenarda oturmuş kekik çayını yudumluyordu. Hemen hoşbeşe başladık. Konu otlar tabii ki. Konuşurken bir yandan da ot kavurması yiyorum. Biraz açım da. Söz dönüp dolaşıp ışkına geliyor. Ne yazık ki lafını ettiğimiz 'ışkın kavurma' yok o gün. Ne bahtsızlık. Malzemesi ışkın, pirinç, soğan, zeytinyağı ve domates bu kavurmanın. Hani evde de yapılabilir. Ama iş ışkını bulmakta. Çünkü ışkın Van'dan geliyor ve İstanbul pazarlarında satılmıyor. Işkın, Doğu Anadolu'nun dağlarında. özellikle de Van civarında bulunuyor. Bahar geldiğinde pazarlarda ışkın satıcıları peydahlanıyor Van'da (bkz. Türkçe Bitki Adlan Sözlüğü, 377 notu resim). Aynen Bodrum'da acı ot ve tilkiden satıcılarının peydahlandığı gibi. İnsanlar çok seviyor ışkını. Hele de çocuklar. Sanki ışkın soyup yemek bir oyun onlar için. Çocukken üzerine 7 ekip karnımız ağrıyana kadar yediğimiz ekşi erikler gibi keyif veriyor ışzın Vanlı, Elazığlı çocuklara. Işkının yörelere göre değişen adları var. Siirtte 'rebez', Van'da 'uşgun', Elazığ'da 'ohçur', Sivas'ta 'ışgırı' (Sivas'ta yaşına göre sağlıklı, dimdik duran kimselere 'eşkın gibi' denir), Erzurum'da 'ışgın/ışgun' diyorlar. Çoban değneği giller'in üyesi ışkın, 60 cm'ye kadar yüksebilen, kökü kalın, sapları kırmızı, çiçekleri ise sarıya yakın beyaz olan bitki. Kocaman yeşil, damarlı yaprakları pazı yaprağına benziyor. Türkiye'de tek bir türü yetişiyor, o da Doğu Anadolu dağlarında. Elazığ yöresinde çiğ olarak yenildiği gibi çeşitli yemekleri yapılıyor. 'Işkın yumurta' ve 'ışkın kapuska' bu yemekler arasında belki de en sevinleri. Yine Elazığ'da ışkın nohut veya yöreye has bir bakliyat olan muğaş-(mugaşşer) ile de pişiriliyor. Bir diger kullanım yeri ise kenkerin yanı. tarifi Elazığ yemeklerini derleyen Ebru Şenocak'tan dinliyoruz:

lşkınlı Kenger Yemeği 1/2 kg doğranmış kenger 3 dal soyulup doğranmış ışkın 250 gr kıyma veya kavurma 1 doğranmış soğan 2 su bardağı kaynar su 1 çorba kaşığı salça 1 çorba kaşığı tereyağı (yerine zeytinyağı da kullanabilirsiniz) tuz Kengerin dikenli kısımlarını atıp iyice yıkadıktan sonra soyduğunuz ışkınlarla birlikte doğrayın, Tencereye yağla birlikte soğan koyup 5 dakika kadar kavurun. Ardından kıymayı (kavurma kullanacaksanız daha sonra da ilave edebilirsiniz) ekleyip 5 dakika daha kavurun. Salça, kenger ve ışkını da koyup tencerenin kapağım kapatın ve 15 dakika kısık ateşte pişirin. Kaynar suyu ekleyin ve bütün malzemeler yumuşayana kadar pişirip sıcak olarak servis edin. (4 kişilik) Evliya Çelebi Bitlis'i ziyaret ettiğinde yöre halkının ışkın yediğini çözümlemiş ve Seyahatnamesi'ne ışkınla ilgili şöyle bir not düşmüş: "(Işkın) yeşil erik tadında ekşi bir ottur, halk bu ota okçun demektedir." lzmet Zeki eyüpoğlu da Anadolu Mitolojisi'nde ışkına yer vermiş. Kim bilir kimin dilinden döküldü bu dizelerYemişe dönen ağaçlar çiçeğe yönelen eşkinler Ekinen salınan tohum bir düğündür. Van'da soyulup tuzlanarak veya şekere batırılarak yenir ışkın, Bu bitkiye ne kadar değer verdiklerini bir maniyle de gösterir Vanlılar:

Uşguni soyar yerler Üstüne türkü derler Men dedim men oynadım Adıma deli derler lşkınlı Om/et 250 gr soyulup doğranmış ışkın 2 yarım halka halinde doğranmış çarliston biber 1 ince şeritler halinde doğranmış tatlı kırmızı biber 2 çorba kaşığı zeytinyağı 2 doğranmış soğan 4 diş doğranmış sarımsak 1 çorba kaşığı doğranmış dereotu 4 köy yumurtası 2 çorba kaşığı süt tuz, karabiber, kırmızı pul biber Tavada yağı ısıtıp tuz, karabiber, soğan ve sarımsağı 3-4 dakika kavurup biber ve ışkınları ilave edin. Üzerine bir kapak örtüp orta ısı-da, arada karıştırarak, ışkınlar yumuşayana kadar kavurun. Bir kasede yumurtayı çırpın. Süt, kırmızı biber ve dereotunu koyup karıştırın. Tavadaki karışımın üzerine döküp çok kısık ateşte kapağı kapalı olarak pişirin, Tavanız büyükçeyse ters yüz etmenize gerek yok. Düşük ısıda pişeceğinden dibi tutmayacaktır. Dilimleyip yanında taze mevsim yeşilliklerinden yapılmış salatayla servisini yapın. Bu omleti Elazığlıların yaptığı gibi ışkını yağda kavurup içine yumurta kırarak da yapabilirsiniz. (4 kişilik)

IŞKIN AÇIKLAMA 2

Sebze veya süs bitkisi olarak yetiştirilen Işkın, Doğu Anadolu Bölgesinin yüksek yerlerinde çokça bulunur. Ortalama boyu 120 cm kadardır. Kök ve yapraklarından yararlanılır.

Özellikleri ve Yararları

- İştah açıcı özelliği vardır.

- Vücuda zindelik verir.

- İshali önler ama fazla kullanıldığı takdirde de ishal yapar.

- Mide ve bağırsak gazlarını giderir.