Bezelye

BEZELYE AÇIKLAMA 1

(PISUM SATIVUM)

Baklagiller (Fabaceae) familyasından, sebze olarak değerli tohumları için yetiştirilen otsu bitki. Bezelyenin anayurdu kesin olarak bilinmiyorsa da, baklagiller arasında ilk yetiştirilen bitkilerden biri olduğu kesindir. 1800'lerin ortalarında, Avusturyalı rahip Gregor Mendel, kalıtım konusundaki öncü çalışmalarını bezelye bitkisi üzerinde yapmıştır. Çok dayanıklı bir bitki olan bezelyenin 2 m kadar uzayabilen içi boş, tırmanıcı bir gövdesi ve tırmanmayı kolaylaştıran sülükleri vardır.

Her yaprakta üç çift yaprakçık bulunur. Tek bir çiçek sapından, kırmızımsı mor, pembe ya da beyaz renkli, kelebek biçiminde iki-üç çiçek çıkar. 10 cm uzunluğunda ve çok tohumlu olan meyvesi olgunlaştığında ortadan ikiye ayrılır; meyvenin içinde, kısa saplarla bağlanmış, yeşil, sarı, beyaz ya da alacalı beş-on tohum bulunur. Bodur, yarı bodur, şeker sürünücü, yuvarlak tohumlu, buruşuk tohumlu ve siyah noktalı bezelye çeşitleri yaygın olarak yetiştirilir. Bezelyenin daha çok taneleri (tohumları) yenir; bazen de, tohumlar olgunlaşmadan önce toplanan meyveleri yeşil fasulye gibi pişirilir.

Konserve bezelye ve bezelye unu biçimindeki tüketimi de hayli yaygındır. Bezelyeyi güneşli yerlere ve verimli toprağa ekmek gerekir. Büyüme ve gelişme döneminde serin havayı seven bitki, kök çürüklüğünden, küllenmeden ve çeşitli virüs hastalıklarından çok etkilenir. Yemeklik, taze bezelye üretiminde ön sıraları Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleri, kuru bezelye üretiminde ise Asya ülkeleri alır. Türkiye ise başlıca üretici iller İçel, Bursa, Aydın, Adana ve Antalya'dır. 100 gr. çiğ (pişirilmemiş) taze bezelye tanesinin besin değerleri şöyledir:

84 kalori; 6.3 gr. protein; 14.4 gr. karbonhidrat; O kolesterol, 0.4 gr. yağ, 2 gr. lif; 116 m gr. fosfor; 26 m gr. kalsiyum; 1.9 m gr. demir; 2 m gr. sodyum, 316 m gr. potasyum, 35 m gr. magnezyum, 640 lU A vitamini, 0.35 m gr. B1 vitamini; 0.14 m gr. B2 vitamini, 2.9 m gr. B3 vitamini, 0.16 m gr. B6 vitamini, 35.5 mc gr. folik asit, 27 m gr. C vitamini ve 2.1 m gr. E vitamini.

Türkiye ve Avrupa florasında en yaygın olan bezelye türleri; Pisum elatius ve Pisum sativum'dur.

BEZELYE AÇIKLAMA 2

Kolay hazım olur, bağırsakları çalıştırır, kabızlığı giderir, kan ve süt yapıcıdır, kan kanserine karşı koruyucudur.

Taze bezelye çeşitli vitaminleri, madeni maddeleri ve bilhassa özel bir alkoloidi ile kansızlıkta çok faydalıdır, herhangi bir sebeple kan yapıcı organları (kemik iliği ve dalağı) çalışmayan böylece had kansızlık çeken kimselere taze bezelye çok fayda verir. Açık tencerede en iyisi güveçte bol suda pişirilmelidir, düdüklü tencerede pişirilmemelidir, peklik çekenler yaz-kış sık sık bezelye yemelidir.

Haricen: Taze bezelye taneleri ezilerek merhem haline getirilir, omur ilik rahatsızlıklarında ve felçlilerde masaj yapılarak kullanılırsa faydalı olur.

BEZELYE AÇIKLAMA 3

Arapçası: sıoaaua, eı-sıaus

Latincesi: Lathyrus sativus, Pisum sativum, Pisum, Peas

Güney Amerika ormanları ise de hemen dünyanın her tarafında yetişir. Bilhassa Rumeli'de çok yetişir ve salkımlı sarmaşığa benzer.

Kullanılan Maddesi: Kendisi

Tıbbi Özellik ve Faydaları

a) Patlıcangiller familyasından, sebze ve baharat bitkisidir. Özünde bol miktarda C vitamini vardır. Mide ve bağırsaklarda olan galiz yerleri dağıtır.

b) Öksürük ve göğüs ağrılarına faydalıdır.

c) Vücud azasının eklem yerlerine oğuşturularak sürü1düğün de kan deveramm hızlandırır; romatizma ve eklem yerleri iltihabını giderir, ağrılarını dindirir.

d) İştah açıcıdır ve mide salgısım artırır.

e) Sinirleri teskin eder.

f) Hayvanlardan olan zehirlenmelere faydalıdır.

g) Biberlerin her cinsi ısıtıcı ve hazmettiricidir.

h) İdrarı kolay yaptırır.

i) Cinsi arzuları kamçılar, mideyi kuvvetlendirir, hazmı kolaylaştırır.

j) Çok yenildiği takdirde zehirlenme meydana gelebilir; Halsizlik, mide bulantı yapar, karaciğer ve böbrek rahatsızlıkları tevlid eder.

k) Biberin sapını yemek ya da münasib miktar suyunu içmek yüzü güzelleştirir.

l) Zekayı kuvvetlendirir.

m) Dalak yaralarına iyi gelir.

n) Hazmı söktürür.

Özellikleri: Bezelyenin kalori değeri çok yüksek, proteini de oldukça fazladır. içinde kalsiyum, fosfor, demir gibi minerallerle, A, B, B1, B2 ve C vitaminleri bulunur.

BEZELYE AÇIKLAMA 4

Önerilen Hastalıklar: Kansızlığa ve kan kanserini önlemede çok faydalıdır. Bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar.
Anne sütünü artırır. Gıda değeri bakımından taze bezelye, fasulyeden daha üstündür. Bezelye vücuda enerji verir ve vücudu kuvvetlendirir. Kasların gelişmesine ve yenilenmesine yardım eder. Karaciğerin çalışmasını düzene sokar. Özellikle taze bezelye bağırsakları çalıştırarak kabızlığı giderir.

Kullanma şekli: Sebzenin tohumuna bezelye denir. Bu bitkinin taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenir. Çoklukla ilkbaharda turfanda bir sebze olarak piyasaya çıkarılan bezelyenin çeşitli türleri vardır. Çiçekleri beyaz, menekşe renginde olabileceği gibi, boyu bodur, yarı yüksek, yüksek olabilir. Bazı türlerinin yalnız iç taneleri yenebileceği gibi, bazılarının da yeşil kabuklarıyla birlikte iç kabukları yenebilir. Türkiye'de öbür sebzeler ve fasulye kadar olmamakla beraber bol miktarda yetiştirilmektedir.

Yan etkileri: Bilinen ciddi bir yan etkisi yoktur.

BEZELYE AÇIKLAMA 5

Hayatımızdaki Yeri: Bezelye, benim favori yemeklerimdendir. Patatesli yemeği de nefis olur, etin, pirinç pilavının yanına da yakışır. Rus salatasına bile yakışan ender sebzelerden biridir. Bezelye yemek için bahane aranın. Çok kolay pişen harika bir sebzedir. Yazın tazesi, kışın da konservesi, aynı zevkle tüketilir. Semt pazarını dolaşırken, gözlerim önce enginarı, havucu ve bezelyeyi arar. Siz bakmayın Temel Reis'e ; bezelyedeki demir miktarı, ıspanaktakinden daha fazladır.

Yararları

a) Protein bakımından zengin bir sebzedir.

b) Bezelye başta A vitamini olmak üzere, karbonhidrat, fosfor, potasyum içerir.

c) Lifli bir besin oluşu, onun mide ve bağırsak dostu olduğunu gösterir. Kandaki şeker düzeyini dengeler.

d) Kandaki kötü kolesterolü düşürerek, kalp krizi riskini azaltır.

e) İçindeki B1 vitamini sayesinde, merkezi sinir sistemini etkileyerek, düzenli uyumayı sağlar. Uykusu düzenli olan insanları ruhsal durumları düzelir, neşeleri artar.

f) Kanseri etkileyici özelliği olduğu sanılmaktadır. Yapılan araştırmalar, hayvanlar üzerinde fevkalade olumlu sonuçlar vermiştir. İnsanlar üzerindeki etkileriyle ilgili çalışmalar devam etmektedir.

g) Sofralarından bezelyeyi eksik etmeyenlerde, akut apandisite çok az rastlanır.

h) Gebelik döneminde annenin ve bebeğin protein ihtiyaçları için yararlıdır.

Kimlere Yaramaz: Fazla tüketen kişilerde mide ve bağırsak gazı şikayetleri olabilir.