Ayı Yoncası

ACANTHUS LONGIFOLLUS HOST

(Acanthaceae - fam.)

AYI PENÇESİ, AYI YONCASI

Başka milletlerce adı - Bul. Straşnik; Rus. Akantus; In. Beers;

AL. Barenklau; Fr. Acanthe.

Karakteristik vasfı. (şekil-5) Ayı pençesi çok yıllık otsu bitkidir. Sap 80 sm kadar yüksek, düz, dalsız budaksız. Çok yapraklıdır, adeta rozet gibi toplu, tüysü parçalı. Saptaki yapraklar, az ve ufak. Yaprakların tümü parlak, koyu yeşil, düz, dikensizdir, yalnız uçlarında kısa ve yumuşak dikencikler bulunur; yaprak damarları - kısa kıllıdır.

Çiçekleri beyazımsı. Pembe veya pembe kırmızı renkte, başak şeklinde çiçek demetinde toplu haldedir. Çanak yapraklar menekşe rengi, 4 bölümlü, dıştaki alt ve üst bölümler iri, uzunca, damarlar ağ şeklinde, kenar iç yapraklar ise - ufak. Taç bir dudaklı, kısa kıkırdakımsı borucuktur. Dudak geniş üç parçalı. Erkek organlar 4, yumurtalık iki evli, sütuncuk - kısa, iki bölmeli. Mayıs-ağustos aylarında çiçek açar.

Yayılışı. Taşlıklı, çalılarla kaplı kurak yerlerde yetişir. (Türkiye‘de: Doğu Anadolu bölgesi, Güney Anadolu bölgesi.

Kullanılan kısımlar. Çiçekli toprak üstü kısımlar (Herba Acanthi, Herba brancae ursinae) ve kökler IHadix Acenthi longifolii) .

Toplama zamanı. Haziran-ağustos aylan.

Toplama usulü. Verilecek siparişe göre, bitkinin yalnız toprak üstü kısımları veya sadece kökler, kökler tohumların olgunlaşmasından sonra veya erken ilkbaharda; bitkinin gelişme başlangıcında topraktan çıkarılır. Kökler hemen yıkanır ve süzülmeye bırakılır.

Sakınılacak karışımlar. Toplama esnasında aynı soydan olan başka cinsleri ile - Acanthus hirsutus B o i akıllı ayı pençesi-, (Acanthus ponticus D. Jord, - A. spinosus LJ, karıştırılmamalı. Bu cinslerin sap ve yaprak bölümleri sık ve uzun tüylerle kaplı, yaprak bölümleri de dikenli ve çok yıllık bitkilerdir.

Kurutma usulü. Toplanan materyal temizlendikten sonra ince tabakalar halinde serilerek havadar binalarda veya 50 dereceye kadar ısılı kurutma fırınlarında kurutulur.

Randıman. 5 kg taze saptan ı kg kuru, 3 kg taze kökten ı kg kuru elde edilir.

Paketleme. Standard ağırlıkta balya halinde.

Depolama. Güneş ışınlan etkisinden uzak havadar ve kuru binalarda muhafaza edilir.

Muhteviyatı. Bitkinin bütününde helme ve sepi maddeleri tespit edilmiştir.

Kullanılışı. Halk hekimliğinde bitkinin sapları, seyrek olarak kökleri büyük korku geçirme hallerinde kullanılır: ufalanmış 10-15gr. sap 500 gr. kaynar su ile haşlanır, soğuyunca süzülür. Günde 3-4 defa birer çorba kaşığı alınır. Veteriner hekimliğinde, hayvanlarda görülen şap hastalığına karşı, özelikle koyunlara tatbik olunur. Dekoratif bitkidir.