Acı Dülek

ACI DÜLEK AÇIKLAMA 1

(Acı Kavun, Ebu Cehil Karpuzu, Hanza Eşek Hıyarı, Acı Elma, Acı Hıyar, Kargabüken Cevizimukayyi, Utruç)

Meyve ve köklerinden yararlanılır. Yeşil meyvelere saip olan bu bitki Asya, Güney Avrupa, Balkanlar ve tüm Anadolu'da bolca yetişir.


Özellikeleri ve Yararları

- Basit yaralanmalarda kanamanın durdurulması için taze yapraklan kullanılır.

- Müshil etkisine sahiptir. Fakat fazla kullanıldığında kanlı ishale sebebiyet verir.

- Meyvesinden elde edilen su buruna çekilirse sinüzite şifa verir.

- Köklerinden elde edilen tozlar romatizmal ağrıları dindirmek için kullanılabilir.

ACI DÜLEK AÇIKLAMA 2


ECBALLUM ELA TERIUM (L) A. RICH. (MOMORDICA ELATERIUM L.)

ACI DÜLEK, EŞEKHİYARI

Başka Milletlerce Adı: BuL. diva krastavitsa; Rus. ogurets beşennii; İn. squrtinq-cusumber ; AL. Springgurke, Spritzgurke; Fr. giCıet, concombre d' attarpe, concombre d' ane.

Karakteristik Vasfı: (şekil 140) Acı dülek çok yıllık otsu bitkidir. Ana kök az dallı, etli. Gövde sürüngen, yatık veya dik, dallı, sulu, 1 m kadar yüksek, pürtüklü trikomlu. Yapraklar uzun saplı, yumurta veya kalp şeklinde, sivrice, gayrimuntazam görünüşte ve dişli, pürtüklü sert kıllar ile kaplı, kısa, beyaz havlu. Çiçekler soluk sarı, bir cinsiyetli. Erkek organların bir kaçı bir arada, salkım halinde toplu. Dişi çiçekler birerli uzun saplı, yaprak koltuklarından çıkar.

Çanak ve taç beşer bölümlü. Meyve yeşil renkte, elips şeklinde veya uzunca, etli, sert kıllar ile kaplı. Tohumlar siyah, beyzi, hafif yassı, olgunlaştığında, meyvenin tutunduğu yerde teşekkül eden deliğin gürültülü çatlamasıyla, tohumlar dışarı çıkar. Haziran-eylül arası çiçek açar.

Yayılışı: Acıdülegin vatanı Akdeniz bölgesidir, Anadolu, SSSR'nin Güney kısımları. Bizde kumsal yerlerde, yol ve yar kenarlarında, daha sıcakça yerlerde rastlanır. (Türkiye de: İstanbul, hemen hemen bütün Anadolu da).

Kullanılan Kısımlar: Ham meyveler (Fructus Elaterii, Fructus Ecballii) .

Toplama Zamanı: Ağustos-ekim ayları.

Toplama Usulü: Meyve ham iken toplanır. Meyveden usare çıkarılacak ise, alıcı müesseselere taze verilir; aksi halde meyve kurutulur.

Kurutma Usulü: Kurutma hususunda acele edilmeli. Havadar binalarda veya 45 derece ısı1ı fırınlarda kurutulur. Meyvenin kolay kuruması için uzunluğuna veya enlemesine dilimlere ayrılarak iplere dizilir. Diziler havadar yerlere asılarak kurutulur.

Randıman: 12 kg taze meyveden 1 kg kuru elde edilir.

Paketleme: Standard ağırlıkta torbalarda.

Depolama: Bitki zehirlidir. Zehirsiz bitkilerden ayrı olarak ihtiyatla, kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.

Muhteviyatı: Genellikle A ve B - elaterin müşterek nam altında bulunan bir kaç glikozid'den ibaret olup, tadı çok acıdır. Daha albüminli maddeler, asidler, sakızlar, bir enzim (elateraz) ihtiva eder. Elaterin şiddetli zayıflatıcı tesirdedir. ancak bu etkenlik olgun meyvelerde yoktur.

Kullanılışı: Şiddetli zayıflatıcı ve purgatif araç olarak, özellikle narkotik zehirlenmelerde küçük dozlar halinde kullanılır. Halk tababetinde haricen taze vaziyette apse ve ağrılı yerlere kapamak suretiyle kullanılır. Son zamanlarda (1957 yılında) meyvelerden haşlama usulü ile elde edilen özütü, bilhassa botkin hastalığının tedavisinde çok müessir olduğu görülmüştür.

(Kullanılışı. Eskiden beri müshil ve idrar söktürücü olarak kullanılır. Kuvvetli bir tesiri olduğundan yüksek dozlarda tehlikelidir. En ziyade usaresi, hap halinde (günde 4-5 mgr) alınır. Son zamanlarda köklerinin Radix Mandragorae (Adamotu kökü) ismiyle satıldığına çok rastlanmaktadır.