Spastik Kabız

KLİNİK BİLGİLER

İstatistik verilere göre, spastik kabız erkeklerden çok kadınlarda görülmektedir. Genellikle yüksek sosyal seviyede ve ekseriyetle orta yaşda olanlarda görülür.

Katı Dışkı spastik dürülü kalın bağırsak duvarının iltihaplanmasına sebep olabilir, bu durumda kolit inkişaf eder. Kolitin arazı kah ishal ve kah kabız olarak belirir .: Spastik kabız çoğu iç organ bozuklukları ile de alakadardır böbrek taşı hastalığı, leğende iltihabı seyir ve idrar yolları, kadın cinsiyet organ hastalıkları, karın ameliyatından sonra da spastik kabız oluşabilir.

BESİN MADDELERİNİN SEÇİMİ

1. SÜT VE SÜTLÜ MAMULLER

Müsaade Edilenler: Tam yağlı veya düşük yağlı koyun, inek, manda ve keçi sütü, yağı alınmış süt, meyveli sütler, yoğurt- 'inek, koyun ve karışık yoğurt, asldofil süt, ayran, peynir suyu, kefir, tuzsuz diyetik ekşimik, taze mayalanmış peynir, tatlı ve ekşi kaymak, salamuralı beyaz peynir eritilmiş peynir, kaşkaval.

Sınırlananlar : Yok.

Yasaklananlar: Acılı ve çok yağlı peynir, buğulanmış peynir, şekersiz konsantre sütler, süt tozu.

2. ET VE ETLİ MAMULLER

Müsaade Edilenler : Körpe etler- dana, kuzu, ev tavşanı, gevrek sığır eti, yağsız koyun eti- söğüş veya ıskarada pişirilmiş etler, yağsız kuş etleri- piliç, üveyik, genç tavuk, tokat tavuğu, qapon bıldırcını, diyetik salam, diyetik sucuk, pelteli çorbalar (kuzu ve piliç paçası), ezme etler, paça, kıyma et- buharda veya ıskarada pişirilen.

Sınırlananlar: Yağlı etler- koyun ve sığır, yüzen ev kuşları- ördek, kaz, karaciğer.

Yasaklananlar : Kıkırdaklı, sinirli ve zarlı kart etler, salam cinsleri, sakatat, buğulanmış etler, geyik budu, geyik pastırması, her cins av hayvanları

3. BALIK VE BALIK MAMULLERİ

Müsaade Edilenler: Yağsız deniz ve tatlı su balıkları- tatlı su kefalı, beyaz balık, tekir, alabalık, turnabalığı, körpe sazan, ilkbahar uskumrusu, safrid, kefal, kalkan, kızılkanat, taranka (pişinilrniş, kızartılmış veya ezmeleri).

Sınırlananlar: çok yağlı deniz ve dere balıkları-yağlı sazan, morina, mersinbalığı, palamud, ton, torik.

Yasaklananlar: Havyarların her çeşidi, türlü balık konserveler, acılı soslu kahvaltılık balıklar, balık pastetler, balık olmayan deniz ürünleri- midye, istiridye, karides, ıstakoz, ahtapot vs. tuzlanmış balıklar- sasa, safrit, uskumru, hamsi, ringa, tuzlu palamut, buğulan mış balıklar-e- lakerda soğuk ve sıcak buğulanmış safnit, palamud, uskumru, havada kurutulan uskumru, çiroz, salarnuralı ve konserve balıklar, kızartma balık vs

4. YUMURTA VE YUMURTALI MADDELER

Müsaade Edllenler : Rafadan pişmiş yumurta, omlet, fırınlı omlet, yumurta akı.

Sınırlananlar: Yumurta sarısı.

Yasaklananlar: Sert pişmiş yumurta, mayonez, toz halinde yumurta, kaz ve ördek yumurtası, kızartma yumurta, yağlı omlet.

5. YAGLI MADDELER

Müsaade Edilenler: Nebati salatalık yağlar-e- zeytin yağı, ayçiçeği, mısır, susam, vs. Sıvı parafin (özellikle şişmanlama salatasına), nebati margarinler, taze inek tereyağı,

Sınırlananlar: Tavuk ve hindi yağı, balık yağı.

Yasaklananlar : koyun ve sığır iç yağları (donyağ), ördek ve kaz yağı.

6. SEBZE VE SEBZE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: Yumuşak selulozlu sebzelerhavuç, ıspanak, karnıbahar, kuşkonmaz, yeşil. bezelye, bamya, yeş.il fasulye, patates, kabak, başlıca pişirilerek, veya az inek tereyağ1ı püre halinde, sterilize konserveler.

Sınırlananlar: hıyar, domates, biber (ıpişirilerekközlenerek), körpe kıvırcık ve marul salata, taze pata tes suyu, kaynatılmış kırmızı pancar, sebzeli çorbalar, imkan dahilinde terbiyeli pelteli çorbalar.

Yasaklananlar: Yeşil ve kuru soğan, turp, kereviz, kırmızı ve beyaz lahana, alabaş, kuru fasulye, nohut, mercimek, soya, ısırgan, labada, kuzukulağı, turşular, kızartılmış patates, lahana turşusu, lahana suyu, hıyar turşusu

7. MEYVE VE MEYVE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: İnce selülozlu yaş olgun meyveler, çekirdek ve kabuksuz- üzüm, çilek, taze bardak eriği, vişne, olgun incir, portakal, mandalin, greyfurt, sulu armut, tatlı elma (soyulmuş ve ince rendelenmiş), kavun, karpuz, kabak, şeklrli veya şekersiz sterilize komposto, bazı meyve suları, meyve nektarı, meyveli çorbalar, meyveli salata.

Sınırlananlar: Kurutulmuş meyveler- hurma, incir, bardakeriği, kiraz, hoşaf.

Yasaklananlar: Kabuklu meyveler- badem, fındık, ceviz, fıstık, kestane, kabak ve ayçiçeği çekirdekleri, çekirdekli meyveler- ahududu, çobanüzümü, böğürtlen, freııküzümü, kabızlık veren meyveler- kızılcık. muş-mula, caneriği, muz, dut meyvesi, haşhaş tohumu, susam, iyi olgunlaşmamış meyveler.

8. EKMEK VE EKMEK MAMULLERİ TAHIL VE HAMUR İŞLERİ

Müsaade Edilenler: Beyaz ekmek, küçük beyaz ekmek ve francala, sodalı beyaz unlu çörekler, poğaça. peksimetler. kızartılmış ekmek, makama işleri- yumurtah, yumurtasız . lesitimli) , irmik, nişasta (buğday, mı-sır, patates, pirinç), her türlü ekmekli kahvaltılar- adi ve viyana çörekleri, gevrek, marmelatlı çörekler, paskalya çöreği, sade bisküviler, ekmek ve bira mayası.

Sınırlananlar: Yulaf içi, bazlama, pirinç tane ve unu, pirinç suyu ve pirinç lapası, gözleme.

Yasaklananlar: İri kepekli ekmek, tip ekmek, çavdar ekmeği, çavdar buğday ekmeği, buğday kepeği, kızartmalı kahvaltılar- lokma, çiğbörek, börek, pideler, kaynatılmış ve kavurulmuş mısır,

9. ŞEKER, ŞEKERLEME VE TATLı MAMULLER

Müsaade Edilenler: Sıvı ve kristal glikoz, fruktoz, laktoz (çok iyi müleyyindir), saf kovan balı ve çeşitli tatlılar, şeker ve baldan mamuL, tatlılar,. kremalar, jöle, marmelat ve bonbonlar, beyaz tatlı, gül tatlısı, sorbit

Sınırlananlar : Susam ve ayçiçeği tahin helvası nur-helva.

Yasaklananlar: Kakao çikolata, çikolatalı mamuller ve bonbonlar, kızartma tatlılar- tulumba ve sair tatlılar, koyu şerbetli tatlı ve börekler- kadayif, baklava, dondurma, soyalı şekerler, yağlı torta ve pasta, her çeşit yağlı kremalar, ayva, çobanüzümü, kızılcık tatlıları, bunlar kabız verici meyvelerdir.

10. İÇECEKLER

Müsaade Edilenler: Tabii ve damıtılmış içecek su, madeni sular, kükürtlü sular, papatya, ıhlamur, kırmızı ve sarı kantaron, nane çayları, keten tohumu haşlaması, balşerbeti, tatlı şira, badem ve ceviz sütü.

Sınırlananlar: Kuşburnu şarabı, orta ekşilikte.

Yasaklananlar: Koyu rize çayı, kakao, kahve, ne skafe, ayva çekirdek ve perdesinden, ceviz içi perdesi, kuru çobanüzümü, kuru dut meyvesi, kuru kızılcık, limon suyundan çay, gazozlu maden suları, alkolsüz gazozlu içecekler, çok ekşi boza, bütün konsantre alkollu içkiler, türlü şaraplar, bira, çok soğuk ve buzlu içecekler.

11. BAHARATLAR

Müsaade Edilenler: Maydanoz, dereotu, tatlı domates püresi, domates suyu.

Sınırlananlar: Kırmızı tatlı biber, vanilya, şarap tozu (asidi).

Yasaklananlar: Sarımsak, Limon suyu, kereviz, acj ve yakıcı soslar- «ketçup» vs. acı baharatlar- kırmızı acı biber, acı çuşka ve biberler, kara biber, bahar, tarçin. karanfil.

12. MUTFAK TUZU:

Fiziyolojik hudut dahilinde verilir veya az tahdit (ya-sak) edilir, bu sıpastik kronik kabız ıztraplarına göre ayarlanır. Mesela hipertrafik hiperasid gastrit ve ülser hastalıklarında muhim miktarda azaltılır, kronik pielonefrit'de ise tamamıyla yasaklanır.

MÜDAVİ BESLENME PRENSİPLERİ

Spastik kabız hastalıklarının müdavi beslenme prensiplerinin başında gelen esaslardan biri bağırsak hare ket fonksiyonlarını tahrik edici gıdaların sınırlı alınması (bak: atonik kabız) dır. Alınan gıdalardan bazıları bağırsak duvarlarında iltihaplanmaya sebep olduğu görüldüğü takdirde, bu gibi zararlı gıdaların diyetden çı-karılması lazımdır. Kalın bağırsakda yalnız lüzümlü selüloz ile ikıifa edilemez, su da lazımdır. Bağırsak muh•tevasında ekşime reaksiyon şartlarını hazırlamak maksadiyle, ekşiliği azaltan gıdalar- hamurlu ve tatlı yiyecekler, nebati yağlar, meyve ve sebze suları verilmeli.

Genellikle meyveler soyulmuş ve kabuksuz verilir. Buna en elverişli meyveler yerelması, bardakerik kompostosu, gül tatlısı gibi. İltihaplı durumlarda, her hangi tahriş edici madde yemeklerden çıkarılır. Bağırsakları hareket ettiren fonksiyonlar, bitkisel maddeler yardımıyla kuvvetlendirilir, kaynatılmış meyve ve sebze verilir, püre şeklinde başlanır, sonra pudingler, acı sos olmamak kaydiyle salata, baharat, komposto, ayran vs. verilir. Sonraları kaba gıdalara geçilir

BESİNLERİN MUTFAK İŞLERİ

Kronik sp astik kabız yemekleri kaynatma, buharlı ve su banyosunda, fırında, ıskara, çevirme pışirilmesine müsaade edilir. Çeşitli püre, meyve ve sebzelerin suları-nı çıkarma, ezme, ufalama için gerekli alatın tedarik edilmesi ve kullanılması lazımdır. Kızartma ve kavurma, sarımsak lı terbiyeli yahniler, acılı soslar ve saire kat'iyyen yasaktır. Hayvani ve nebati maddelerin terbiyesi de yasaktır

BESLENME REJİMİ

Atonik kabızda olduğu gibi burada da, mideyi do ldurmamak için küçük porsiyonlar halinde günde 4 - 5 öğün yemek tavsiye olunur. Yemekler mutlaka muayyen saatlerde yenmeli, böylelikle sindirim ifrazatında ritmik alışkanlık husule gelir ve sindirim seyni de hafifler

Çok iyi ve devamlı çiğnemek için bilhassa yaşlıların dişlerine önem vermeleri lazımdır. Lokma ne kadar iyi çiğnenirse mide, ince ve kalın bağırsakta sindirim faaliyeti o nisbetde kolaylaşır. Bağırsak işlerinin azalması ile kronik spastik kabız profilaksiye yardım edilmiş olur

PROFİLAKSİ VE HAYATİ REJİM

1. Ruhi heyecanlardan, infiallerden, stresli durumlardan kaçınılmalı.v 2. Atonik kabızdan ayrıntısı, çok daha dinamik ve seri hareketler gerektirir, huzurlu ve rahat hayat tavsiye edilir.

3. Aynı zamanda sinir sistemi bozuklukları ve iç salgı hastalıklarının tedavisi ön plana alınmalı.

4. Özellikle ince ve kalın bağırsağın tahriş edilmesinden, kontrolsüz müshil almadan kaçınıımalı ve yemeklere kaba selülozlu maddelerinin konulmamasına dikkat edilmeli, ihtiyaç görüldüğü takdirde antispastik ilaçlardan başlıcası beladona, papaverin, buskolizin, spazmalgon vs. alınmalı, bunlar kronik spastik kolit ilaçları olup ağrıları azaltırlar.