Kabızlığın bir çok nedeni olabilir. Basit veya özel tedavinin uygulanabilmesi için nedenin ortaya çıkarılması önemlidir. Doktor, kolon içinde daralma veya tıkanıklık yapan anatomik sebepleri araştıracaktır.

Öncelikle dikkatli bir hastalık hikayesi, kullanılan ilaçlar, dışkılama düzeni, dışkı tipi, ıkınma ve tam boşalma hissi doktor tarafından sorgulanır. 40 yaş üzerindekilerde kalın bağırsak kanseri araştırılmalıdır. Bunun ardından anorektal (makat) alanın parmakla muayenesi yapılır. Bağırsağın endoskopi (kolonoskopi) yada baryum grafi (ilaçlı kolon filmi) çalışmaları ile incelenmesi Polipler, tümör gibi ciddi kabızlık sebeplerinin araştırılmasına yardımcı olur. Anatomik bir problem tespit edilirse tedavi direkt bu nedene göre olur.

Genellikle kolayca düzeltilebilen geçici bir durumdur. Ne var ki bazen daha ciddi problemlere işaret edebilir. Aşağıdaki durumlardan biri varsa doktora gitmek gerekir:

• Kalıcı ve açıklanamayan kabızlık durumu
• Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik (sıklığında artma veya azalma olması)
• Dışkı çapında incelme ve kanlı dışkılama
• Diyet değişikliklerine rağmen yedi günden uzun süren kabızlık
• Dışkıda kan, karın ağrısı veya hassasiyeti

Bunun haricinde işlevsel bozukluklara yönelik incelemeler de yapılabilir. Bunlardan bazıları aşağıda anlatılmıştır.

Kalın Bağırsak Transit Testi

Dışkının kalın bağırsaktan geçiş süresini hesaplamaya yarar. ıçinde çok sayıda küçük halkalar olan bir kapsül hastaya içirilir. Kapsülün içindeki halkalar çekilen karın grafisinde (röntgen) görüldüğü için bağırsak içindeki ilerleyişi çekilen grafiler ile takip edilir. Normalde kapsül alındıktan 5 gün sonra halkaların % 80‘i dışkı ile atılır. Beşinci gün çekilen karın grafisinde halkaların %20‘sinden fazlasının halen bağırsak içinde görülmesi bağırsak geçiş süresinin uzunluğuna işaret eder.

Doktor hastanın kabızlık hikayesini ve diğer sindirim sistemi problemlerini bilmek isteyecektir. Bağırsak alışkanlıklarını, diyeti, stres faktörleri ve kullanılan ilaçları bilmek isteyecektir. Bunları araştırmak, doktorun, ana nedeni bulmasında yardımcı olacaktır.

Sonra bir fizik muayene ve spesifik testler yapmak gerekmektedir.

Ana hatları ile hastaya bağırsak fonksiyonları ve diyet eğitimi, davranış modifikasyonu, ilaç tedavisi ve ender olarak cerrahi tedavi önerilebilir.

Hastalara düzenli egzersiz yapması, lifli gıda tüketimi, dışkılama ihtiyacını ertelememeleri tavsiye edilir.

Dışkılamanın rahatça olabilmesi için bireyin yeterli zamanı ayırması gerekir.

Gastrokolik refleksin (yukarıda izah edilmiştir) işlerlik kazanması için sabah kahvaltıdan sonra dışkılama alışkanlığını kazanması öğretilir.

Kabızlığa neden olan ilaçlar bırakılır veya bir başkası ile değiştirilir.

Hastalar dışkılamayı kolaylaştıran laksatifler ve yan etkileri hakkında da bilgilendirilir.

Lifli Arttırmanın Kolay Yolları Var Mıdır ?

Diyete fiber katmak sanıldığından daha kolaydır. Başlangıç için bazı ipuçları:

• Kepek ekmeği, kahverengi pirinç, meyve-sebze gibi yüksek fiberli gıdalar, beyaz ekmek beyaz pirinç ve chips-şekerleme gibi düşük fiberli gıdalara tercih edilmeli.

• Daha fazla çiğ sebze ve kabuğu soyulmamış meyveler yeme alışkanlığını kazanmak çalışmak. Sebzeleri pişirmek içlerindeki fiber miktarını düşürür. Kabuklar da iyi birer fiber kaynağıdır.

• Her öğünde yüksek fiberli gıda almak. Unlu lapalar iyi bir başlangıç olabilir fakat meyve sebzeleride bulundurmak şartıyla.

İki Önemli Nokta :

1) Fiber miktarının yavaş yavaş arttırılması. Çok miktarlarda lifli gıdaya hızlı bir şekilde başlanması rahatsızlık verici şişkinlik, gaz ve ağrıya neden olabilir.

2) Lifli gıda ile beraber günde en az 8-10 bardak sıvı alınması unutulmamalıdır.

Günde ne kadar fibere gereksinim var ?

Diyet uzmanları günde 25-35 gram fiber önermektedir.

Fiber alımını arttırmanın en iyi yolları nelerdir ?

Çok çeşitli yüksek fiberli gıdalar alınması. Günlük besinlerde düşük fiberlileri yüksek fiberli gıdalarla değiştirilmesi. Bol bol meyve-sebze yenmesi

Fiber (lif) alımının arttırılması, hangi oranda olmalıdır ?

Yavaş yavaş arttırmak gerekir. Çok erken ve çok fazla miktarda fiber alımı şişkinlik ve karın ağrısı yapabilir. Bunu arttırmak birkaç haftayı alabilir. Bu iş için çalışırken, mutlaka yeteri kadar sıvı almak unutulmamalıdır.

B) Bir Laksatif Almak Uygun mudur?

Doktor bir laksatif (dışkılamayı kolaylaştıran ilaç) reçete edebilir. Laksatiflerin bir çok türü vardır ve hastaya göre değişen yarar ve yan etkileri mevcuttur.

Dışkı miktarını artıran (Lif ıçeren Ürünler) Laksatifler:

Dışkıdaki lif oranını artırırlar. Bağırsak içeriğindeki sıvıyı emerek etki ederler. Bu da yumuşak kıvamda dışkı oluşturur ve bağırsak hareketlerini artırır. Beraberinde kullanılan ilaç emilimini etkileyebilirler. Vücudun normal işlevini taklit ettikleri için doğal yollarla çalışırlar. Laksatifler arasında en güvenilir olanıdırlar. Ancak artmış gaz üretimine yol açabilirler.

Dışkı Yumuşatıcılar:

Bağırsak hareketlerini artırmaz fakat sert dışkının sebep olduğu zorlu geçişi kolaylaştırırlar. Kalın bağırsaktan su ve elektrolit salgılatırlar. Kuru ve sert dışkıyı yumuşatırlar ve ishal meydana gelir. Kısa dönem tedaviler için iyidir. Ikınma yapmanın sakıncalı olduğu durumlarda [hamilelik, makat (anorektal) cerrahi, makat ağrıları sırasında] tercih edilebilir. Uzun dönem kabızlıkta kullanımları pek iyi sonuç vermez.

Diğer bir dışkı yumuşatıcısı dışkıyı kayganlaştırarak ilerlemesini sağlayan mineral yağıdır. Uzun süre yatmaya bağlı kabızlıkta tercih edilebilir. Kullanım sırasında ilacın solunum yollarına kaçmamasına dikkat etmek gerekir.

Su ve elektrolit salgılanmaını arttırmanın yanında bağırsaktaki kas kasılmalarını artırarak etki gösterir. Bütün uyarıcı laksatifler temel olarak bu yolla çalışmalarına rağmen aynı değillerdir. Kramplara, bulantı ve kusmalara neden olabilirler. Bu ilaçlar antrakin türevleri (kaskara, senosid, kastor yağı, risinoleik asit) ve difenilmeşane türevlerini (bisakodil) içeririler. Uzun süre kullanılmamalıdır.

Antrakin türlerini kullananlarda bağırsakta kahverengi pigment birikimi olur. Bu ilaçlar şiddetli kabızlık durumlarında ve diğer ilaçlara cevap alınamayan durumlarda tercih edilmelidir. Uzun süre bu ilaçları kullananlarda bağımlılık olabilir. Yavaş yavaş kesilmelidir.

Ozmotik Laksatifler:

Suyu bağırsak içine emerek basıncın artışına ve bağırsağa boşalması yönünde mesaj gönderilmesine neden olurlar. Çok fazla suyun emilmesi bağırsak hareketlerinin kaybına ve vücudun su dengesinin bozulmasına neden olur. ıki tipi vardır. Zayıf emilen iyonlar ve zayıf emilen şekerlerden (laktüloz, polietilen glikol, sorbitol solüsyonu %70) oluşur. Uzun süreli yatmaya bağlı kabızlık sorunu olanlarda kısa süreli kullanılabilir. Bu ilaçları kalp yetmezliği ve sıvı kaybı olan hastlarda kullanmamak gerekir. Yine böbrek yetmezliği olan hastalarda fosfat veya magnezyum zehirlenmesi gelişebileceği akılda tutulmalıdır.

Polietilen glikol solüsyonu (Golytely) ve sodyum fosfat (fleet fosfo soda) hızlı bağırsak boşalması gerektiğinde (kolonoskopi öncesi, cerrahi öncesi) tercih edilmelidir.