Çocuklarda Şaşılık Göz Kayması

07-02-2015 --
0 Yorum

Çocuklarda Şaşılık Göz Kayması : Annesiyle anneannesi bana dünya tatlısı bir küçük kızı muayeneye getirmişlerdi. Bir gözündeki ileri derecede içe doğru kayma nedeniyle başını yerden kaldırmıyor, arkadaşlarıyla görüşmüyordu. Annesi devamlı resim yaptığını ve yaptığı resimlerdeki insanların gözlerinin hep nokta kadar küçük olduğunu fark ettiğini anlattı. Babası adeta kızını görmek istemez, işten eve gelmeden uyutulmasını ister olmuş... Kısacası küçük kızın şaşılığı sosyal ve psikolojik bir utanç kaynağı haline gelmiş. Yaptığım damlalı muayenede iki göz arasında kırma kusuru farkı saptadım ve gözlüğünü verdim.

Kontrol muayenemde gözlüğün yararlı olduğunu, ama hem tembellik hem de kayma açısından yeterli olmadığını görünce sağlam gözüne kapama da önerdim. Gözlüğü devamlı taktı, ama kapamayı babası evde yokken, annesiyle beraber çok sevdiği resim yapma eylemi sırasında uyguladılar. Bir sene sonra tembelliği önemli ölçüde azalmış, kayması sadece benim muayeneyle fark edebileceğim düzeye inmişti. Bir gün babasına sürpriz yapmaya karar verdiler ve babası eve geldiğinde uyumayıp kapıyı ona açtırdılar. Sonucu tahmin edersiniz, bütün aile ağlayarak birbirlerine sarılmışlar ve yeniden bütünleşmişler. O tatlı, utangaç küçük kız şimdi ressam oldu, kocaman gözleri olan güzel kız resimleriyle tanınıyor.

Göz hareketleri nasıl olur?

Fark etmişsinizdir, gözler sağa sola bakarken hep birbirine uyumlu olarak hareket eder. Biri bir yöne bakarken, diğerinin başka yöne baktığı çok nadirdir (ve aslında doğa! da değildir). Gözlerin sağa sola, yukarı aşağı ve köşelere bakmasını sağlayan 6 adet incecik koşumlar (kaslar) bulunmaktadır. Hangi yöne bakılacaksa, diyelim sağa bakılacak, sağ gözün sağa bakmayı sağlayan koşumu kasılır ve kısalır, yine sağ gözün sola baktıran kası sağa doğru bakmaya izin vermek üzere birbiriyle uyumlu olarak gevşer ve uzar. Diğer yandan sol gözün sağa baktıran kası sağ göze koşullu olarak aynı miktarda kısalır ve yine sol gözün sola baktıran kası tüm bunlara koşul miktarda uzar. Yani bir sağa bakmak için en az dört minik kas, kısalmak veya uzamak şeklinde bir iş yapar. Bu durum her yöne bakış için geçerli- dir. Deyim yerindeyse, gözleri ayrı ayrı kendi başlarına bırakmaz beyin. Bu işlerin tümünü beyin idare eder, ama hangi yöne bakılması gerektiğine karar vermek için gözden sürekli bilgi alır.

Şaşılık nedir?

Göz hareketleini sağlayan düzenekte bir sorun olursa gözlerde kayma (şaşılık) meydana gelir. Bir göz bir yöne bakarken diğeri ona uymazsa ya da düz karşıya bakarken birbirlerine paralel durmazlarsa kayma var demektir. Kayma bazen her yöne bakarken aynı olabilir, bazen de bazı yönlerde daha fazla olabilir. Aslında şaşılık/kayma çok genel deyimlerdir. Birçok değişik tipi vardır.

Şaşılığın tipleri nelerdir?

Gizli şaşılık/kayma, toplumda en yaygın olan tipidir. Ancak muayene ile saptanabilen, gözleri açıp kapama ile hekimin saptayabileceği bir kayma türüdür.Şehlalık, çok az miktardaki kaymaya halk arasında verilen isimdir.Yalancı kayma, özellikle bebeklerde görülen, burun kökü genişliği nedeniyle kayma varmış gibi olan görüntüdür.İçe kayma, gözlerden birinin veya ikisinin içe kayması , dışa kayma da dışa doğru kaymasıdır. Yukarı veya aşağı kayma da aynı şekilde olur.Gözü hareket ettiren kasların bir veya birkaçının hareketini sağlayan sinirde sorun olduğunda da felce bağlı şaşılıktan söz ediliyor demektir.

Şaşılığın başlıca nedenleri nelerdir?

Çocuklarda şaşılığın en sık nedeni, bir gözdeki yüksek kırma kusuruna bağlı tembelliktir. Sık rastlanan diğer nedeni, göz kaslarından birinin doğuştan güçlü ve kalın veya güçsüz ve ince olmasıdır. İlginç olan, bu durumda oluşabilecek bir kaymanın da tembelliğe yol açabilmesidir.

6 Yaşına Kadar Görülen Şaşılığın Nedenleri Nelerdir?

*Göz kaslarına bağlı: Bazen bebekler doğduklarında koşumlar (gözkasları) birbirine eşit güçte veya kalınlıkta olmayabilir, düz bakarken biri diğerine yakın durabilir ve sağa sola bakarken birbirine paralel hareket etmeyebilirler. Bu durumda şaşılık olabilir. Kayma ve tembellik ilişkisi yumurta-tavuk ilişkisi gibidir. İkisi de birbirine yol açabilir.

* İki göz arasında kırma kusuru farkına bağlı: Bazen de yine küçük bir bebekte, diyelim ki gözlerinden birinde yüksek bir kırma kusuru var, diğerinde yok ya da daha küçük numaralı bir gözlük ihtiyacı var. Bir gözden beyne net bir görüntü iletisi giderken, diğerinden giden görüntü bulanık olur. Beyin bir süre, durumu anlamaya ve idare etmeye çalışır. Ama bir süre sonra bulanık görüntü iletisi gelen gözü ihmal etmeye başlar, onu yok sayar. Hatta kendi içinde o gözden gelen iletileri değerlendirmesi gereken bölümle bile ilgilenmez olur, onun gelişimi için gerekli çabalardan vazgeçer. Bu durumda net ileti göndermeyen göz tembelleşir ve yavaş yavaş işi bırakıp adeta uykuya dalar, kaymaya başlar. Kayma ve tembellik ilişkisi yumurta-tavuk ilişkisi gibidir. İkisi de birbirine yol açabilir.

*Göziçi hastalığına bağlı: Nadiren doğumdan sonra göz içinde sarı noktada bir hastalık, bir tümör olabilir. Yine beyne net ileti gitmeyince, bu göz kaymaya başlar. Bazen anne karnındayken annenin geçirdiği bir hastalık bebeğin gözüne de sıçrayabilir (ör; toksoplazma, retinoblastom).

*Şeffaf olması gereken göz ortamlarında bulanıklığa bağlı: Bazen de, yine bir bebeğin gözünde kapak düşüklüğü veya katarakt, göziçi iltihabı gibi görmeyi engelleyecek veya bulandıracak bir perde olabilir. Yine tembellik, yine kayma meydana gelebilir.

6 Yaşına Kadar Olan Çocuklarda Şaşılığın Nedenleri Nelerdir?

*Göziçi hastalıkları

* Göz kaslarında dengesizlik

* Göz ortamlarında bulanıklık

*İki göz arasında kırma kusuru farkı

Hangi Durumlarda Göz Kaslarında Dengesizlik Olabilir?

* Aile fertlerinde gözde kayma olması *Doğumdan sonra ateşli hastalık geçirilmesi

*Erken veya düşük ağırlıkla doğulması

*Hamilelikte ateşli hastalık geçirilmesi

* Kafa içinde kitle gelişmesi (tümör)

*Kafa içinde sıvı artışı olması (hidrosefali)

* Kaza geçirilmesi veya darbe alınması

* Mongolizm gibi kromozom hasarı olması

* Sinir sistemini etkileyen bir hastalık geçirilmesi

* Zor doğuma bağlı beyin veya beyincik hasarı olması

Şaşılığın 6 Yaşından Sonra Meydana Geliş Nedenleri Nelerdir?

* Göz hareketlerini idare eden kaslara elektrik getiren sinirlerde bir sorun olması

*Göz hareketlerini idare eden kaslara elektrik getiren sinirlerin idare edildiği beyin merkezinde bir sorun olması

* Göz hareketlerini idare eden kaslarda bir hastalık olması

* Bir gözde ciddi bir göz hastalığı olup, görmenin ileri derecede kaybedilmesi

Göz kimde içe, kimde dışa doğru kayar?

Genellikle çocuklarda tembelliğe veya az görmeye bağlı kayma içe, yani burna doğru; büyüklerde az görmeye bağlı kayma dışa yani kulağa doğru olur. Miyoplarda dışa, hipermetroplarda içe kayma eğilimi vardır.

Şaşılık tehlikeli midir?

Eğer göz içinde bir hastalık veya tümör varsa şaşılık habercidir, kendisi tehlikeli değildir ama tehlikeli bir durumu işaret ediyor olabilir.Eğer şaşılık göz kaslarında dengesizliğe veya gözlerden birinde tembelliğe bağlıysa tehlikeli değildir, ama arkadaş çevresinde, şaşı olmak nedeniyle sosyal ve psikolojik bir sorun olabilir.Daha önemlisi, tembellik, şaşılık nedeniyle daha artabileceğinden derinlik duyusu kaybolur ve çocuk bazı meslekleri yapamaz.Sonradan olan şaşılık/kaymalar ise bir beyin hastalığının belirtisi olabilmesi nedeniyle önemlidir.

Şaşılıkta neler yapılmalıdır?

6 yaşın altındaki kayma hemen muayene edilmelidir. Çünkü öncelikle nadir de olsa göz içinde yaşamı da tehdit edebilecek bir tümör olmadığına emin olmak gerekir.Sonra diğer nedenler (iki göz arasında kırma kusuru farklılığı, iki gözde ileri hipermetrop, kaslarda doğuştan zayıflık vs.) araştırılır.Bunları yapabilmek için çocuklara uygun muayene yöntemleri kullanılır.

Şaşılıkta gözlük kullanmak gerekli veya yararlı mıdır?

Diyelim ki, sadece gözlük ihtiyacı var; çocuğun yaşına ve ihtiyacının derecesine göre, gereğince ve olabildiğince erkenden gözlük kullanmasını sağlamak gerekir. Net görmek bebeklerin bile iletişim açısından hoşuna giden bir durumdur, onun için insanı şaşırtacak kadar erken yaşta gözlükten hoşlanan ve uyum sağlayabilen bebekler vardır. Özellikle yüksek numara gerekli olan bebekler, gözlük takılır takılmaz gülmeye bile başlarlar. Annesinin yüzünü görebilmek, bebeğe emniyet duygusu verir.Daha büyük yaşlarda, yine çocuğun yaşına, gözlük ihtiyacının ve kaymanın durumuna göre gözlük kullanımı tedavinin ilk adımıdır. Yaygın inanışın aksine bu gözlükler gözü tembelleştirmez, tembellikten kurtarır.

Damlalı muayene nedir?

Şaşılık ve tüm çocuk muayenelerinin olmazsa olmazı, gözbebeğinin uyum yapmasını engelleyici damla ile yapılan muayenedir. Bu damla şaşılığı olan çocuklara 3 gün, günde 2 kez damlatılmak ve dördüncü gün kırma kusuru ölçümü yapılmalıdır. Kayması olmayan çocuklarda art arda 2 kez damlatıldıktan ve 1 saat beklendikten sonra ölçüm yapılması şeklinde uygulanılır. Damlanın etkisi gözbebeğinin büyümesi ve ışığa yanıt vermemesidir. Dolayısıyla damlanın etkisi olduğu sürece ışık ve güneşten rahatsız olması doğaldır, güneş gözlüğü ve şapka rahatsızlık duygusunu azaltır. Bu damlalar nadiren alerji yapabilir, yanaklarda kızarıklık, hafif ateş olabilir. Bu durumda, damlalar durdurulmalı, çocuğa bol su içirilerek damlanın böbreklerden atılması sağlanmalı ve göz hekimine haber verilmelidir.Bir günlük damlanın etkisi 2 gün, 3 günlük damlanın etkisi 20 gün sürebilir.

Tedavide ilk adım nedir?

İlk adım, ihtiyacı varsa gözlük kullanımıdır. Merak etmeyin, çocuklar için yapılmış gözlükler ve camlar var.

Tedavide ikinci adım nedir?

Kapama tedavisidir. Tembellik tedavisinin de ikinci aşaması şaşı veya tembel olan gözün aktif olarak çalışmasını sağlamak için diğer göze kapama uygulanmasıdır. Bu tedavi, bir çeşit fizik tedavi egzersizidir. Kapama derken, çocuklar için özel yapılmış yapışkan göz kapama plasterini kastediyoruz. Gözlük de kullanması gereken (her tembellikte gözlük gerekli olmayabilir) ve bunu düzgün şekilde kullanabilen çocuklarda kapamayı gözlüğün içinden, tembel olmayan gözün çevreyi göremeyeceği şekilde takmak gerekir. Bebeklerde özel kontakt lenslerle de kapama yapılabilir.

Tedavinin sonraki adımları nelerdir?

Kapamanın yeterince işe yaramadığı durum veya evrede, işin içine ameliyat girebilir. Hemen korkmayın, zor ve tehlikeli bir ameliyat değildir şaşılık ameliyatı. Ameliyatta yapılan aslında, bir tarafı çeken bir eteğin terzi elinde düzeltilmesine benzer. Az çalışan kas kısaltılarak gücü arttırılır, çok çalışan da biraz gevşetilir. Çocuklarda genel anestezi altında yapılması gereken bu işlemden sonra hastanede bir gece kalınması yeterlidir. O da anestezi alındığı için gereklidir, yoksa göze yapılan işlem nedeniyle değil. Göz çok çabuk iyileşir, haliyle olabilen kızarıklık 1-2 günde geçer, ağrı olmaz, gözü kapamak gerekmez. Ameliyatı, bu işle sık uğraşan bir göz hekiminin yapması hem başarıyı hem de iyileşme hızını etkiler.

Ameliyat gözlük ihtiyacını düzeltir mi?

Hayır! Gözlük ihtiyacının yapılan işlemle bir alakası yoktur. Gözlük kullanma gereği varsa ameliyattan sonra da devam eder.

Ameliyattan sonra kapama yapmak gereği biter mi?

Eğer gözlerden birinde derin bir tembellik varsa, ameliyattan sonra kapama yapmak gereği devam edebilir. Ta ki derinlik hissi sağlanacak kadar tembellik azaltı- Iana kadar. Bazen ne yazık ki, geç yaşta saptanan tembelliklerin tedavisi mümkün olmamaktadır. Ameliyattan sonra kapamadan yarar görülmediği anlaşılırsa da kapama bırakılabilir.

Şaşılığın tedavisi ne kadar sürer?

Şaşılığın tedavisi sihirli bir değnekle dokunarak yapılan ve bir günde biten bir tedavi değildir. Adım adım ilerlenen ve kayma düzene girene kadar devam edilen bir tedavidir. Nasuh Mahruki''''''''nin ifadesiyle "Yavaş yavaş acele edilmesi" gereken bir durumdur. Tedavi en az 7 yaşına kadar sürer.

Daha ileri yaşlarda da şaşdık/kayma olabilir mi?

Bir gözde ağır bir görme kaybına neden olacak kaza veya hastalık, daha çok dışa kaymaya neden olabilir. Bu tip hastalıklarda kaymanın tedavisi daha güçtür. Az gören veya görmeyen göz yerinde sabit durma yeteneğini kaybettiyse ameliyat veya botulismus toksini uygulamaları yararlı olabilir.Eğer bir kas veya sinir hastalığı sonucunda kayma olursa tembellik gelişmez ve çift görme olur. Bu tip durumlarda göz nörolojisi açısından uzman bir hekimin durumun nedenini araştırması ve tedaviyi ona göre planlaması gerekir.

Dikkat Şaşılık kendi kendine geçmez.Fark edilir edilmez muayene edilmeli ve nedeni saptanmalıdır.

İçe veya dışa kaymadan başka şaşılık/ kayma türleri var mıdır?

Evet vardır. Yukarı veya aşağı kayma veya bakamama durumu olabilir. Bunların da nedenleri, çocuklarda doğuştan veya doğum sırasındaki olaylardan olabilir. İleri yaşlarda ise sinir hasarı, damar tıkanıklığı, tiroide bağlı göz hastalığı veya diğer kas hastalıkları olabilir.

BÖLÜM ÖZETİ

Sonuç olarak, göz kaslarında dengesizlik veya tembelliğe bağlı şaşılık/kaymanın ilk adım tedavisi uygun gözlük kullanımı, ikinci adımı da kapama tedavisidir. Bu tedaviler yeterli olmadığında ameliyat gerekebilir. Ameliyattan sonra gözlük çıkarılmaz ama kapamaya hastanın durumuna göre karar verilir.