Vitamin B6

Tanımı ve Özellikleri:

Vitamin B6 biyolojik etkinlik gösteren 3-hidroksi-2-metil pridin türevleridir. İlk kez 1934 yılında Paul György tarafından laboratuvar hayvanları-nın büyümesi ve bazı deri lezyonlarının iyileşmesi için gerekli bir vitamin olarak açıklanmıştır. Vitamin, 1938 yılında Lepkovsky ve diğerleri tarafından yiyeceklerden kristaller halinde ayrılmıştır.P" Bir yıl sonra da vitaminin sentezi yapılmıştır. György ve Eckardt, vitamin etkinliği gösteren bu moleküle "piridoksin" adının verilmesini teklif etmişlerdir. Birkaç yıl sonra Snell, piridoksine benzeyen ve "piridoksal" ve "piridoksamin" adı verilen diğer iki molekülün de vitamin B6 etkinliği gösterdiğini bulmuştur.P! Laboratuvarlarda sentezi yapılan beyaz renkli bu üç ögenin eşit oranda vitamin B6 etkinliği gösterdiği ortaya konmuştur

Vitamin B6 ışığa karşı duyarlıdır. Özellikle nötral ve alkali çözelti içinde vitamin B6 ışık temasından etkilenir. Aydınlık yerde yüksek sıcaklıkta uzun süre muamele edilen yiyeceklerdeki vitamin B6'nın bir kısmı vitamin özelli-ğini kaybetmektedir. Kristal şekli asit ve alkalilere karşı dayanıklıdır. Suda erir; su içinde, hava ve ısı ile temas ederse piridoksamin ve piridoksal vitamin özelliğinden kaybeder. Piridoksin ısıyadiğerlerinden daha dayanıklıdır. Hayvansal yiyecekler yüksek ısıda, özellikle sıvı olarak hazırlandığında moleküller piridoksiline yıkılarak vitamin B6 değerinin %50 kadarı kaybolmaktadır. Sterilize edilmiş mamalarda vitaminin %50'sinin, kahvaltılık tahıl ürünlerinde %50-75'inin kaybolduğu bildirilmiştir.

Bitki ve hayvan dokularındaki vitamin B6 miktarının ölçülmesinde genellikle mikrobiyolojik yöntem kullanılırv Bu yöntemde, ölçülmek istenen örnek kromotografik yöntemle yabancı öğelerden ayrılır. Değişik çözelti kullanılmak suretiyle değişik şekillerini birbirinden ayırmak da mümkündür. Örnek içindeki vitamin B6 miktarını bulmak için vitamin B6 'ya gereksinimi olan "Sakkaromises Uvarum" organizması kulanılır. Bu organizmanın çoğalması örnekteki vitamin B6 miktarı ile orantılıdır. Organizmanın çoğalması sonucu oluşan bulanıklık spektrofotometrede ölçülerek bilinen standartla karşılaştı-rılır.

Hayvanlar ve insanlarda barsak bakterileri vitamin B6 yaparlar. Bars akl arda yapılan bu vitaminden insan yararlanamamaktadır. Vitamin B6'nın Vücutta Kullanılması! Vitamin B6 etkinliği gösteren ögeler ince barsaklardan basit difuzyonla kana emilirler. Mukoza içinde ATP kullanılarak fosforlanırlar. Fosforlanmış olarak bulunan şekli daha yavaş emilir. Alkol ve posa emilimi azaltır. Karışık diyetteki vitaminin %70 kadarı emilir. Piridoksin, piridoksamin ve piridoksal fosforlanabilirler. Bunlardan piridoksal ve piridoksamin fosfat (PLP ve PMP) vitamin B6 etkinliği gösteren şekilleridir. Yiyeceklerle alınan piridoksin, piridoksal ve piridoksamin birbirine dönüşebileceği gibi piridoksal ve piridoksamin fosfata da dönüşürler. PLP ve PMP plazma ve eritrositlerde albumin ve hemoglobine bağlanarak taşınır.

Dokuların vitamin B6 tutma yetenekleri sınırlıdır. Vücuda fazla alınan vitamin B 6 piridoksik aside okside olur. 4-piridoksidin yıkımıyla asetat, amonyak, karbondioksit ve suksinat oluşur. Asetat ve suksinat Kreps halkasında okside olur. 4-piridoksik asidin bir kısmı idrarla atılır.

İşlevi: Vitamin B6 yardımcı enzimleri metabolizmadaki birçok tepkimede-rol alırlar. Bu enzim sistemlerinin başlıcaları; amino transferazlar, dekarboksilazlar, desülfüderazlar ve deaminasyondur. Vitamin B6 yardımcı enzimlerinin görevaldığı tepkimelerin çoğu amino asitlerin metabolizması ile ilgilidir. Ayrıca vitamin B6 yardımcı enzimleri yağ ve karbonhidrat metabolizmasında da bazı tepkimelerin yürümesine yardım etmektedirler. Protein metabolizmasında; bütün amino asitlerin yıkımı, elzem olmayanların yapımı,birçoklarından karbondioksitin ayrılması, serin ve glisinin birbirine dönüş-mesi, metioninin sisteine ve sisteinin taurine dönüşmesi vitamin B6 yardımcı enzimlerini gerektirir. Lipit metabolizmasında, sifingosinin yapımı ve linoleik asidin araşidonik aside dönüşmesi tepkimeleri de vitamin B6 yardımcı enzimlerini gerektirir. Vitamin B6 hemin yapısını oluşturan porfirinin ön ögesi olan delta-l-aminolevulinik asit sentezi için de gereklidir.

Vitamin B6 yardımcı enziminin glikojen fosforilaz enzimi için de gerekli olduğu bildirilmektedir. Bu tepkimelerdeki vitamin B6yardımcı enzimlerinin işlevleri moleküller arasında NH2 grubunun taşınması ve CO2 'in ayrılması ile ilgilidir (Şekil.l-38). Vitamin B6 yardımcı enziminin görevaldığı önemli tepkimelerden bazıları:

1. Alanin + a - ketogluterat ~ piruvat + glutamat. Bu tepkirne genellikle adale ve karaciğerde oluşur.

2. Aspartik asit + a - ketogluterat.t-a oksalasetat + glutamat. Bu tepkime kalp, adale, karaciğer, beyin, böbrek ve testislerde oluşur

3. Gamma - aminobutirat + (x - ketogluterat so suksinat + glutamat. Bu tepkime beyinde olur.

Vitamin B6 yardımcı enziminin görevaldığı dekarboksilasyon tepkimelerinin en önemlileri; dihidrofenilalaninin (dopa), hidroksifenilalanine (dopamin) dönüşmesi ile, glutamik asidin gamma-aminobutirik aside (gaba) dönüşmesidir. Bu tepkimeler merkezi sinir sisteminin çalışmasında önemli rol oynarlar. Vitamin B6 yardımcı enziminin, triptofanın niasine dönüşmesinde önemli görevi vardır. Bu nedenle vitamin B6 niasine olan gereksinıneyi azaltır. Linoleik asidin araşidonik aside dönüşümünde, protoporfirin sentezinde, kükürtlü amino asitlerin metabolizmasında (homosisteinin sisteine dönüş-mesinde) böbreklerde, oksalat taşlarının oluşumunun önlenmesinde de rol alır.

Vitamin B 6 , bağışıklık sistemi çin de gereklidir. Yetersizliğinde lenfoid dokuda bozulma, antikor oluşumunda azalma, nötrofil işlevinde azalma görülür. Vitamin B6 yetersizliğinde biyokimyasal ve klinik belirtiler ortaya çıkar. Biyokimyasal belirtilerin başında triptofan metabolizmasında bozukluk gelir. Vitamin B6 yetersizliğinde idrarda "xanthurenik asit" atımı artar. Kan ve idrarda vitamin B6 ve idrarda + piridoksik asit miktarları azalır. Eritrosit alanin amino transferaz ve oksagluterat amin o transferaz enzimlerinin aktiviteleri azalır. Metioninden oluşan homosistein sisteine dönüşemediği için idrarda homosistein (homosisteinuri) atılır. Bu tepkimede görevli apo enzimin yetersizliğinde de aynı belirti görülür. Hemoglobin miktarında azalma olabilir. Vitamin B6 yetersizliğinde glikolattan glisin yapımı engellendiği için böbreklerden oksalat atımı artar. Bu durumun böbreklerde oksalat taşlarının oluşumu ile ilgili olduğu sanılmaktadır.

Vitamin B6yetersizliğinin klinik bulguları arasında merkezi sinir sistemi bozukluğuna bağlı konvulsiyonlar, hipokromik ane mi ve deride •pellegraya benzer yaralar başta gelir. Bu belirtiler toplumda sık görülmez. Önceki yıllarda, hazırlanmış çocuk mamaları ile beslenen çocuklarda vitamin B6 yetersizliğine bağlı belirtiler görüldüğü rapor edilmiştir. B~ mamalar analiz edildiği zaman vitamin B6 değerinin düşük olduğu bulunmuştur. Bu araştırma bulgularına dayanılarak çocuk mamalarına vitamin B6 eklenmesi önerilmiş-tir. Bugün, birçok çocuk mamasına vitamin B6 eklenmektedir. Büyürnede yavaşlama, bağışıklık yeterliliğinin azalması da yetersizlik belirtilerindendir.

Ülkemizde, okul çağı çocuklarında görülenaneminin demir yetersizliği kadar vitamin B6 yetersizliği ile de ilgili olabileceği bildirilmiştir.

Gereksinim ve Kaynakları:

Vitamin B6 gereksiniminin saptanmasında vitamin B6 yetersizliğine bağlı biyokimyasal değişikliklerin düzeltilmesi için gerekli vitamin B6 miktarları esas alınmaktadır. Bu konuda yapılan araştırmalar'" yetişkin kimselerde günlük 1.~5-1.67-mg vitamin B6'nın yeterli olduğunu göstermiştir. Beden ağırlığının kg'ı başına 25-30 mcg alım yeterlidir. Vitamin B6 protein metabolizmasıyla ilgili olduğundan 0.016 mg/g protein önerilmiştir

Vitamin: B6 gereksinimi bazı durumlarda artmaktadır. Vitamin B6 yardımcı enzimi çoğunlukla protein metabolizması ile ilgili olduğundan, diyette protein miktarının artışına paralel olarak vitamin B6 gereksinimi de artmaktadır. Bazı araştırmalar, oral kontraseptifkullanan kadınlarda bozulan triptofan metabolizmasının düzeltilmesi için daha yüksek dozda (20-30 mg) vitamin B6'nın gerekli olduğunu işaretlemektedir.P" Aynı şekilde gebelikte ve menapozda da vitamin B6 gereksiniminin arttığı ileri sürülmektedir. Ayrıca idrarda oksalik asit atımının arttığı, dolayısı ile böbreklerde oksalat taşları-nın görüldüğü durumlarda da B6'ya olan gereksinirnin arttığı ileri sürülmektedir. Yaşla vücuttaki vitamin B6 miktarında azalma olduğundan yaşlı-lıkta da vitamin B6 gereksiniminin arttığı görüşü vardır. Homosisteinüri, konvulsiyon gibi durumlarda vitamin B6 eklenmesinin yararlı olacağı bildirilmiştir . İzonikotinik asit hidrazid (verem Hacı) metabolizmada B6 yerine geçerek işlevini engeller. Bu durumda ek vitamin verilmesi gerekir.

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Araştırma .Konseyi Besin ve Beslenme Komitesinirı-? vitamin B6 için önerdiği günlük tüketim standartları: 0-5 aylık bebek için 0.3 mg, 5-12 aylık için 0.6 mg, 1-3 yaş 1.0 mg, 4-6 yaş 1.1 mg, 7-10 yaş 1.4 mg LL-H yaş 1.7 mg, daha büyükler için kadına 1.6, erkeğe 2.0 mg dır. Ayrıca gebelik ve emziklilikte ek olarak günlük 0.5 mg vitamin B6 alınması salık verilmiştir.Bu miktarlar normal kimselerin gereksinimlerini karşılayacak düzeydedir. Normal diyet bu düzeyde vitamin sağlayabilir. Ancak besinlerin pişirilmesi ve saklanması sırasında oluşacak kayıplara dikkat edilmelidir.

Vitamin B6 hayvan ve bitki dokularında proteinI e birlikte bulunur. Bu nedenle yiyeceklerin vitamin B6 değeri protein miktarı ile orantılıdır. Tablo: 1-35 bazı yiyeceklerin vitamin B6 değerlerini göstermektedir. Tabloda görüldüğü gibi, tahıl taneleri öğütülürken kepeğin ve embriyonun ayrılma derecesine göre vitamin B6 değerlerinde %25-85 arasında kayıplar olmaktadır. Bitkisel yiyecekler suda pişirilip pişme suyu atılırsa vitamin B6 değerinde ortalama %60 civarında kayıp olmaktadır. Sütun pastorizeedilmesi vitamin B6 kaybına neden değildir. Kaynatmakla sütün vitamin B6 değerindeki kayıp oranı %15-25 civarındadır. Süt otoklavda çok yüksek ısıda muamele edilirse kayıp daha çok olmaktadır.' .

Diyet tahıllara dayalı olsa bile hazırlama ve pişirme esnasında vitamin kayıpları önlenmiş olursa, normal durumlar için vitamin B6 gereksinimi kolayca karşılanabilir.