Vücut Isısı Yöntemi Nedir Ve Nasıl Uygulanır?

Yumurtlama meydana geldikten hemen sonra corpus luteum tarafından salgılanan progesteron'un artışı kadının bazal vücut ısısının bir derecenin onda birlik bölümleri halinde yükselmesine sebep olur. (Bazal vücut ısısı BVI vücudun dinlenme anındaki ısısıdır). Adetten bir ya da iki gün öneeye kadar kadının vücut ısısı bu yüksek düzeyini koruyacaktır. Adet siklusunun ilk bölümünde vücut ısısının düşük, yumurtlamadan sonraki ikinci bölümde yüksek olduğu bu sistem bifazik (iki devreli) modelolarak bilinir ve adet boyunca her gün vücut ısısının doğrulukla ölçülüp kaydedilmesiyle kolayca gözlemlenebilir. Vücut ısısındaki bu geçiş yumurtlamanın meydana geldiğini gösterir ve böylece bir yumurtanın hayatta kalma müddetini hesapıayıp gerekli emniyet süresini geçiren Isadın kesinlikle döllenmenin gerçekleşmediği infertile devreye girer, bundan sonra siklusun sonuna kadar gebe kalma ihtimali yoktur.

Ancak bu yöntem, yumurtlamadan önceki günlerin fertilite (döllenebilme) potansiyeli hakkında herhangi bir şeyaçıklamaz. Gereken Malzeme Kaydetmeye çalışacağımız ısı değişmeleri gerçekten oldukça küçük sadece O,2°C olduğu için özel bir fertilite termometresi kullanmak en iyisidir. Bu tür termometreler bir derecenin onda birlik birimlerine bölünmüş olup sadece 3S C'den 39°C'ye kadar olan dereceleri gösterirler. Böylelikle ölçme daha kolaylaşır, normal bir klinik termometresine göre okunması daha kolaydır. Her gün ölçülen ısı, bu amaçla düzenlenmiş özel bir ısı çizelgesine işaretlenmelidir. Aile planlaması ile ilgilenen herhangi bir merkezden veya özel doktorunuzdan hem termometreyi hem de çizelgeyi sağlayabilirsiniz. Hekiminiz aynı zamanda bir aile planlaması yöntemi olarak vücut ısısının kullanılması konusunda sizi tamamen eğitebilir. '

Bazal Vücut Iısısı Nasıl Ölçülür?

1. Her sabah kalkmadan önce vücut ısınızı ölçün. Bazal vücut ısısı, dinlenme halindeki vücudun ısısıdır ve hareket etmeye, yemeye, içmeye başladığınız zaman vücut ısınız yükselir. (Gece vardiyasında çalışıyorsanız, vücut ısınızı akşamları uyanınca yani dinlerıdikten sonra ölçün).

2. Vücut ısısını her gün aynı saatte ya da mümkün olduğunca ona yakın zamanda ölçün. Bazal vücut ısısı (BVI) her gün gece ve gündüz boyunca devri bir sistem halinde değişir yani dalgalanır. Örneğin en düşük derece sabah erken saatlerine rastlar ve bundan sonra her saatte O,l°C yükselir. Vücut ısınızı,' alışılmış saatten önce ya da sonra ölçtüğünüz takdirde bu yorumlamanızı etkileyecektir.

3. BVI ağızdan, vajenden ya de rektumdan alınmalıdır. Vajen ve rektumdaki ısı, ağza göre biraz daha yüksek olduğu için bütün bir adet boyunca tek! bir yolu uygulayıp ona bağlı kalmanız önemlidir. Kullanmadan önce termometrenin 3S C gösterip göstermediğini kontrol edin. Derecenizi ağızdan ölçüyorsanız aleti dilinizin altına yatlaştırıp en az 5 dakika bekleyin. Ölçümü vajenderı ya da rektumdan yapıyorsanız, aleti yavaşça çok fazla derine gitmeden yerleştirin ve 3 dakika bekleyin:

4,. Termometreyi çıkarıp ısıyı okuyun'. Okuduğunuzu çizelgede işaretleyin. (Bu çizelgenin nasıl doldurlacağı aşağıda anlatılmaktadır).

5. Termometreyi soğuk suda çalkalayıp (sıcak su cıva sütununu kırabilir) temizleyin ve, yerine koyun. Tavsiyeler

1. Termometreyi yatağınızdan uzanabileceğiniz ve kolayca alabileceğiniz mesafede bir yere koyun. ,

2. Termemetreyi geceden silkeleyip yerine koyun, ya da daha iyisi sorumluluğun paylaşılmasİnın bir ifadesi olarak kocanız bu işi üzerine alsın.

3. Arasıra sabahları, kendinizi çizelgeyi işaretleyemeyecek kadar yorgun hissediyorsanız. dereceyi koyup öl • çümü yaptıktan sonra aleti emin bir yere koyun' ve günün daha sonraki bir anında dereceyi okuyup çizelgede işaretleyin .. Bu arada termometreyi kaloriferin yanına ya da ayak altına koymamışsanız (aksi halde düşüp kırılabilir) civa sütunu siz okuyana kadar aynı kaİacaktır.

4. Bütün adet boyunca aynı termometreyi kullanın. Kını dığı ya da kaybolduğu için değiştirmek zorunda ka, lırsanız ne zamandan beri yeni termemetreyi kullandığınızı çizelgede belirtin. Böylece hesaplamada yanlışlık olursa bunun yeni termometreye bağlı olduğunu anlayabilirsiniz.

5.' Yedek te bir termometreniz olsun. Kullandığınızı kırarsanız ya da kaybederseniz aynı gün içinde bir tane daha almayı unutabilirsiniz. Bu durum ise vücut ısısı alma sistemini yarıda kesecektir. Bazal Vücut ısısı (BVI)'nı Çizelgeye Nasıl Yerleştireceksiniz Örneği çizelge I' de gösterilen özel fertilite vücut ısısı çizelgesini kullanın. Bu tür çizelgede takvim tarihi tepede, adet günleri dipte yazılmıştır. Fertilite siklusurıun ı. günü adet kanamasının ilk günü olarak alınmıştır. Vücut ısısı santigrat olarak yazılmıştır ve çizelgenin sol apsisinde (dikeyekseninde) yer almıştır. . Çizelgenin altında 'rahatsızlıklar' adlı bir satır vardır. Buraya ateşinizin yükselmesine neden olabilecek herhangi bir şeyi yazabilirsiniz. Vücut ısısının yükselmesine neden olan genel rahatsızlıklardan bazıları bu bölümün sonunda sıralanmıştır. O gün ölçülmüş dereceyi yazmak için, adet gününüzü bulun; sonra da o sabah saptadığınız vücut ısısını okuyup uygun kareye bir işaret koyun. Adet ilerledikçe işaretleri birleştiren, böylece bir bakışta bazal vücut ısısındaki değişmeleri görebilirsiniz.

Vücut ısısı Çizelgesini Nasıl Okuyacaksınız?

Çizelge 1 bir siklus için tipik bir ısı çizelgesidir.

TKB ayrı devreyi gösterir: Siklusun ilk bölümündeki düşük devre ve ikinci bölümdeki. yüksek devre. TKB devre ısı değişmesiyle birbirinden ayrılır ve bu değişme söz konusu çizelge de O,2°C'dir; 15. ve 16. günler arasında oluşur. İlk yüksek vücut ısısı (bu çizelgede 16. güne rastlar) öteki bütün düşük dereceler~en fazla olmalıdır ve en azından altı günlük düşük dereceden sonra gelmelidir. Bu artışın. sıradan bir ateş yükselmesi olmadığı ve hakiki bir vücut ısısı yükselişi olduğuna emin olmak için 3 gün ardarda' bu yüksek seviyeyi koruyup korumadığına bakmak gerekir. Isı değişmesi, yatay bir çizgi çizildiğinde. daha kolay anlaşılır. Çizelge L'de bu yatay çizgi 36.55°C ile 36.60°C arasında çizilmiştir ve 16. 17. ve 18. günlerdeki ısının bu yatay çizginin üstünde ve buna göre, bütün düşük vücut ısılarının da üzerinde olduğunu göstermektedir. Bazen, bu ısı değişmesi olmadan hemen önce vücut ısısında bir düşme olduğu görülmektedir (Bkz. Çizelge 1). Bunun yumurtlarrtada ya da ondan hemen önce, kandaki östrojen seviyesinin düşmesine bağlı olduğu sanılmaktadır. Ancak bu sadece birkaç kadında nadiren meydana. gelmektedir. Adetin ilk devresindeki düşük BVI seviyesi östrojen hormonuna bağlıdır. Isı değişmesi ve ardından gelen yüksek BVI ise (ikinci devrede) corpus luteum'un yumurtlamadan sonra salgıladığı progesteron etkisine bağlıdır. '

Vücut ısısının yükselip 48 saat süreyle bu seviyede kalması çizelgede birbirini izleyen ve 3 gün boyunca görülen artış, yumurtlamanın meydana geldiğini ve yumurtanın döllenmemişse ölmüş olduğunu belirtir. Buna göre, kesinlikle döllenmenin imkansız olduğu infertilite döneminin başlamış olduğu ve bu adetin kalan bölümünde gebe kalma ihtimalinin olmadığı anlaşılmaktadır. Vücut ısısı yöntemi aile planlamasında tek endeks olarak kullanılırsa gebeliğin oluşmasını istemeyen çiftin ısı değişmesinin meydana gelmesinden 3 gün sonrasına kadar cinsel birleşmeden kaçınması lazımdır. Söz konusu gün ise, Çif zelge l'e göre siklusun 20. Günüdür. BVI'nı Etkileyen Hastalıklar Bazal vücut ısısımn «yanlış» zamanda yükselmesi için çeşitli sebepler olabilir, ancak en çok görülenleri şunlardır:

1. Vücut ısısının alışılmış zamandan farklı bir anda ölçülmesi. Çoğu kadınlar vücut ısılarını hafta sonları, hafta arası günlerdekinden farklı zamanda ölçerler. «Hafta Sonu Sendromu» denilen' bu durumda derece , ölçümlerinde farklılıklar oluşur.

2. Geç yatılan gecenin sabahında ya da bir iki kadeh içki içildikten sonraki sabah vücut ısısı bu durumlardan etkilenebilir.

3. Boğaz iltihabı ya da soğuk algınlığı vücut ısısını etkiler. Ancak bu tür ateş yükselmeleri derecede daha büyük artışlar yarattığı için (ateşli haller) yumurtlama nedeniyle bir 'derecenin onda birlik birimlerinde meydana gelen artıştan kolaylıkla ayırt edilebilir.

4. Geceleyin uykunun bölünmesi, söz gelişi ağlayan çocuğa bakmak için kalkmak ertesi sabah ölçülen vücut ısısını etkileyebilir. .

5. Gece vardiyası ya da geceleri çalışma.

6. Mekan değiştirme, örneğin tatile gitme.

7. Stres. Bu rahatsızlıkların vücut ısısında yaratacağı değişmeleri göz önüne alıp ani yüksek dereceler, bifazik (iki devreli) sistemin tam olarak kestirilebilmesi için değerlendirme dışı bırakılabilir. Böylece yumurtlamanın gerçekte oluşma anından daha önce meydana geldiği yanlışlığına kapılmazsınızı

Bazal Vücut ısısında Çeşitlilikler İzleyen sayfalardaki çizelgeler BVI sisteminde mümkün olabilecek çeşitlilikleri örneklemektedir.

Genelde «tipik» yani eşdeğerli bir çizelgeden söz edilmekle birlikte bu tanım tamamen doğru değildir. Her kadının fertilite siklusu benzersiz olduğu gibi vücut ısısı sistemi de kendine özgüdür. Bazı sistemler daha sık görülmekle birlikte daha az 'tipik' olarak tanımlanan sistemlerde anormal değildirler. Ancak yumurtlama niteliğinin tamamen kaybı gibi kesin bir fertilite (doğurganlık) problemini ortaya koyduğu zaman bu özellik önemlidir. Birkaç siklus arka arkaya çizelgeler halinde düzenlenirse herkes için tipik olan siklus sistemi ortaya çıkacaktır. Çizelge 2 adeti nispeten kısa, 21 gün olan bir kadının BVI sistemini gösterir. Bazı kadınlarda adet süresi daima kısadır, ötekilerde Arasıra kısa adet olabilir. Bu kadınlar sikluslarının düzenli ama kısa olduğunu bildikleri zaman adet kanaması bitmeden bazal vücut ısılarını kaydetmeye başlamalıdırlar. Isı değişmesi kolaylıkla ayırt edilebilmektedir; 10. 1ı. ve 12. günler yatay çizginin üzerindedir ve vücut ısısındaki yükselme birbirini izleyen üç gün boyunca düzey'ini İwrumaktadır. Bu kişide tamamen infertil devre siklusun 12. günü olan ısı değişiminden sonraki 3. günün sabahında başlar. Bütün siklus kısa olmakla beraber, bu son devre normal bir siklusun hudutları (1016 gün) içindedir ve adet, yumurtlamadan 12 gün sonra başlar. i Tersine Çizelge 3 nispeten uzun bir adet süresini göstermektedir. Kısa sikluslar gibi uzun sikluslar da kadınlarda bazı hallerde görülür. İkinci durumda yumurtIama hastalık ya da duygusal bir rahatsızlık yüzünden gecikmiş olabilir. Isı değişmesi yine açıkça görülür ancak yumurtlamanın, siklusun 20. gününe kadar meydana gelmediğini gösterir. Bu nedenle yumurtlamadan sonraki infertil (döllenilmeyen) devre 23. günde başlar; bu aynı zamanda açıkça gözleme en düşük dereceli devreden sonra gelen vücut ısısındaki artışın üçüncü gününe uymaktadır. 35 günlük bir adet bekleyen bir kadın için yumurtlamanın 20. günden önce meydana gelmemesi gerçeği şaşırtıcı olmayacaktır, dolayısıyla çift cinsel ilişkilerini buna göre düzenleyecektir. Ancak, kısa süreli düzenli siklusları olan kadın aniden bunun gibi uzun bir adet süresi geçirirse, çizelgede ısı artışını görmek için acele etmesi veya nasıl olsa olmuştur diye düşünmesi sonucu vücut ısısı göstergelerini 'yanlış tanımlaması tehlikesi de vardır.

3. Çizelgeyi tamamlayan kadın normal olarak 28 günlük adet süresine sahiptir; vücut ısısındaki artışın 14. ve 15. günlere rastladığı fikrine kapılabilir ve tam döllenebilme niteliğinin (fertilite sinin) doruğunda cinsel ilişkide bulunabilir. Ancak 14. ve 15. gündeki vücut ısıları önceki düşük ısılardan tam olarak yüksek değildir, üstelik yüksek ısı 3 gün ardarda da yer almaktadır. Halbuki 21. 22. ve 23. günlerde meydana gelmiş ısı artması gerçek bir vücut ısısı değişmesine uymaktadır. Bu olay özenli, doğru bir ısı kaydı ve alınan bilginin dikkatle yorumlanmasının önemini göstermektedir. Bazen şüpheli bulgular olduğu hallerde vaziyetin açıklığa çıkması için beklemek (ki burada kendi kendine çözüm olacaktır) en doğru yoldur. Aksi halde hesapta olmayan gebelikler meydana gelebilmektedir. Bundan başka meydana. gelen rahatsızlıkları da not etmekte fayda vardır.' Yoksa vücut ısısında 'yanlış', bir yükselme yorumu yapmamız kabildir. 4. çizelgede 9. ve 10. günlerdeki yüksek derecelere bakın. Bu günlerde çizelgenin sahibi kadın iki gün arka arkaya akşam içki içtiği ve sabahları daha uzun süre yatakta kaldığı bir hafta sonu geçirmiştir. Sonuçta ertesi gün BVI çizelgesinde söz konusu artış meydana gelmiştir. Sebebini aradığı zaman kadın bu yükselmenin önemsiz olduğunu anlayıp onu göz ardı edecektir.

Çizelgeyi yanlış yorumlara yer vermeyecek şekilde . düzenlemeye çalışmak önemlidir. Her boşluk kareden çok dikdörtgen biçiminde olsa daha iyidir. 5. çizelgedeki vücut ısısı kaydı hiçbir ısı değişmenin olmadığı ve bu sebeple de yumurtlamanın meydana gelmediği bir siklus görünümünü vermektedir. Oysa veriler düzenli bir biçimde çizelgeye geçirilse (bkz. Çizelge 6) ısı değişmesi açıkça farkedilmektedir. Yalnız dikkat edilmesi gereken nokta, bu özel vak'ada (çizelge 6) ısı artışının, düşük dönemdekine göre 0,2°C kadar yükselmesi için bir gün daha beklemek gerektiğini belirlemesidir. Normal bir adet içinde yumurta döllenmemişse, yumurtlamayı takip eden yüksek vücut ısısı devresi bir sonraki kanamadan bir iki gün öncesine kadar sürmektedir. Bu anda corpus luteum hayatının sonuna geldiği için, kanda progesteron seviyesinin düşmesine paralel olarak vücut ısısı da dikkati çekecek ölçüde düşer. Ancak bu siklusda serbest bırakılan yumurta döllenmişse kandaki progesteron seviyesi üç ay boyunca yüksek kalır, bu zaman süresince bazal vücut ısısı da yüksek düzeyini korur. Gerçekte gebeliğin ilk işaretlerinden biri yumurtlamadan sonra meydana gelen ve en az 20 gün süren bazal vücut ısısı artışıdır.

Son olarak söylenmesi gereken, bütün ısı değişmelerinin dosdoğru bir çizgi izlemedikleridir. Bazıları çizelgede zikzaklar gösterirken, bazıları basamak basamak ya da ağırca yükselir. au durumlarda isteğe göre ya gebeliği gerçekleştirmek için bu tür çizelgelerin nasıl kullanılacağı hususunda tabii yoldan aile planlamasını size öğreten bir uzman paha biçilmez değer taşıyacaktır.