Varis

Varis Nedir? Nasıl Oluşur?

Bacaklarda derinin hemen altındaki toplardamar genişlemelerine varis denir.

Bacaklarımızdaki toplardamarlar kirli kanı yer çekiminin tersi yönünde  temizlenmesi için akciğerlere ve kalbe taşıyan damarlardır. Bu damarların içinde yukarı doğru akımın sağlanabilmesini kolaylaştıran ve aşağıya doğru kanın toplanmasını engelleyen kapaklar vardır. Bacak kaslarının çalışması ve kan bu kapakların yardımı ile tek yönlü olarak yukarı ilerler. Ancak kapaklarda hasar oluştuğunda kanın yer çekimi ile aşağı yönde basınç oluşturması ile yüzeysel toplardamarlarda varisler oluşur.

Ayakta uzun süre hareketsiz olarak durma, genetik yatkınlık  ve bayan hastalarda fazla kilolar varis hastalığı için risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Toplumda sıklığı %20 ile 40 arasında olduğu belirtilen varisler yaşam kalitesini etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Varis Hastalığı nedeni ile gün içinde giderek artan bacak ağrısı, bacaklarda çabuk yorulma ve ağırlık hissi olur. Hastalarda semptomları rahatlatmak için öğleden sonra oturma ve bacaklarını yukarıya kaldırma isteği görülebilir. Gözle görülür varis olmadan da bu şikayetler görülebilir. Tedavi edilmediğinde ilerleyerek pıhtı oluşumlarına neden olabilir. Daha ciddi seviyelerdeki varis hastalarında deride renk değişikliği ve yaralar oluşabilir. 60 yaş üstü yetişkinlerin %1’inde varis hastalığına bağlı yaralar görülmektedir. Mutlaka önemsenmeli ve tedavisi ihmal edilmemelidir.

Toplardamardaki kapakların hasarı ve aşağı yönlü basınç artışı (Venöz Yetmezlik) farklı büyüklüklerde varisler  oluşturur. Bilimsel makalelerde farklı sınıflamalar olmakla birlikte kabaca 3 tüp varis vardır.

1. Büyük varisler: Deriden bariz çıkıntı yapan, çapları 4-15mm arasında değişen varislerdir.
2. Orta boy varisler: Deriden hafif çıkıntı yapan, yeşil renkli, çapları 2-4 mm arasında değişen varislerdir.
3. Kılcal varisler: Deriden çıkıntı yapmayan, çapları 1-2mm den küçük olan kırmızı-mor renkli varislerdir.

Varisin oluşma sebepleri

En sık sebep her hastalıkta olduğu gibi genetiktir. Bunda genetik olarak damar duvarında güçsüzlükle sonuçlanan eser element eksikliği, romatolojik hastalıklar vb. önemlidir. Anne, baba ve diğer birinci derece akrabalarında varisi olan bir kişi eğer uzun süre ayakta kalınan veya devamlı sabit olarak oturulan bir iş yapıyorsa, sigara içiyorsa, kilo alıyorsa, aşırı sıcağa maruz kalıyorsa, kadınlarda hamilelik ve doğum geçirmişse bilmelidir ki varis hastalığı kaçınılmazdır. Son zamanlarda modern hayatın bir diyeti olarak, yoğun ve uzun çalışma koşulları ve hareketsiz günlük yaşantı sonucu yürüyüşün yerini alan kısa mesafelere bile otomobil ve taşıma araçları ile ulaşan insanlarda, genetik yatkınlık olmasa bile, varis daha sık görülen bir hastalık halini almıştır. Hamilelerde de varis sıktır. Bunun nedeni, erken dönemde değişen hormonal dengedir.

Oluşum mekanizmasında, ana toplardamarların içindeki kapakçık bozukluğu ve basınç yükselmesi ile başlayan varis hastalığının cilt üzerindeki görünümü; kılcal varisler ve ince kıvrımlı mor damarlar şeklinde olup buzdağının görünen kısmı gibidir, yani problemin kaynağı derin toplardamarlardır.

NEDENLERİ

Varis oluşumunun nedenlerinden kalıtsal faktörler çok önemlidir. Ailede varisin olması diğer bireylerde görülme ihtimalini oldukça arttırır. Öyle ki her üç varisli hastanın ikisinde ailesel geçiş görülür. Ayrıca hormonal farklılıklardan dolayı, hamilelikte ve doğum kontrol hapı kullanımı sırasında varis daha sık görülür. Kadınlarda daha sık görülmesinin sebepleri bunlardır. Ayrıca bazı ırklarda daha fazla görülmesi varisin kalıtsal rolünün göstermektedir.

Aşırı şişman kişilerde ve hamilelerde varis daha çok ortaya çıkar. Uzun süre hareketsiz ayakta duran ya da oturan kişilerde varis görülebilir. Bu durum varisin nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir ve mesleği gereği bu şekilde yaşayan kişilerin dikkat etmesi gerekir. Uzun süre araba ya da uçak yolculuğunun yapılması, sağlıklı kişilerde bile ayaklarda şişliğe ve toplardamarlarda yetmezliğe yol açmaktadır.

Bunların dışında sıcak su, toplardamarların pıhtılaşıp tıkanması sonucu varis gelişebilir. Sıcak banyo ve kaplıcalar varisli kişiler ve varis riski taşıyanlar için zararlıdır.

BELİRTİLERİ
- Damarlar normalin dışında eğri büğrü şekil alabilir.
- Varisli damarlar mavi veya mor renktedir.
- Bacaklarda ağrı görülebilir.
- Bacaklar özellikle egzersiz sonrasında ve gece saatlerinde ağırlaşabilir.
- Varis görülen bölgelerde yaşanan küçük yaralanmalar normalden daha uzun süren kanamalara neden olabilir.
- Ayak bileğinin hemen üstündeki yağ dokusu sertleşebilir.
- Ayak bilekleri şişebilir.
- Aniden ayağa kalktığınızda bacaklarınıza kramp girebilir.
- Varis görülen hastaların çoğunda huzursuz bacak sendromu da görülmektedir.
- Ayak bileklerinde beyaz, yama şeklinde lekeler görülebilir.
- İlerlemiş vakalarda ayak bileği çevresinde açık yaralar oluşabilir.
- Yine ilerlemiş vakalarda varisli damarlar çok hafif bir darbe, hatta darbeye bağlı olmaksızın kanama başlayabilir.

TEDAVİSİ
Varis tedavisi oldukça çeşitlidir. Son zamanlarda lazer tedavisi de varisli hastalara uygulanmaktadır. Herkesin bildiği varis çorapları tedavide bir seçenek olmaya devam etmektedir. Bu çoraplar sabahları uyandıktan hemen sonra ayaklar yukarıya uzatılarak giyilir. Sadece varisli kişilerin değil, varis riskini taşıyan kişilerin de bu çorapları (düşük basınçlı olmalı) giymeleri önerilir. İlerlemiş varsilerin tedavisi daha zordur. Varisin tekrarlama ihtimali oldukça yüksektir.

VARİSTEN KORUNMAK
Varis, hareketsiz yaşam tarzına sahip, bu şekilde uzun müddet ayakta duran ya da oturan kişilerde sık görüldüğü için mümkün olduğu kadar bu durumdan kaçınmak gerekir. Bacakların rahatlaması için ayaklar havaya kaldırılmalı ya da baldır kasları için bacakların oturarak da olsa hareket ettirilmeleri gerekir. Ayakların ve bacakların dinlenirken biraz yukarıda olması hem rahatlık sağlar hem de koruyucudur. Bunun için yatağın ayak tarafı yükseltilebilir.

Düzenli egzersiz, spor yapmak birçok hastalığı önlemede etkili olduğu gibi, varis oluşumunun da engellenmesi için oldukça etkilidir. Her gün bir saat yürümek çok faydalıdır. Bu şekilde kilo almanın da önüne geçilebilir. Unutmamak gerekir ki şişmanlık da varise neden olur.
Yüzme, soğuk su ile bacakların ovulması faydalıdır. Fakat sıcak su varisin oluşumunu ve ilerlemesini kolaylaştırır. Bu yüzden sıcak sulardan kaçınmak gerekir. Ayrıca çok dar kotlar zararlıdır. Kasların hareketini engelleyebilir.