Termal Yanıklar

Yanıklar, Birleşik Devletler'de yılda 5000 insanın ölümüne ve bunun Lokavtı insanın da hastanede tedavi görmesine neden olmaktadır. Bunların çoğu çocuklar olup, genellikle sıcak sıvılarla haşlanmışlardır. 1970'lerden beri, hasanede kalma süresinde ve mortalite oranlarında belirgin bir azalma görülmesi sevindiricidir. Bu gelişmeler, geniş yanıkların sistemik etkilerinin daha iyi anlaşılması ile yara infeksiyonlarını önlemenin ve deri yüzeylerinin iyileşmesini kolaylaştırmanın yollarının bulunuşu sayesinde başarılınıştır. Yanıkların klinik önemi aşağıdaki faktörlere bağlıdır. Yanığın derinliği

• Tutulan vücut alanının yüzdesi

• Sıcak ve toksik buharların solunmasıyla oluşabilecek olası iç zedelenmeler

• Özellikle sıvı ve elektrolit desteği ve yara enfeksiyonlarının önlenmesi ya da kontrolü gibi konularda tedavinin etkinliği ve çabukluğu. Tam kat yanık, epitel yenilenmesi için gerekli olan deri eklerinin de kaybı ile karakterli epidermisin ve derinin total destrüksiyonunu kapsar. Üçüncü ve dördüncü derece yanıklar bu gruba girer. Kısmi kalınlıktaki yanıklarda ise, deri eklerinin derin kısımlan korunmuştur. Bu tür yanıklar birinci derece yanıklar (sadece epitelin etkilenmesi) ve ikinci derece yanıklar (epidermis ile yüzeyel dermisi) dır

Morfoloji

Makroskopik olarak tam kat yanıklar; beyaz renkli veya kömürleşmiş, kuru ve ağrısızdır (sinir uçlarının destrüksiyonu nedeniyle). Kısmi kalınlıktaki yanıklar ise, derinliğine göre pembe veya benekli büllü ve ağrıııdır. Histolojik olarak, hızla inflamatuar hücrelerin toplandığı ve belirgin eksüdasyonun bulunduğu canlı dokunun komşuluğundaki cansız dokuda koagülasyon nekrozu görülür. Tedavideki sürekli gelişmelere karşın, yüzeyel ya da derin olsun veya olmasın vücut yüzeyinin %50'sinden fazlasını aşan yanıklar ağır ve ölümcüldür. Vücut yüzeyinin 't 20'sinden fazlası yandığında, hem yanık bölgesine hemde sistemik olarak interstisyel alanlara hızlı bir şekilde vücut sıvılanrun kayması olur ve sonuçta hipovolemik şok gelişebilir (Bölüm 4). Proteinler, kandan interstisyel dokuya geçtikleri için, pulmoner ödemi de kapsayan şiddetli yaygın ödem olabilir.

Yarıklı hastalarda, diğer önemli nokta ise; solunum yollanrun ve akciğerlerin zedelenme derecesidir. İnhalasyon yoluyla zedelenme, genellikle yanan binalarda mahsur kalanlarda görülür. Bu zedelenme; ağız, burun ve üst solunum yollananda ısıran doğrudan etkisiyle veya ısınmış havarin ve dumandaki gazların solunması (inhalasyonu) ile meydana gelir. Klor, amonyak ve kükürtoksitler gibi suda eriyen gazlar, su ile reaksiyona girerek üst solunum yollananda asit veya alkali maddelere dönüşürler. Böylece, inflamasyon ve şişme yaparak solunum yollanru kısmi ya da tam olarak tıkanmasına yol açarlar. Azot oksit ve plastik maddelerin yanmasıyla oluşan ürünler gibi yağda çözünen gazlar, alt solunum yollarına kadar inerek pnömoniye neden olurlar. Şok birkaç saat içinde gelişmesine karşın, pulmoner etkiler 24-48 saate kadar görülmeyebilirler. Yamuklara bağlı sepsisden kaynaklanan organ yetmezlikleri, yarıklı hastalardaki ölümün başta gelen nedeni olmaya devam etmektedir. Yanık bölgesi, mikroorganizmalann büyümesi için ideal bir ortamdır.

Serum ve hücre artıklan mikroorganizmaların beslenmesi için gerekli maddeleri sağlar. Yamuğa bağlı zedelenmede kan akırrunın durması Etkili inflamatuar yanıtlan da engeller. En sık karşılaşılan fırsatçı etken, Psödomonas aeroginosa'dır. Ancak, bazen antibiyotiğe dirençli ve hastane ortarrundan kazanılan Staphilococcus aureus gibi bakteriler ile özellikle Candida gibi bazı mantarlar da bu etkenler arasındadır. Dahası, infeksiyonlara karşı hem hücresel hem humoral korunma mekanizmadan baskılanır. Lenfositlerin ve fagositik hücrelerin fonksiyonlan bozulur. Doğrudan bakteriyel yayılım ve zedelenme alanından endotoksinler gibi toksik maddelerin açığa çıkması korkunç sonuçlar doğurur. Renal yetmezlik ve/veya akut respiratuar distress sendromu (ARDS) ile birlikte olan pnömoni veya septik şok en yaygın görülen ciddi sekellerdir.

Fazla ısı kaybı ve beslenme gereksiniminin artması ile ortaya çıkan hipermetabolik durum, yanığın diğer bir önemli patofizyolojik etkisidir. Vücut yüzeyinin %40'ından fazlası yandığında, dinlenme anındaki metabolizma hızı,normalin iki katına çıka