Kolesterolün Sebepleri 

Genetik yük
Genetik açıdan yüklü olan yani ana-babalarının kolesterol sorunları olan insanların sık sık yüksek kolesterol seviyeleri vardır. Sağlıklı olmayan yaşam tarzı dahil çeşitli etkenler kolesterolün artmaya başlamasına sebep olabilir.

Hareketsizlik ve obezite
Hareketsiz yaşam tarzı ve hareketsizlik iyi kolesterol seviyesini düşürür. Fazla kilolar da HDL kolesterolü düşürerek trigliserit ve LDL kolesterol seviyelerini arttırır. Obezite ve yüksek kolesterol ciddi kalp-damar bozukluklarına yol açabilir.

Yağlı yemek
Yağlara zengin gıdalar kolesterolün kandaki düzeyini arttırır. Bunlar genellikle yumurta, et, peynir, margarin, hayvan kökenli yağlar ve saire hayvan kökenli gıda maddeleridir. Yağlı ve yağda kızartılmış yemekler de kolesterol seviyesini etkiler. Doymuş yağ asitlerine zengin gıdalardan kaçınılması ve Omega-s gibi doymamış yağ asitlerine zengin gıdaların yenilmesi iyidir.

Sigara ve yüksek tansiyon
Sigara dumanı ve yüksek tansiyon damar duvarlarını bozdurur. Dolayısıyla, kolesterol plaklarının damar duvarlarında birikmesi riski de yükselir. Tütün ve yüksek tansiyon kandaki iyi kolesterolü azaltır.

2. tip diyabet
2. tip diyabet hastalığında damarların daralmasına sebep olan kan şekeri yüksek düzeydedir. Böylece kolesterol plaklarının oluşması riski de yükseltilir.

Yüksek kolesterolün yarattığı riskler
Yaşam tarzına bağlı bazı risk faktörleri kanınızda yüksek kolesterol olması riskini artırabilir. Örneğin, doymuş yağlar yönünden zengin sağlıksız bir beslenme,egzersiz yapmama, kilolu olma, sigara içme ve fazla miktarda alkol tüketme gibi. Doymuş yağ yönünden zengin yiyecekler arasında kırmızı et, sosis, sert peynir, tereyağı, hamur işleri, kekler, bisküviler ve kaymak sayılabilir. Tedavi edilebilir bazı hastalıklar da yüksek kolesterole neden olabilir. Bunlar arasında hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet, böbrek ve karaciğer hastalıkları, pankreasta akut iltihap ve tiroid bezinin yeterince çalışmaması sayılabilir. Bazı sabit risk faktörleri de yüksek kolesterole neden olabilir. Ailenizde koroner kalp hastalığı, inme veya kolesterole bağlı başka hastalık öyküleri varsa, kolesterolünüzün yüksek olma ihtimali de artar. Yaş, kadınlarda erken menopoz ve etnik gruplar da risk faktörüdür.

Yüksek kolesterolün neden olduğu sağlık sorunları
Yüksek kolesterol seviyeleri başka rahatsızlıklar nedeniyle daha da kötüleşebilir. Tiroit bezinin yeterince çalışmaması, hipofiz bezinin aşırı çalışması, karaciğer hastalığı, böbrek yetmezliği gibi tıbbi sorunlar da kolesterol seviyesinin yükselmesini tetikleyebilir. Bazı insanlarda yağların gerektiği şekilde kullanılmasını ve vücuttan atılmasını engelleyen ailesel hiperkolesterolemi veya kombine hiperlipidemi gibi kalıtsal hastalıklar olabilir. Bu durum kandaki kolesterol seviyesini yükseltir. Yüksek kolesterole ilişkin majör komplikasyonlar arasında kalp krizleri, inmeler ve damar hastalıkları sayılabilir. Kiloluysanız, sigara içiyorsanız, tansiyonunuz yüksekse (hipertansiyon) veya bu hastalıklarla ilgili güçlü ailesel geçmişiniz varsa bu hastalıklara yakalanma riskiniz artar.

kolesterol nasıl tedavi edilir?

Günümüzde kötü kollesterol olarak tanımlanan LDL kolesterol seviyesinin düşürülmesine yönelik olarak kullanıma sunulan çok sayıda kolesterol düşürücü ilaçların (statinler) , yaygın şekilde kullanılması ile birlikte başka bir tartışma daha gündeme gelmiş durumdadır. Ülkemizde de son yıllarda giderek dozu artan bu tartışma ağırlıklı olarak bu ilaçların yararlı mı yoksa zararlı mı olduğu konusuna odaklanmıştır. Bu konuda farklı çevrelerin farklı yaklaşımları söz konusudur. Biz hastalara yönelik hazırlanan bu yazıda öncelikle kolesterolün ne olduğunu ve ne tür risklere neden olduğu konularını sadece mevcut bilimsel çalışma sonuçlarına göre ele almaya çalıştık. Bu yazının amacı yaşanan tartışma ile hastaların kafasını karıştırmak değil onlara konuyla ilgili en doğru ve kabul gören bilgileri sunmaktır. Tüm okurlarımıza önerimiz tedavileri ile ilgili öncelikle hekimlerinin önerilerine kulak vermeleridir.

Lipid değerlerini düşürmenin en iyi yolu beslenme diyetidir. Yaşam tarzınızda yaptığınız değişikliklerle, katı yağ tüketiminin, günlük kalori ihtiyacınızın %7’sinden az ve kolesterol tüketiminizin de günde 200 mg’dan düşük olmasını sağlamanız gerekmektedir. Kilo vermek, egzersiz yapmak ve sigara içmemek de önemlidir.

Lipid düşürücü ilaçlar, ancak diyet ve egzersiz yeterli olmadığında alınmalıdır. Ana ilaç sınıfları, statinler, fibratlar, nikotinik asitler ve omega-3 yağ asitleridir. Statinler (örn. simvastatin), kolesterol ve LDL üretimini azaltmaktadır. Bunlar, etkili olmanın yanı sıra vücut tarafından iyi tolere edilir ve yüksek kolesterol ve LDL değerleri için tercih edilirler. Kas ağrıları gibi yan etkileri olabilir. Fibratlar (örn. fenofibrat, gemfibrozil), VLDL’lerin atılmasına yardımcı olur, ancak, kolesterol üzerindeki etkisi düşüktür. Nikotinik asit, VLDL değerlerini düşürmeye ve HDL değerlerini yükseltmeye yardımcı olur. Yan etkileri (kaşıntı, yüz kızarması, karaciğer sorunları) kullanımını sınırlamaktadır. Omega 3 yağ asitleri (reçetesiz balık yağı takviyeleri), yüksek trigliserid, düşük HDL ve orta kolesterol değerlerine sahip hastalara yardımcı olur.

Kolesterol ilaçları ne zaman kullanılmalı ve zararları
Diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişikliklerine rağmen kolesterol seviyesi belli bir düzeye çekilemeyen hastalarda, ilaçla tedavi gerekli olabilir. Kolesterol ilaçlarının yerinde ve doğru kullanımı çok önemlidir. Kolesterol yüksekliği tedavisi mutlaka yaşam şartlarındaki değişiklikle birlikte olmalıdır. Sigarayı bırakma, diyet ve egzersizle kolesterolün ne kadar düşürülebileceği değerlendirilmeden hastanın ilaçla tedavi kapsamına alınması iyi bir çözüm değildir. Etkili olan her ilacın da aynı değerlerde istenmeyen etkileri olabilir. Kolesterol ilaçlarının binde bir oranında olan bazı yan etkileri bilinmektedir. Ancak ilaçların kesilmesi ile bu sorunlar ortadan kalkar ve kalıcı hasara neden olmaz.

Kolesterolü yükselten gıdalar

Doymuş Yağ İçeren Yiyecekler: Oda ve buzdolabında katı halde olan doymuş yağ kuzu eti, palmiye yağı, Hindistan cevizi yağı, sığır eti, tereyağı, krema gibi gıdalarda bulunur. Doymuş yağ içeren gıdaların hemen hepsi kandaki kolesterolün yükselmesine katkıda bulunur.

Trans Yağ İçeren Yiyecekler: Trans yağ içeren gıdalar doymuş yağ içeren gıdalar gibi kötü kolesterolü yükseltir. Trans yağlar, gıdaları daha dayanıklı yapmak için hidrojenle işlenen besinlerde bulunmaktadır. Margarin, çerezler, börek, kek, ekmek, kraker, kızarmış yiyecekler, patates kızarması, fast-food ürünlerinin çoğunda trans yağlar kullanılmaktadır.

Kolesterol İçeren Yiyecekler: Hayvansal gıdalar genel olarak kolesterol içerir. Balık, yumurta sarısı, deniz ürünleri, sakatat, tereyağı, peynir, krema, yağlı sür ve süt ürünleri, işlenmiş etler, sosis, salam, sucuk bu gıdalar arasında sayılabilir. Bu tip kolesterol içeren gıdalar dikkatli tüketilirse kandaki kolesterol düzeyleri dengelenebilir, ancak aşırı tüketimi kolesterol seviyesini tehlikeli boyutlarda yükseltecektir.