Kemiğin Hücresel Elemanları

Aktif olarak büyüyen kemik iki farklı kökenden gelen hücreleri içerir:

• Osteoblast kökenli hücreler: Osteoprojenitör hücreler. osteoblastlar ve osteositler.

• Monositmakrofaj projenitör hücre kökenli hücreler: Osteoklastlar.

Osteoprojenitör hücreler:

Bu hücreler mezenkim kökenlidir ve kök hücre özelliklerine sahiptir. Düzenleyici bir mekanizmayla osteoblastlara dönüşür. Osteoblastlar. periosteum ve endosteumun iç tabakalarında yer alır; ürettikleri mineralleşmiş matriks içine hapsoldukları zaman osteositlere dönüşür.

Osteoblastlar:

Görünüşleri epitel hücresine benzeyen osteoblastlar. yüksek polarite gösterir. Osteoid birikiminden sorumludur ve bunu takiben osteoidin mineralleşmesini başlatıp kontrol eder. Protein sentez eden hücrelerin özelliklerini gösterir. Kemik oluşumu tamamlandığında yassılaşmış şekil alarak osteositlere dönüşür.

Osteositler:

Kemiğin hücreler arası maddesinin varlığını sürdüren osteoblast soyunun en olgun ya da farklılaşmış son hücreleridir. Lakünalar içinde yer alan gövdeleri oldukça dallanmış bir yapı gösterir.

Osteoklastlar:

Howship lakünü (subosteoklastik bölüm) içine yerleşmiş polarize hücrelerdir. Hücrelerin laküna tarafına bakan yüzeyleri hücre membranının oluşturduğu katlanmalar içerir. Bu katlanmalar hücrenin inaktif olduğu dönemlerde gözlenmez. Osteoklastlar metabolik gereksinime yanıt olarak kalsiyumun kemiklerden kana geçişi için geçici olarak aktive olur.

Osteogenez (Kemiğin Büyümesi)

Kemik şekillenmesi intramembranöz (zar içinde) ve endokondral (kıkırdak içinde) olmak üzere iki yolla olur. Her iki yolla da meydana gelen ilk kemik birincil kemiktir. Bu geçici kemik dokusu daha sonra yerini ikincil kemiğe bırakır. Intramembranöz kemikleşme: Kemikleşmenin mezenkim dokusu içinde yoğunlaşmasından dolayı bu şekilde isimlendirilir. Kafatasının frorıtal. pariyetal. oksipital. temporal kemikleri; mandibula ve maksilla kemiklerinin bazı kısımları bu şekilde olur. Kısa kemiklerin büyümesi ve genelolarak kemik kalınlaşması da bu yolla olmaktadır.

Mezenkimal doku yoğunlaşması tabakasında başlangıç noktasına birincil kemikleşme merkezi denir. Başlangıçta bir grup mezenkim hücresi osteoblastlara dönüşür. Sonrasında osteoblastlar kemik matriksi sentezler. Bunu da matriksin kireçlenmesi izler. Kalsifiye matriks içinde kalan osteoblastlar osteositlere dönüşür. Gelişen kemik spiküllerinden birkaç tanesinin duvarları kaynaşarak kemiğin sporıgiyöz yapısını meydana getirir. Büyüyen kan damarları ve farklılaşmamış mezenkim hücreleri kemik iliği hücrelerini oluşturur. Kemikleşme merkezleri. ışınsalolarak büyüyüp birbirleriyle kaynaşarak bağ dokusunun yerini alır.

Endosteum ve periosteum ise bağ dokusunun kemikleşmeyen kısımlarınca meydana getirilir

Endokondral kemikleşme:

Kemikleşme, oluşacak kemiğin şekline benzeyen hiyalin kıkırdak model içinde oluşur. Kısa ve uzun kemikler bu şekilde meydana gelir. Başlangıçta ilk görünen kemik dokusu, intramembranöz yolla meydana gelir ve kemik halkası adını alır. Sonrasında bu bölgede kıkırdak hücre büyümesi ve matriks kireçlenmesi gerçekleşir. Daha sonra ise osteoblastlar birincil kemik tabakalarını yaparak kıkırdağımsı, kireçlenmiş matriksi çevreleyerek birincil kemikleşme merkezini ortaya çıkarır. ikincil kemikleşme merkezleri, kıkırdak modelin epifiz kısmında görülür.

Eklem kıkırdağı ve epifiz plağı, ikincil kemikleşme merkezlerindeki kemikleşmeyerek kıkırdak olarak kalan yapılardır. Kemiğin boyuna (uzunlamasına) büyümesinde epifiz plağı rol oynar ve erişkinlerde zamanla kaybolur. Bu yapı beş kuşak içinde değerlendirilir. Epifizden başlayarak; dinlenme kuşağı, çoğalma kuşağı, hipertrofik kuşak, kireçlenme kuşağı (kondrosit ölümleriyle aynı zamanda kıkırdak matriks hidroksiapatit kristallerinin birikimiyle kireçlenir) ve kemikleşme kuşağı (endokondral kemik dokusu görülür) şeklindedir. Sonuçta uzun kerniğin boyuna büyümesi, epifiz plağında yer alan hücrelerin çoğalmalarıyla meydana gelmektedir