İnsülin Çeşitleri Nelerdir?

13-02-2015 --
0 Yorum

İnsülin Çeşitleri Nelerdir? :

İNSÜLİN

Tip 1 diyabetli herkes hastalığını kontrol altında tutmak için insülin kullanmak zorundadır. Ayrıca, Tip 2 diyabetlilerin de yüzde 40’ı, ya hastalık daha ilerleyeceği için ya da ağızdan alman ilaçlar artık yeterli gelmediği için, er geç kan şekerlerini kontrol edebilmek amacıyla insüline gereksinim duyar. Tip 2 diyabetlilerin çoğu bir sülfonilü- re, metformin ya da tiazolidinedionla birlikte insülin kullanır.

İnsülin çeşitleriİnsülin ağızdan alınamaz, çünkü sindirim enzimleri onu kana karışmasına fırsat vermeden parçalar. Bundan ötürü insülin, deri altına enjekte edilir. Bu amaçla ince insülin enjektörleri ya da insülin pompaları kullanılır.Belli başlı dört insülin türü vardır:

• Hızlı etki eden

• Kısa süreli etki eden

• Orta süreli etki eden

• Uzun süreli etki eden

İnsülin bir zamanlar yalnız domuz ya da inek pankreasından elde ediliyordu. Bugün kısa ve orta süreli etki eden insülinler insan insü- lini olarak biliniyor, çünkü bugün imal edilenler bir insanın pankreasının ürettiği insülinin tıpa tıp benzeridir. Hızlı ve uzun süreli etkili insülin türleri ise insan insülininin genetik olarak mooifiye edilmiş şeklidir.Çoğu kişi birden fazla insülin türü kullanma gereksinimi duyar; bu yüzden ya iki tip insülini birleştirir ya da hazır insülin karışımlarından birini (premiks: hazır karışım) alır.

İnsülin türleri arasındaki farklılıklar üç yönlüdür:

• Başlangıç—insülinin kana karışma ve kandaki şekeri azaltmaya başlama süresinin uzunluğu.

• Etki doruğu—insülinin kan şekerini düşürme etkisinin maksimum noktaya çıkma süresi.

• Kalıcılık—insülinin kan şekerini düşürmeye devam ettiği süre.

Kısa etkili insülin. Regüler insülin de denen bu insülin tipi insan vücudunun ürettiği insülinin hemen hemen aynısı gibi imal edilmiştir. Çok bilinen markaların isimlerinde “R” (regüler karşılığı) harfi bulunur; örneğin Humulin R, Novolin R gibi.Regüler insülin iğnesi normalde yemeklerden 30-60 dakika önce yapılır ve dolaşım sistemine, yemek sonrası kan şekerinde yükselmenin başladığı süre olan 30 dakikada ulaşır. İnsülin etkisi iğneden sonra 2-3 saat içinde doruk noktasına çıkar ve varlığı üç ila altı saat devam eder.

Hızlı etkili insülin.

İnsülin aspart, insülin lispro ve insülin glulisi- ne insülin analogları denir; çünkü bunların kimyasal yapıları, regüler insülinden daha hızlı etki etmesi ve doruk noktaya daha çabuk ulaşmasını sağlamak amacıyla, insan insülininin değiştirilmiş bir formudur. Bu yapay insülinlerde, vücudun doğal insülin fonksiyonlarına yakın süre etkileri söz konusudur. Dolayısıyla, yemeklerden sonra yüksek kan şekerini (hiperglisemi) önlemek ve daha sonra hipoglisemi oluşması olasılığını azaltmak bakımından etkilidirler.

Hızlı etkili insülin yemeklerden hemen önce enjekte edilmelidir, çünkü 5-15 dakika içinde etki göstermeye başlar.
Glukozunuzun çok fazla düşmesine izin vermemek için enjeksiyondan hemen sonra bir şeyler yemelisiniz. Doruk etkisi bir-iki saat içinde kendini gösterdikten sonra, üç-dört saatlik, fazla kalıcı olmayan bir devamlılığı vardır.Orta etkili insülin. NPH insülin adı verilen bu tür insan insülini çözeltiye bulutsu (bulanık) bir görünüm veren ve insülin emilimini yavaşlatan protamin maddesi içerir. NPH insülin markalarında N harfi bulunur, örneğin Humulin N, Novolin N.İğne sonrası orta sürede etki eden insülin kana iki ile dört saat arasında karışır ve doruk etkisini dört ile on saat içinde gösterir. Kalıcılık süresi ise 10-16 saat arasıdır. Orta sürede etkili insülin çoğunlukla regüler ya da hızlı etkili insülinle birlikte kullanılır ve günde iki kez enjekte edilir.

Uzun etkili insülin.
Gerek insülin glargin gerekse insülin detemir uzun süre etkili insülin benzerleridir. Tip 2 diyabetlilerde çoğunlukla yalnız başına ya da çabuk etkili insülinle birlikte kullanılır. Lantus şişeşi berrak bir çözelti görünümündedir, ancak iğneden sonra deride çökelerek, emilimi büyük ölçüde yavaşlatır ve süresini genelde 20-24 saat gibi çok uzun bir zamana çıkartır. Levemir de deride albümin proteinine bağlandığından yavaş emilir. Etkisi 14-18 saat arası devam eder. Uzun etkili insülin günde bir ya da iki kez alınır.İnsülin bileşikleri. Çoğu diyabetli kişi insülin çeşitlerini bileşim halinde kullanır.

Kısa süreli ya da hızlı etkili insülin yemek sonrası kan şekerindeki yükselmeyi azaltmak amacıyla, genellikle yemeklerden önce alınır.
Orta süreli ya da uzun süreli etki eden insülinlerin ise genelde gece boyu kan şekeri düzeyini kontrol etmek amacıyla yatmadan önce alınması tercih edilir.Kısa süreli ya da hızlı etkili insülin orta süreli etkili NPH insüli- niyle aynı şırıngaya konarak alınabilirse de, uzun etkili Lantus ve Le- vemir’le birlikte enjekte edilemez.

Şırıngaya önce kısa süreli ve hızlı etki eden insülin (berrak) konmalı, NPH (bulanık) üzerine eklenmelidir.
NPH insülin kısa süreli ve hızlı etkili insülinde değişikliğe yol açabileceğinden, en iyisi iki tür insülin bileşimini şırıngaya koyduktan sonra beş dakika içinde enjekte etmektir.Regüler ya da hızlı etkili insülini orta süreli etkili insülinle birleştirme işlemini basitleştirmek için önceden hazırlanmış karışımlar kullanılabilir.

Hekiminiz yüzde 70 NPH, yüzde 30 regüler insülin içeren 70/30’luk bir karışım reçete edebilir.
İnsülin aspart ya da insülin lis- proyla orta süreli etkili insülin içeren hazır karışımlar da vardır (70/30’luk Novolog, 75/25’lik ve 50/50’lik Humalog gibi). Ancak her öğünde alınan belirli yiyeceklere ayrı ayrı insülin tiplerinin miktarını uydurmak olanaksız olduğundan, bu hazır karışımlardaki sabit insülin oranları çoğu kişi açısından pek uygun değildir.

İnsülin tamamlayıcıları.
Paramlintid insülin iğnesi kullandığı halde yeterli şeker kontrolü gerçekleştiremeyen kişiler içindir. (Eksenatid, in- sülinle birlikte kullanılmak için FDA onayına sahip değildir.) Pankreasın ürettiği, karaciğerin glikoz salimim bloke eden, besinlerin mideden bağırsağa geçişini yavaşlatan ve iştahı baskılayan amilin hormonunun sentetik versiyonudur. Pramlintid asetat yemeklerden önce alınır. Bir incelemede pramlintid asetat kullananlarda Alc düzeylerinin yüzde 0,7 düştüğü ve ortalama 2 kiloya yakın zayıfladıkları saptandı.İnsülin tedavi modelleriEn yaygın insülin alım yöntemi, yağ dokusu bulunan bir bölgeden subkütanöz (deri altına) enjeksiyondur.

En sık kullanılan iğne bölgeleri karın (5 santimlik göbek çevresi dışında), uylukların ön ve arka tarafı, kalçanın üst bölümü ve üst kolun dış kısmıdır. İnsülinin en hızlı emildiği yerin karın bölgesi olduğu kanıtlanmıştır.İnsülin tedavisine ilk başlandığı sırada kalem ya da pompadan çok, bir iğne ve şırıngaya gerek duyulur. Doktorunuz ya da eğitim hemşireniz ilacın şırıngaya nasıl doldurulacağını, kendi kendine nasıl iğne yapılacağını ve hasar bırakmayacak şekilde ve size uygun emdim hızına göre iğne bölgelerinin nasıl dönüşümlü kullanılabileceğini gösterir. İğne yapma konusunda deneyiminiz arttıkça insülin kalemi, jet iğne ya da dışarıdan kullanılan insülin pompası gibi seçenekleri araş- tırabilirsiniz.

İnsülin şırıngaları.
Yıllarca bir iğne ve şırıngayla insülin enjekte etmek tek seçenekti. Değişik insülin türlerini tek bir enjeksiyonda karıştırmak çoğu kişi için hâlâ en iyi seçenektir. Neyse ki, bugün kullanılan şırıngalar—iğneleri daha kısa ve son derece ince olan kullan-at tipte, hafif şırınga çeşitleri—günlük iğne fasıllarını bir hayli kolay ve acısız hale getirmiş bulunuyor. Çok farklı boyları ve şekilleri var, yani deneyip size en uygun çeşidini bulabilirsiniz. Örneğin aşırı kilolu kişiler çok kısa iğneleri kullanmakta zorluk çekebilirler.

İnsülin kalemleri.
İnsülin kalemleri kompakt bir şekilde sunulan bir insülin şişesi ile şırıngadan oluşur. İki tip vardır: yeniden kullanılabilen ve kullan-at kalemler. Yeniden kullanılabilen kalemlerde insülin kartuşunu yerleştirip iğneyi ucuna taktıktan sonra vereceğiniz insülin dozu işaretlenerek itme düğmesine basılır. Önceden doldurulmuş kalemlerde hazır bir insülin kartuşu bulunduğundan kullanımı daha kolaydır, ancak fiyatları daha pahalıdır. İnsülin bitince kalem atılır.Dışarıdan insülin pompaları. Sık sık insülin iğnesi vurmak zorunda olan bazı kişiler, pankreasın işleyişini oldukça başarılı bir şekilde taklit eden dışarıdan kullanılan bir insülin pompasıyla daha rahat hareket edebilir.

Pompa küçük bir taşınabilir cihazdır (genellikle bele takılır), karın ya da uyluk bölgesinde derinin hemen altına batırılan bir iğne ve bir tüp (kateter) yardımıyla insülin enjekte eder. Birçok pompa çeşidi vardır. En yaygın kullanılanı Medtronic, Animas, Deltec, Accu-check ve DANA firmaları tarafından üretilmiş olanlardır. OmniPod adıyla piyasaya yeni çıkan bir pompa katetersiz çalışmaktadır.Pompaların kullanımı oldukça kolaydır. 24 saat süreyle belirli bir oranı otomatikman verecek şekilde programlanmıştır. Kullanıcı yemekten önce bir düğmeye basarak gereken ekstra insülini de enjekte edebilir.

İnsülin pompaları en çok Tip 1 diyabetlilerde kullanılır, ancak Tip 2 diyabetliler arasında da kullanımı gittikçe yaygınlaşıyor. Pompanın en büyük avantajı kan şekeri kontrolünü güçlendirmesidir. Örneğin, 79 kişi üzerinde yapılan dört aylık bir incelemede pompa kullananların Alc düzeyleri, insülin iğnesi kullananlara göre yüzde 0,8 daha düşük çıktı.İnsülin pompası kullandığınızda da sık sık kan şekeri takibi yapmanız gerektiğini unutmamalısınız.

Pompa kan şekerini ölçmez; şekerinizi siz kontrol edip ne kadar insülin almanız gerektiğine karar vereceksiniz. Şimdilerde, mevcut kan şekeri düzeyinize ve alacağınız karbonhidrat miktarına bakarak, uygun insülin dozu öneren “akıllı pompalar” çıktı. Bu işinize yarayabilir, ancak pompa kullananların bu yardımcıların pek o kadar da akıllı olmadıklarını bilmeleri gerekiyor; bunlar pompaya yüklenmiş kesin karbon sayımı ve kesin duyarlılık öngörü değerlerine bağımlıdır.Kullanıcıların deri enfeksiyonları, pompa arızalan, kateter sızıntısı ve iğneyi deri altından çıkarırken yapılabilecek ters hareketlere karşı dikkatli olmaları gerekir.

İnsülin alımında meydana gelebilecek kesintiler kan şekerinizde ani düşüşlere yol açarak Tip 1 diyabetlilerde ketoasidoza kadar gidebilir.Geliştirilmekte olan yeni teknikler. Araştırmacılar diyabetlilere insülin vermek için çeşitli yeni yöntemler üzerinde çalışmalarını sürdürüyorlar. İğneye alternatif olarak düşünülen tekniklerden biri, burun spreyleridir.

Nefes yoluyla alman ilk insülin cihazı Exubera, düşük satış ve akciğer kanseri riski endişesinden ötürü 2007’de piyasadan kaldırıldığı halde, araştırmacılar nefes yoluyla insülin alım seçeneğiüzerinde çalışmayı bırakmadılar. Ayrıca hap, yapıştırma bandı ve diğer çeşitli insülin yükleme yöntemleri üzerinde de çalışmalar devam ediyor.

İnsülinin ters etkileriİnsülin alan herkeste hipoglisemi reaksiyonu (“insülin tepkileri”) görülmüyor, ancak insülin kullanan herkes fazla miktarda insülin almak, bir öğünü atlamak ya da geciktirmek, ağzına küçük bir lokma atmadan egzersize başlamak ya da boş mideye alkol almak gibi durumlarda risk altına girer. Bu yüzden insülin tedavisi öğün saatlerine, egzersize ve alkol kullanımına özen göstermeyi gerektirir. Ayrıca insülin alırken kan şekerinizi evde, belki de günde birkaç kez ölçmeniz gerekir. Buna ek olarak hekiminiz genel glikoz düzenlemenizi kontrol etmek ve kan şekerinizi düşük tutarken, bu arada hipoglisemi riskini artıracak kadar da düşürmemenizi sağlayacak en uygun dozları belirlemeye yardımcı olmak için belli aralıklarla Alc testi uygular.

İnsülinin diğer olası ters etkileri iğne bölgelerinde yağ dokusu azalması ya da aşırı çoğalması, alerjik reaksiyon ve insülin direncidir. Sürekli aynı yere iğne batırma sonucu bu bölgede oluşabilecek yağ birikimi, insülin emilimini azaltabilir. Bugün kullanılmakta olan insülin çeşitlerinde bu etkinin yaygınlığı azalmıştır, ayrıca bunu iğne yerinizi değiştirerek önleyebilirsiniz. Yeni insülinler alerjik reaksiyonları da oldukça azaltmıştır. İnsülin direnci çok fazla kilolu ya da vücudu insüline karşı antikor üreten kişilerde çoğunlukla insülin dozu artırılarak aşılabilir.