Hareket Genişliği Egzersizleri

Eklemlerin nonnal hareket sınırlan içinde yapılan egzersizlerdir. İki şekli vardır: I-Fizyolojik hareket. Fleksiyon, ekstansiyon ye rotasyon hareketleri nonnal eklem hareket genişliğinde (Range of motion=ROM) yapılan hareketlerdir. 2-Aksesuar hareket. Karşı eklem yüzü üzerinde kayma, çekilme, bükülme gibi hareketlerdir. Bu sırada eklem kapsül ve bağlarında belli oranda esneklik gereklidir. Eklem hareket kısıtlılığı olduğunda ilk olarak aksesuar hareket kısıtlanır. Eklemler hareket genişliği egzersizleri ile hareket ettirildiğinde aksesuar hareketler geri döner, kapsül retraksiyonu iyileşir, eklemdeki nosiseptör reseptörlerin ağrıyı algılaması azalır. Hareket genişliği egzersizleri 5 derecede yapılır. Tedavinin amacına ve yöntemine göre pasif, aktif veya birlikte uygulanabilir.

a)Pasif Egzersizler: Uygulanan kişinin istemli katkısı ve kas kasılması olmaksızın eklemlerin dışarıdan bir güç tarafından hareket ettirilmesidir. Hareket genişliğinin miktarı, kasların, ligamanların, eklem kapsülünün esneme özelliğine, ağrı duyusuna bağlıdır. Pasif egzersiz eklem hareket genişliğini arttırır, ağrıyı yatıştırır, ve nöz ve lenfatik dolaşım bozukluğunu önler .

1-Doku gerginliğini azaltmak
2-Doku esnekliğini arttırmak
3-Kan ve lenf dolaşımını arttırmak
4- Taktil uyarımları arttırarak nosiseptör girişi azaltmak Pasif egzersizlerin ağrıya etkisi

b) Yardımlı Aktif Egzersizler: Asıl amacı kası güçlendirmek olan yardımlı aktif egzersizlere uygulanacak güç, kasın mevcut gücüne eşit olmalıdır. Bir terapist veya cihazlar yardım sağlayan kuvvet olabilir. Şu özelliklere dikkat edilmelidir:

a)Kas gücünün yeterli olduğu durumlarda yapılır.
b)Pasif egzersizlerin amaç ve etkileri geçerlidir.
c)Kas fonksiyonlarını düzeltmek amaçlanır.
c)Aktif Egzersizler: Hareket tamamen kişinin kendi istemli kas kontraksiyonu ile yapılır.
1-İzornetrik kasılma, eklem açısında hiç değişiklik olmadan yapılır. Kas gücünü arttırmak için yapılır.
2-Konsantrik kasılma, dirence karşı eklem açısını da değiştirerek yapılan kasılmadır. Kas gücünü arttırma yanı sıra eklem hareket genişliğini de arttırarak ağrıyı önler.
3-Ekzantrik kasılma, kas gevşerken meydana gelen kasılmadır. Koordinasyonu geliştirmede özellikle yararlıdır.
Aktif egzersizlerin etkisi
1-Kas gücü, dayanıklılığı, esnekliği artar
2-Eklem hareketi korunur ve artar
3-Kapsül ve ligamanlar güçlenir
4-Doku sertlikleri açılır
S-Korıtraktürler önlenir
6-Kas metabolizması artar
7-Ağrının yatışması sağlanır

4-İzokinetik kasılma, bir cihaz ile hareketin hızlanmasına izin verilmeksizin yapılan kasılmadır. Aktif egzersizlerin etkileri özetlenmiştir. Analjezijk amaçla egzersizlerin en çok uygulandığı alanlar özetlenmiştir. Hemiplejide omuz el sendromu olduğunda önce pasif egzersiz daha sonra yardımlı aktif ve aktif egzersiz önerilir. Spastisite gevşedikten sonra omuza yapılan mobilizasyon egzersizleri ağrıyı yatıştırır, Romatizmal hastalıklarda uygulanacak egzersizler eklem tutuluşunun akut ya da kronik oluşuna göre farklıdır. Akut artritte ağrıyı yatıştırmak için istirahat, atelleme, zorlamadan kaçınmak, istirahat aralarında günde 3-4 defa egzersiz yapmak gerekir. Akut evrede izometrik, pasif ve özellikle yardımlı aktif egzersiz yapılmalıdır. En güvenlisi yardımlı aktif egzersizdir. Kronik artritteki ağrı ise aktiviteye bağlı bir ağrıdır. Ağrıyı önlemek için fonksiyonel bozukluk elden geldiğince düzeltilmelidir. Aktif ve pasif germe egzersizleri uygulanır. Bel ağrılarında egzersizin amacı yeni ağrı oluşmasını önlemektir. Postürün düzelmesi, spazmın çözülmesi, doku gerginliklerinin giderilmesi, bölgesel kan dolaşımının düzenlenmesi ve zayıf kasların güçlendirilmesi gibi etkileri olur. İzometrik abdominal egzersizler, fleksiyon egzersizleri, ekstansiyon egzersizleri ve manipulasyon uygulanır. En çok fleksiyon egzersizleri tercih edilir.

Analjezik amaçla egzersizler en sık;
Hem iplejide omuz-el sendromunda,
Sudeck atrofisinde,
Akut ve kronik artritte,
Bel ve boyun ağrılarında kullanılır.