Endometriosis
Endometriosis uterus kavitesini döşeyen glandüler ve stromal yapıların uterus dışında yerleşmesiyle karakterize klinikopatolojik bir antitedir. Reprodüktif çağda görülen estroje- ne bağımlı bir lezyondur. Reprodüktif dönemde kadın populasyonunun %10'unda rastlanır. İnfertil populasyonda bu oran %16-31, kronik pelvik ağrıda ise %53'e yükselir.Patogenez: Kesin nedeni bilinmemektedir. Gelişimi hakkında değişik teoriler öne sürülmüştür.En çok kabul gören teori retrograd mens- truasyon ile endometrial debrinin peritoneal kaviteye yerleştiği ve geliştiği şeklindedir. Ancak retrograd menstruasyon çok yaygın olarak görülen bir olay olmasına rağmen neden her kadında endometriosis gelişmediğibilinmemektedir. Yine endometriosis gelişen kadınlarda bu retrograd debrinin immünolojik bir zayıflık nedeniyle pelvik kaviteye yerleştiği düşünülmektedir.
Endometriosisin sık görüldüğü pelvik periton ve överler kölomik epitel kaynaklı olduğu için bugün için bilmediğimiz bir mekanizma ile bu yapıların metaplazisi (kölomik me- taplazi) ile endometriosisin gelişebileceği öne sürülmüştür.Yine endometrial glandüler ve stromal yapıların hematojen veya lenfojen yayılımıda özellikle akciğer gibi uzak yerleşimlerin etyo- lojisinde öne sürülmüştür.1. derece akrabalarında endometriosis görülen kadınlarda daha sık endometriosis görülmesi bu patolojide génetik faktörlerinde rol oynadığını göstermektedir.Patoloji: Tipik lezyonlar barut yanığı şeklinde kırmızı-mor implantlardır. En sık yerleşim bölgeleri överler, cul-de-sac, sacrou- terin ligamentler, mesane peritonu ve liga- mentum latum yapraklarıdır. Diğer yerleşim bölgeleri appendiks, akciğer gibi uzak yapılardır. Endometriosis bildirilmemiş organ yoktur. Lezyonlar yüzeyel olabildikleri gibi derin ve infiltratif olabilirler böylece üreter obstrüksiyonu, rektal kanama, hematüri gibi şikayetler görülebilir. Endometriosis implant- ları sıklıkla yapışıklıklara yol açarak mekanik nedenli infertilité nedeni olurlar.
Ancak yapışıklıklara yol açmayan erken endometriosis olgularında bile yüksek oranda infertilité bildirilmiştir. Burada peritoneal makrofaj sisteminin aktivasyonu ile spermlerin fagositozu ve peritoneal sıvıda artmış prostaglandin- lerin luteolitik ve tubal motiliteyi arttırıcı etkileri rol oynayabilir. Yine peritoneal sıvıda interlökin ve benzeri maddelerin artışı infer- tiliteye katkıda bulunur.Klinik: Tanıya belirtiler, fizik ve pelvik muayene bulguları ve laboratuar metodlaıı ile gidilir.Bazı olgular asemptomatik olabilir. Dis- menore, disparani (ağrılı koitus), ve infertilité sık rastlanan belirtilerdir. Dismenore genellikle menarştan bir kaç yıl sonra başlar ve orta hat yerleşimlidir. Ektopik implantlarm çevre dokuları tahrişine bağlı olduğu düşünülmektedir. Sıklıkla kronik pelvik ağrı nedeni olarak karşımıza çıkar. Ağrılı defekasyo- na yol açabilir. Ovaryan endometriomalarınrüptürüne bağlı nadiren akut karın gelişebilir.
Siklik hematüri veya hemoptizi nadiren görülebilir.Ultrasonografi özellikle ovaryan endometriosis odakları (endometrioma) için yararlıdır. Lezyonlar genellikle bilateral, yoğun bir internal eko içeren (kist içine kanamaya bağlı çukulata kistleri) kistik yapılar şeklindedir. Olgularda genellikle orta derecede bir CA 125 yüksekliği görülür. Kesin tanı laparaskopi ve biopsi ile konur.Evreleme: Endometriosis tanıyı takiben American Fertility Society (AFS) sistemine göre evrelendirilir. Endometriosis böylece minimal, hafif, orta derecede ve şiddetli olmak üzere 4 evrede incelenir.Tedavi: Tedavi başlıca ağrı ve infertilite- ye yönelik olarak uygulanır.1. Gözlem2. Doğal tedavi yöntemi (gebelik)3. Tıbbi tedaviler4. Cerrahi tedaviler uygulanabilir.Erken evre endometriosis tespit edilen veasemptomatik olgularda gözlem tedavisi tercih edilir. Bu hastalara bir tedavi metodunun uygulanmasının hastalığın doğal seyrini değiştirdiğine ait bir bulgu yoktur.
Tıbbi tedaviler içinde devamlı oral kontra- septif kullanımı (psödogebelik rejimi), bir androjen olan danazol (psödomenopoz rejimi), progesteron, ve gonadotropin releasing hormon agonistleri (tıbbi ooferektomi) kullanılır. Tıbbi tedaviler küratif olmaktan çok belirtilerin giderilmesinde kullanılırlar. Tedavi 3-6 ay sürer.Cerrahi tedaviler laparaskopi veya lapa- ratomi ile yapılabilir. Son yıllarda daha çok laparaskopi kullanılmaktadır. Sitoredüksiyon esprisi içerisinde mümkün olduğu kadar en- dometriotik odaklar çıkarılır. Laparaskopi ile endometriotik odaklar eksize edilir veya lazer kullanılarak vaporize edilir.
Endometrioma- larda eksizyon kullanılır. İleri yaşta ve ailesini tamamlamış olgularda total abdominal histerektomi ve bilateral salpingooferektomi yapılır.İleri derecede yapışıklıklara yol açarak mekanik nedenli infertiliteye yol açmış olgularda infertilité için in vitro fertilizasyon ile asiste reprodüksiyon uygulanır.Prognoz: Konservatif cerrahilerden sonra 3 yıl içinde %10, 5 yıl içinde %35 rekürensgözlenir. Nihai cerrahi tedaviden sonra bile %3 civarında nükslerle karşılaşılabilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
