bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan ilaçlar

Bipolar Bozukluk Tedavisi :

Bipolar Kişilik Bozukluğu nedir? Nasıl anlaşılır?

Etrafımızda bazen davranışları keskin bir şekilde değişen insanlar vardır. Nedensiz bir coşku ya da tam tersine yoğun bir depresyon içine girebilirler. Bu türden davranışlar sergileyen kişilerde Bipolar Kişilik Bozukluğu olabileceğini biliyor muydunuz?

Peki nedir Bipolar Kişilik Bozukluğu?Nasıl anlaşılır?, Tedavisi var mıdır?

İşteBu hastalık tedavi edilmediği zaman intihara bile yol açan ciddi ruhsal bir hastalıktır.
Önceleri manik depresif bozukluk veya manik depresyon adıyla bilinen bipolar bozukluk, riskli davranışlar nedeniyle ilişkilere ve kariyere zarar veren, tedavi edilmediği zaman intihara bile yol açan ciddi ruhsal bir hastalıktır.

Bipolar bozukluk,maniden depresyona kadar uzanan ruh halindeki aşırı değişiklikler olarak tanımlanır. Bu ruh hali oynamaları arasında, bipolar bozukluğu olan kişi normal ruh hali de deneyimleyebilir.

“Manik” terimi aşırı hareketli, enerjik, konuşkan, umursamaz, güçlü, öforik bir dönemi tanımlar. Bu dönemde alışveriş çılgınlığı veya impulsif riskli seks isteği oluşabilir.Sonra, birdenbire bu yükseklerde uçan ruh hali karanlık bir ruh haline dönüşebilir, örneğin; sinirlilik, kafa karışıklığı, öfke, kapana kısılma hissi ortaya çıkar. Bu bir öncekine tamamen zıt olan ruh hali depresyon olarak tanımlanır ve üzüntü, ağlama, değersizlik hissi, enerji kaybı, haz kaybı, uyku problemleri ortaya çıkabilir.

Bu yükselmeler ve alçalmalar her insanda değişiklik gösterdiğinden, bipolar bozukluk teşhis edilmezi zor olan bir rahatsızlıktır. Bazı insanlarda mani veya depresyon haftalarca, aylarca hatta yıllarca sürebilir,diğerlerinde ise sık ve dramatik ruh hali değişiklikleri olarak görülür.

Bipolar bozuklukta her zaman dramatik ruh hali değişiklikleri görülmez, esasen çoğu insan bunlarla rahatça başa çıkar. Manik dönemler çok yaratıcı olabilir, bu yüzden işlerin harika gittiğini bile düşünürler.

Mani artarak kötüleştikçe, tehlike ortaya çıkar. Değişiklik çok dramatik olabilir ve felaketle sonuçlanabilir. Kişi umursamaz davranışlarda bulunabilir, aşırı para harcayabilir, rastgele cinsi münasebette bulunabildiğinden cinsel açıdan riskler oluşabilir.

Depresif dönemler de aynı derecede tehlike taşıyabilir ve kişi sürekli intiharı düşünebilir. Bipolar bozukluğu olanların aileleri için de durum eşdeğer bir zorluk yaratır. Bu, aileler tarafından kabul edilmesi en zor olan ruhsal hastalıktır. Örneğin, aileler şizofreniyi daha kolay kabul eder, bunun bir hastalık olduğunu anlarlar. Fakat kişi çok üretkenken, birdenbire mantıksız ve saçma sapan davranmaya başladığında, bu durum ailede daha büyük bir hasara yol açar.
Bu durumda yapılacak en iyi hareket bir psikiyatriste görünmektir. İster bipolar bozukluk, ister başka bir ruh hali ile ilgili bir problem olsun, tedavi her zaman mevcuttur. Önemli olan problemi fark etmeniz ve yardım aramanızdır.

Çocuklarda bipolar bozukluk

Her ne kadar bipolar bozukluk gençlerde ve genç yetişkinlerde daha yaygın olsa da 6 yaşındaki çocuklarda ve daha büyüklerde de zaman zaman görülmektedir. Burada dikkat etmeniz gerekenşey, tek bir sonucun üzerine hemen atlamamak ve çocuğunuzu ikinci bir uzmana götürerek onun da fikrini almanız gerektiğidir. Semptomların çoğu dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile veya davranış bozukluklarıyla, hatta normal, çocukça davranışlarla benzer olduğundan, küçük çocuklarda bipolar teşhisi çok zordur. Problemlerden biri, DEHB için kullanılan ilaçların maniyi DEHB olan çocuklarda tetiklemesidir.

Küçük çocuklarda bipolar bozuklukta mani dönemi daha şiddetli olabilir; psikotik semptomlara, olmayan şeyleri görmeye ve duymaya daha yatkındırlar. Depresif dönemde ağrı, acı gibi fiziksel semptomlardan yakınmaları olasıdır.
Bipolar bozukluğu olan çocuklar ve yetişkinler arasındaki en kayda değer farklardan biri, bipolar bozukluğun çocuklarda çok daha hızlı devre değiştirmesidir. Yetişkinlerde manik ve depresif dönemler haftalar, aylar hatta yıllar sürerken, çocuklarda bir gün içinde gerçekleşebilir.

Semptomlar ve Türleri

Hastalığın iki güçlü ve birbirine zıt devresi vardır:

1) Bipolar mani veya hipo-mani
• Öfori veya hırçınlık
• Aşırı konuşma, yarışan düşünceler
• Abartılı özsaygı
• Alışılmışın dışında enerji, daha az uyku ihtiyacı
• İmpulsivite, düşüncesizce doyuma ulaşma isteği (alışveriş çılgınlığı, ani seyahatler, aşırı ve bazen rastgele seks, yüksek riskli iş yatırımları, hızlı araba kullanma)

2) Bipolar depresyon / majör depresyon
• Depresif ruh hali ve düşük özsaygı
• Düşük enerji seviyesi ve apati
• Üzüntü, yalnızlık, çaresizlik, suçluluk
• Yavaş konuşma, yorgunluk ve zayıf koordinasyon
• Uykusuzluk veya aşırı uyuma
• Suisidal (intihar) düşünceler ve hisler
• Düşük konsantrasyon
• Her zamanki aktivitelere karşı ilgi veya haz eksikliği

Bipolar bozukluğun çeşitli türleri vardır ve hepsi de bir dereceye kadar mani ve depresyon devrelerini kapsar. Bipolar bozukluk hayat boyu süren bir hastalıktır. Eğer tedavi olunmazsa, mani ve depresyon devreleri her an tekrarlayabilir. Tedaviden sonra sadece çok az kişide tekrarlama görülür. Bipolar bozukluğun türleri şunlardır:

Bipolar I (aynı zamanda manik-depresif bozukluk veya manik depresyon olarak da bilinir) bozukluğu olanlar en azından hayatlarında bir kez bir manik devre yaşamıştır, yani anormal yüksek ruh haline eşlik eden yaşamı karışıklığa iten anormal davranışın olduğu bir dönem.

Bipolar I bozukluğu olan çoğu kişi depresyon devresi de geçirir. Çoğunlukla mani ve depresyon arasında değişen bir model görülür. İşte “manik depresyon” terimi buradan çıkmıştır. Mani ve depresyon devreleri arasında çoğu insan normal yaşam sürebilir.

Bipolar II bipolar I bozukluğa benzerdir, zaman içinde ruh hali yüksekten alçağa değişiklik gösterir. Bununla beraber yüksek ruh hali asla tam mani seviyesine ulaşmaz, bu devrelere ya hipomanik devre ya da hipomani denir.

Bipolar II bozukluğuolanlar hayatlarında en az bir kez bir hipomanikdevre yaşamıştır.Bipolar II bozukluğu olan çoğu kişi depresyon devresi de yaşamıştır. Hipomani ve depresyon devreleri arasında çoğu insan normal yaşam sürebilir.
Hızlı Döngülü bipolar bozukluğu olan kişi yılda en az 4 veya daha fazla mani veya depresyon devresi yaşar. Bipolar bozukluğu olanların % 10 ila 20’sinde hızlı döngü vardır.

Karışık bipolar; bipolar bozukluğun çoğu formunda, zaman içinde ruh hali yüksek ve depresif olarak değişir, fakat karışık bipolarda kişi hem mani hem de depresyonu eşzamanlı olarak veya hızlı sekanslarda deneyimler.
Siklotimi (siklotimik bozukluk)nispeten daha ılımlıdır, bu kişilerde diğer bipolar bozukluğu olanlara nazaran daha hafif semptomlar görülür.

BİPOLAR SPEKTRUM

Genel olarak psikiyatristler bipolar bozukluğun iki ana formu olduğuna inanır: Bipolar I ve Bipolar II. Fakat bipolar spektrum konseptinde en azından iki ilave daha bulunur:

• Bipolar III, sadece antidepresan ilaçlar alındıktan sonra oluşan hipomanik devreler olarak tanımlanır.
• Bipolar IV, hipomani veya mani ve depresyon arasında ruh halinin aşırı hızlı döngüsüyle oluşan bozukluktur.

Bu yukarıdaki ruhsal durumlarla tanımlanansemptomların varlığı uzun süredir bilinmektedir. Bununla beraber, bunları alternatif bipolar kategoriler olarak etiketlemek psikiyatristlerin çoğunluğu tarafından kabul edilmemiştir.

TANI

Doktorlar bipolar bozukluğun ruh hallerini tamamen anlamada ve doğru bir tanı koymada çok yol kat etmişlerdir. Günümüzde bipolar işaretler ve semptomlar, hipomani ve mani doğru olarak tanımlanabilmekte ve bipolar ilaçlarıyla etkili ve güvenli bir şekilde tedavi edilmektedir.

Çoğumuz özel kan testleri veya pahalı laboratuvar testleriyle konulan teşhislere fazlasıyla alıştık, ancak bipolar bozukluğu teşhis etmede çoğu test ve görüntüleme tekniği yetersiz kalır. En doğru teşhis için ruh hali oynamaları, davranışlarınız, yaşam stili ile ilgili alışkanlıklarınız dahil her şeyi doktorunuzla açıkça konuşmaktır.

Fiziksel muayene hastanın topyekûn sağlığı hakkında bilgi verir, oysa bipolar bozukluğu etkin olarak teşhis ve tedavi edebilmek için doktor hastanın anlatacağı bipolar işaretleri ve semptomları dinlemelidir.

Bipolar bozukluk teşhisi sadece, şiddetleri, uzunlukları ve sıklıklarıyla semptomlarnot edildikten sonra konulabilir. Bipolar bozukluğun en çok şey anlatan semptomları belli bir modeli takip etmeyen ruh hali değişiklikleridir (aşırı yükseklerden aşırı alçaklara geçmek). Hastanın semptomları bundan sonra Amerikan Psikiyatri Cemiyeti’nin Mental Bozukluklar Tanısal ve İstatistiksel Kılavuzu DSM-IV ile değerlendirilir.

Bipolar bozukluk teşhisi koyarken, psikiyatrist veya başka bir bipolar uzmanı kişisel ve/veya ailesel geçmişinizde başka bir ruhsal hastalık ve/veya bipolar bozukluk olup olmadığını soracaktır. Bipolar bozukluğun güçlü bir genetik yapısı olduğundan, ailede bipolar bozukluk olması teşhis açısından büyük önem taşır.

Ayrıca, doktor bipolar semptomlarınızla ilgili detaylı sorular soracaktır. Diğer sorular muhakeme, hafıza, kendinizi ifade edebilme kabiliyeti ve ilişki kurabilme yeteneği üzerine odaklanabilir.

TEDAVİ

Bipolar bozukluk üç ilaç sınıfıyla tedavi edilir; ruh hali stabilizatörleri, antipsikotikler ve antidepresanlar. Çoğunlukla tedavi bir ruh halini stabilize edici ilaç ve psikoterapiden oluşur. En yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunlardır: lityum karbonatve valproik asit (Depakote olarak da bilinir). Carbamazepine, Lamortigine, Topiramate, Oxcarbazepine veNeurontin bipolar bozuklukta kullanılan anti-epileptik ilaçlar arasındadır. Olanzapine, Aripiprazole, Risperidon gibi antipsikotik ajanlar da FDA tarafından onaylanmıştır ve bipolar tedavisi için kullanılır.

Aile veya hastanın eşi her tür tedaviye katılmalıdır. Hastalık ve belirtileri hakkında tam bir bilgiye sahip olmak hem hasta hem de sevdikleri için önemlidir.

Lityum karbonat bipolar tedavisinde kullanılan başlıca ilaç olmuştur. Doktorlar nedenini tüm ayrıntılarıyla bilmese de, lityum karbonat maniyi azaltmakta son derecede etkilidir. Lityum depresyonun tekrarlamasını da engelleyebilir ve çoğunlukla antidepresan karışımıyla verilir. Hastalığın manik veya karışık evrelerini tedavide faydalı olduğu kanıtlanan diğer ruh hali stabilizatörleri valproik asit ve karbamazepindir. Semptomları kontrol altına almak için bu ilaçlar tek başlarına veya lityumla beraber kullanılabilir. Ayrıca yeni ilaçlarda piyasaya sürülmektedir. Bunlardan ikisi Neurontinve Lamictal’dır ve genellikle tedaviye direnen vakalarda kullanılırlar.

Bipolar bozukluğun depresif evresi oluştuğunda, ruh hali stabilizatörüne antidepresan da eklenmelidir. Yeni geliştirilen beyin kimyasalı serotonin özellikli SSRI’ler ( selektif serotonin geri alım inhibitörleri) çoğunlukla seçilen antidepresanlardır, çünkü eski ilaçlardan daha az yan etkileri vardır.

Bu ilaçların çoğu toksik olabilir, yeterli seviyelere ulaşıldığını garanti etmek ve herhangi bir kötü reaksiyonu başında saptamak için kan testleriyle yakından gözlemlenmelidir. Hangi hastanın hangi ilaca ne reaksiyon vereceği veya dozun ne kadar olması gerektiğini öngörmek imkansız olduğundan, tedaviye başlandığında psikiyatristler birkaç ilacı denemek zorunda kalabilirler.

İlaçlar birincil tedaviyken, hastanın geçmiş devrelerin yarattığı kişisel ve sosyal zararları anlaması ve kabul etmesine yardımcı olmada ve gelecekte yaşayabilecekleriyle daha iyi başa çıkabilmesinde psikoterapi önemli bir rol oynar. Yetişkin hastaların tedaviye gösterdiği uyum bazen aldatıcı olabilir, çoğunlukla inkaryoluna giderler, bu yüzden rutin psikoterapi hastaların ilaçlarına devam etmelerinisağlayabilen bir yöntem olarak da görülür. Hemen hemen tüm psikoterapi türleri kullanılabilir: bilişsel, davranışsal, psikodinamik, bireysel, aile veya grup terapisi.

Eloktrokonvulsif terapi (EKT) bazen şiddetli derecede manik veya depresif hastalarda veya ilaç tedavisine cevap vermeyenlerde veya hamileyken semptom deneyimleyen kadınlarda kullanılır. Çabuk etki ettiğinden, intihar riski taşıyan hastalara da yardımcı olabilir. Önce hastaya anestezi uygulanır ve kasılmayı önleyici ilaç verilir. Sonra hastanın beynine elektrik akımı verilerek kısa süreli büyük bir nöbet yaratılır, bu birkaç saniyeden fazla sürmez. EKT tedavi sürecinde, çoğunlukla iki veya üç hafta, elektriksel dürtüye verilen cevaptan emin olunması için lityum ve diğer ruh hali stabilizatörlerine devam edilmez.

Daha yeni, farmakolojik olmayan depresyon tedavileri şunlardır:

• VNS (Vagus veya Vagal Sinir Stimülasyonu), depresyonu tedavi etmek amacıyla vagus sinirine elektriksel sinyaller gönderen bir aygıt yerleştirilmesidir.

• TNS (transkraniyal manyetik stimülasyon), depresyon tedavisi için elektriksel akımlar oluşturmak ve beynin ruh hali merkezlerinde sinir hücrelerini uyarmak için elektromanyetik bir bobin kullanılarak uygulanan bir prosedürdür.

• Bipolar bozukluk kış depresyonu durumuyla bağlantılı olduğunda, ilave bir tedavi olarak ışık terapisinin etkili olduğu kanıtlanmıştır. Çoğunlukla kışın depresif olanlarda, günde 20-30 dakika tam bir spektrum-ışığıyla dolu olan özel bir ışık kutusu önünde oturmak, depresyonlarını etkili bir şekilde tedavi edebilir.

Tanım: Bir ya da birden çok manik dönemin ya da mani ve depresyon döneminin olduğu, klinik gidiş ile kendinigösteren bir rahatsızlıktır. Yaşam boyu hastalığa yakalanma olasılığı %1''''''''dir. Erkek ve kadm arasında yakalanma oram açısından fark yoktur. Ortalama başlangıç yaşı 20''''''''dir.Biyolojik ve psikososyal etkenler birbirleri ile etkileşerek bu rahatsızlığa neden olmaktadırlar.