alles gut ne demek

Özellikle eski filmleri seyretmeye ya da klasik romanlan okumaya meraklıysanız, zengin ve soylu kişileri perişan eden ayak başparmaklarındaki şiddetli gut ağrılarını iyi bilirsiniz.

Gut için nikris ve damla hastalığı gibi adların yanı sıra "zengin hastalığı" deyişi de kullanılır. Doğrusu bu deyişin haklılık payı yabana atılamaz.

Karaciğer, ançüez ve böbrek gibi besinlerin yenmesi guta neden olabilir ya da katkıda bulunabilir. Bu yiyecekler vücudun ürik aside dönüştürdüğü pürin adlı madde bakımından zengindir. Ayrıca vücut da ürik asit üretir ve bazı kişilerde bu üretim çok fazladır.

Vücutta ürik asit düzeyi yükselince, bunun bir bölümü eklemde ve eklemi döşeyen zarın (sinovya zannın) içinde kristalleşir. Bir eklemde kalsiyum kristallerinin birikmesi de benzer bir soruna yol açar. Yalancı gut (psödogut) denen bu durum genellikle ayak eklemlerinde değil, el bileği ve diz gibi büyük eklemlerde gelişir.

Gutun iki tipi vardır:

Kalıtsal ya da birincil gut ve ikincil gut. Birincil gutta vücut çok fazla ürik asit üretir ya da ürik asidi idrar yoluyla yeterli ölçüde vücuttan atamaz. İkincil gutta hastanın kullanmakta olduğu idrar söktürücüler (diüretikler) ya da böbrek yetersizliği nedeniyle kandaki ürik asit düzeyi çok yükselmiştir. Bu durum kanser nedeniyle ilaç tedavisi (kemoterapi) görmeye, alyuvarların yıkımına yol açan kan kanseri (lösemi) gibi bir hastalığa da bağlı olabilir.

Gut hastalarının çoğu 40'ını geçmiş erkeklerdir.

Belirtiler:

Gut ataklarının uyancı bir belirtisi yoktur. Bu ataklar genellikle geceleri ve birden başlar. Hastalık dörtte üç olasılıkla ayak başparmağında dayanılmaz bir ağrı biçimde ortaya çıkar. Ağrı bir-iki hafta içinde giderek azalır. Aylar ya da yıllar boyunca başka bir atak görülmeyebilir; ama hastalığın genel eğilimi, atakların daha sık aralıklarla yinelenmesidir.

Gut ayağın diğer bölümlerini, diz ve dirsekleri de etkileyebilir.

Tanı. Hekim eklemlerinizde şişme, duyarlılık ve kızarıklığa bakarak, diğer belirtileri değerlendirerek guttan kuşkulanır. Kan tahlillerinde ürik asit düzeyi genellikle yüksek çıkar.

Deri altında, özellikle kulak kepçesinde ürik asit birikimine bağlı şişkinlikler görülebilir. Hekim gut tanısı koymak için eldeki kanıtlan yetersiz bulursa, ürik asit kristallerini saptamak amacıyla ilgili eklemden sıvı çekebilir. Hekim bazen test amacıyla hastaya kolisin verir. Bu ilaç gut atağının başlamasını izleyen 48 saat içinde verildiğinde, gut ağrısına iyi gelirken öbür romatizma ağrılarında etkisiz kalır.

İlerlemiş vakalarda çekilen filmler, guta bağlı kemik hasarını ortaya koyar. (Yalancı gut tanısı kıkırdakta birikmiş kalsiyumun röntgende saptanmasıyla ve eklem sıvısında kalsiyum kristallerinin varlığıyla konur.)

Korunma. Önce yiyip içtiklerinize dikkat edeceksiniz. Sardalye, ançüez, beyin, böbrek ve karaciğer gibi pürince zengin besinler gut ataklarını davet eder. Şişmanlık da bir gut nedenidir. Çok kiloluysanız sağduyulu davranarak yavaş yavaş zayıflamaya başlayın. (Yavaş ve dikkatli olun. Asla acele etmeyin. Hızlı kilo kaybı da gut ataklarını tetikleyebilir.) Bol su için. Alkolden özellikle kaçının. Alkol yüksek düzeyde pürin içermekle kalmaz, bu maddeleri idrarla vücuttan atmanızı da engeller.

Guta yatkınsanız kullandığınız ilaçlan hekiminize bildirin. Hekim hidroklorotiyazit içeren tansiyon ilaçlarını ya da fiirosemit içeren idrar söktürücüleri değiştirmek isteyecektir. Bazen kolesterolü düşürmek için verilen niyasin ve her gün alınan aspirin de sorun yaratabilir. Bu ilaçların hepsi böbreklerden atılan ürik asit miktarını azaltır. Hekiminiz gut riskini artırmayacak alternatif ilaçlar önerebilir.

Hastaneye ameliyat ya da başka bir tıbbi nedenle yatmanız gutu alevlendirebilir. Bu konuyu "korunma" başlığı altında ele almak biraz tuhaf görünecektir. Sonuçta hastaneye yatmamak mümkün olsa yatmazdınız. Ama sizinle ilgilenen bütün hekimlerin guta olan yatkınlığımızı bilmesi önemlidir. Tedavi:

Genel olarak en iyi yaklaşım, gut atağında 24 saat yataktan çıkmamaktır. Yapacağımız her hareket şişmeye ve yeni bir alevlenmeye yol açabilir. Çeşitli ilaçlar kullanalabilir. Yalancı gut, aspirin ve diğer NSAID 'lerle tedavi edilir. Birincil ve ikincil gut tedavisinin esas olarak iki evresi vardır. Akut atağı kapsayan ilk evrede iltihaplanma ve ağrı için NSAID'ler, bu ilaçlar sizin için sorunluysa kortikosteroitler kullanılır. Bazı vakalarda hekim kas içine ketorolak denen ağrı kesici iğne yapar.

Akut atakta indometasin de verilebilir. Bazen ağrıyı azaltmak için kortikosteroit iğnesi yapılır ya da eklem sıvısı boşaltılır. Eskiden gut ataklarında yaygın biçimde kullananlar kolşisin, ancak ishale yol açan yüksek dozlarda etkili olması nedeniyle günümüzde önemini büyük ölçüde yitirmiştir.

Dikkat:

Guta karşı idrar söktürücü ya da aspirin kullanmalısınız, aslında durumunuzu daha da kötüleştirirsiniz; çünkü bu ilaçlar böbreklerin attığı ürik asit miktarım azaltır. Gut atağının hızı kesildiğinde hekim, ürik asit düzeyinizi ilaçla düşürmeye gerek olup olmadığına bakacaktır. İlaçlar vücuttaki ürik asit düzeyini iki yolla düşürür. Probenesit ve sülfinpirazon gibi ürikozürik denen ilaçlar böbreklerin attığı ürik asit miktarını yükseltir. Allopürinol gibi ilaçlar ise vücudun ürettiği ürik asit miktarını azaltır. Ama böbrek sorunlarımız varsa, ürikozfuikleri kullanamazsıma. Gut ilaçları öbür ilaçlarla etkileşime girebildiğinden, hekiminizin kullandığınız bütün ilaçları bilmesi büyük önem taşır.

Allopürinolün bazen romatoit arterit tedavisinde verilen bağışıklık baskılayıcı ilaçlardan azatiyoprinle birlikte kullanılması en ciddi tehlikelerden biridir. (Azatiyoprinle ilgili daha ayrıntılı bilgi için 6. Bölüm'e bakınız.) Neden mi? Allopürinol azatiyoprinin etkisini 3-10 kat artırabilir.