Tifüs
Tifüs : Lekeli humma.
Tifüs (Typhus fever), riketsiya cinsi mikroorganizmalar tarafından meydana getirilen bulaşıcı bir hastalıktır. Yüzyıllarca, Doğu Avrupa ve Asya ülkelerini kasıp kavurmuş, sayısız ölümlere neden olmuştur.Tifüse verilen diğer isimler ise şunlardır: Hapishane humması, gemi humması, kamp humması ve bit tifüsü. Hastalık, bitlerle yada fare pireleriyle taşınır. Kalabalık, kıtlık ve yoksulluğun hüküm sürdüğü bölgelerde bu hastalık salgın hale dönüşür.
Tifüs (Typhus fever), riketsiya cinsi mikroorganizmalar tarafından meydana getirilen bulaşıcı bir hastalıktır. Yüzyıllarca, Doğu Avrupa ve Asya ülkelerini kasıp kavurmuş, sayısız ölümlere neden olmuştur.Tifüse verilen diğer isimler ise şunlardır: Hapishane humması, gemi humması, kamp humması ve bit tifüsü. Hastalık, bitlerle yada fare pireleriyle taşınır. Kalabalık, kıtlık ve yoksulluğun hüküm sürdüğü bölgelerde bu hastalık salgın hale dönüşür.
Genellikle soğuk havada başlar. Savaş çıktığında ve kıtlık görüldüğünde, hemen kenar mahallelerde, toplama kamplarında, hapishanelerde ve sığınaklarda yayılır.Tifüs hastalığının, bulaşma aracının cinsine göre birkaç tipi vardır. Bu tipler birbirinden sadece belirtilerin şiddeti, hastalığın tehlikesi ve ölüm oranı ile ayrılır. Brill hastalığı, fare pireleri ile bulaşan endemik tifüs (typhus mu- rin), kenelerle bulaşan kayalık dağlar lekelihumması, Qhumma- sı, Tsutsugamuski hastalığı (tropikal tifüs) gibi tifüs çeşitleri sayılabilir.Epidemik tifüs veya Brill hastalığının etkeni Riketsiya prowazeki’- dir ve insanlara bitlerle geçer. Deride ekzantemler yaptığı için (typhus exanthematicus) ve salgınlara neden olduğu için epidemik tifüs denir.
Doğu Avrupa’da, Asya’da ve Kuzey Afrika’da görülen bit tifüsü salgını, bitler yoluyla yayılır. Giyecekte ya da yatakta kurumuş olan bit pislikleri, aktif ri- ketsiyaları üzerlerinde aylarca ba-rındırabilirler ve bu hastalığın yayıldığı merkez haline gelebilirler. Tifüs salgınları, en sık olarak kışın ve ilkbaharda görülür. Çünkü bitlerin yaşamasına elverişli bir ortam vardır. Kalın giysiler ve havanın soğuk olmasından dolayı sık banyo yapamama, bitlerin yayılması için ideal ortamı oluşturur.Tifüs belirtileri, hastalıklı bitin insanı ısırmasından sonra yaklaşık on gün içinde ortaya çıkar.
Şiddetli baş ağrısı, yüksek ateş, vücutta ağrılar ve döküntüler görülür. Önce koltuk altlarında ve yanlarda, sonra gövdede ve en son bacaklarda ve kollarda ekzantemler görülür. Zihinsel yetenekler durur ve ileri derecede bir halsizlik başlar. Ağızdan gelen koku çok çok kötüdür. Çoğunlukla bronşit ya da pnömoni de gelişebilir. Çok şiddetli olmayan vakalar çabuk iyileşir ve bu hastalığı bir kere geçirmek, insana uzun süre bağışıklık kazandırır.
Eskiden tifüs salgınlarında ölüm oranı çok yüksekti. 1918-1922 yılları arasında Doğu Avrupa ve Rusya’da görülen salgınlarda 30 milyon insan hastalanmış ve bunlardan 3 milyonu ölmüştür. Sırbistan’da ölüm oranı % 30 ile % 80 arasında değişiyordu ve hastalığa yakalanan 400 doktordan 126’sı ölmüştü. 1943’te çıkan Mısır salgınında ise 40.000 vakadan 8.000’i ölümle sonuçlanmıştır.Brill hastalığı (epidemik tifüs), salgın olan memleketlerden göç eden ve portör denilen kimseler arasında yaygındır. Aynı riketsiya cinsi tarafından oluşturulduğu halde, bu hastalık daha önce tifüs geçirmiş kimselerde ortaya çıktığı için daha hafif seyreder ve ölüm olayı görülmez.
Endemik tifüs: Etkeni Riketsiya mooseri farelerden insanlara bulaşır. Hastalığa sıçan tifüsü de denir. İnsanlara, hastalıklı pirenin ısırması yoluyla, pire pisliğine ya da fare pisliğine bulaşmış besinlerin yenmesi ile geçer. Kuluçka devresi, yaklaşık olarak on iki gündür. Belirtileri tifüs salgınının aynıdır ama, hem ondan daha hafif hem de daha kısa sürer. Kaşıntı yaygın değildir. Kısa süre sonra geçer. Komplikasyonları da daha azdır.Tifüs tedavisi, iyi bir bakım gerektirir. Hastalığı iyileştirmek ve yayılmasını önlemekte kullanılan antibiyotikler ve kortikosteroidler çok etkili olmaktadır.
Antibiyotikler riketsiyaları öldürmez ama çoğalmalarını önler.Bu hastalığın önlenmesi, hastalığı bulaştıran hayvanı ve hastalığı yapan riketsiyayı yok etmektir. Yetişkin pireler DDT ile öldürülmekte, yumurtaları buhar sterili- zasyonu ileyokedilmektedir. ikinci Dünya Savaşı sırasında tifüs salgınının önlenmesi ve kontrol altına alınması tababetin büyük başarılarından biridir. Bütün askerleri aşılayarak, hastalığa bağışıklık kazanmaları sağlanmıştır. Sıçan tifüsünü, sıçanlar yaydığına göre, bu hastalığın kontrolü ve önlenmesi şu faktörlere bağlıdır: Binaların, fareler girmeyecek biçimde korunması, çöplerin yok edilmesi, sıçanların üremesine elverişli yerlerin ortadan kaldırılması.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
